Yatırımcılar Trump konusunda yanıldılar

ABD Başkanı Donald  Trump geçen yıl seçim kampanyası sırasında pek çok vaatte bulundu. Yatırımcılar ve iş dünyası liderleri daha düşük vergiler ve gevşetilmiş yasal düzenlemeler gibi bazı vaatleri coşkuyla karşılarken, gümrük tarifeleri ve göçün azaltılması gibi diğer vaatlere ise temkinli yaklaştılar. Ancak Trump seçimi kazandığında, bu kararsızlığa dair çok az işaret vardı: Hisse senedi fiyatları yükseldi, iş dünyasının iyimserliği de arttı.

O dönemde yatırımcılar basit bir açıklama sundu: Cumhuriyetçilerin kontrolündeki Kongre tarafından desteklenen Trump'ın gündeminin hoşlarına giden kısımlarını uygulayacağına ve finansal piyasalar ürkmeye başlarsa gümrük vergileri gibi daha yıkıcı politikaları azaltacağına inanıyorlardı. Ancak yanıldılar gibi görünüyor. 

Trump, görevdeki ilk haftalarında gümrük tarifelerini ekonomi politikasının ana odağı haline getirerek hem müttefiklerine hem de düşmanlarına ağır cezalar vaat etti ve zaman zaman da uyguladı. İşletmelerin bel bağladığı sübvansiyonları kesmekle tehdit etti. Elon Musk'ın federal bürokrasiyi azaltma çabalarını güçlendirerek on binlerce federal çalışanı işsiz bıraktı ve milyarlarca dolarlık hükümet hibelerini ve sözleşmelerini kesti.

Trump piyasadan etkilenmedi

En azından Wall Street'teki iyimserler için en şaşırtıcı olanı: Trump şu ana kadar ekonomideki çatlaklardan ya da hisse senedi fiyatlarındaki düşüşten etkilenmedi. Muhasebe firması RSM'nin baş ekonomisti Joe Brusuelas, “Yönetimin kendi kendine dayattığı bir piyasa kısıtlaması tarafından engelleneceği fikri göz ardı edilmeli” dedi. Elbette salı günü, finans piyasaları günlerce süren sert kayıpların ardından sakinleşiyor gibi görünürken, Trump Kanada ile ticaret savaşını tırmandırarak onları bir başka şokla vurdu. Başlıca hisse senedi endeksleri bu haber üzerine derhal sert bir düşüş yaşadı ve S&P 500 günü neredeyse yüzde 1 düşüşle tamamladı. Kanada'nın, Başkan'ın tehditlerine neden olan elektrik ek ücretini kaldıracağını açıklamasının ardından Trump kararından döndü.

“Geçiş dönemi”

Politikalarının ekonomiye zarar verdiği yönündeki uyarılar karşısında caymak şöyle dursun, son günlerde bu uyarıları benimseyen Trump, pazar günü Fox News'a verdiği röportajda ekonomik çalkantının gerekli bir geçiş dönemini yansıttığını söyledi ve bir resesyonu göz ardı etmeyi reddetti.

Salı günü finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmalar sorulduğunda Trump gazetecilere, “Piyasalar yükselecek ve düşecek ama biliyor musunuz, ülkemizi yeniden inşa etmek zorundayız” yanıtını verdi. Bu açıklamanın ardından Beyaz Saray Basın Sekreteri Karoline Leavitt, borsanın tepkisinin ‘anlık bir görüntü’ olduğunu söyledi.

“Sert ama gerekli”

Yönetimin diğer üyeleri de bu mesajı yineleyerek gümrük tarifeleri kaynaklı fiyat artışlarını ve hükümet harcamalarındaki kesintileri ekonomiyi sağlığına kavuşturmak için sert ama gerekli bir ilaç olarak tanımladı. Hazine Bakanı Scott Bessent geçen hafta CNBC'ye verdiği demeçte, ekonominin “bu hükümet harcamalarına bağımlı” hale geldikten sonra bir “detoks dönemine” ihtiyaç duyduğunu söyledi.

Ancak çoğu ekonomist, ekonominin böyle bir şok terapisine ihtiyacı olduğu ya da olsaydı Trump'ın politikalarının yardımcı olacağı fikrini reddediyor. Eski bir Hazine yetkilisi olan ve şu anda Citigroup'ta küresel baş ekonomist olarak görev yapan Nathan Sheets, yönetimin yeni mesajı için “Bu, şu anda yaşadığımız acıya ve belirsizliğe daha geniş bir anlam kazandırma ve bizi daha iyi bir yere gideceğimiz konusunda cesaretlendirme çabası. Ama asıl soru şu: Gerçekten daha iyi bir yere varacak mıyız?” ifadelerini kullandı. 

Sheets ve diğerlerine göre cevap hayır. Gümrük tarifelerinin fiyatları artırması ve büyümeyi yavaşlatması muhtemel. Daha sıkı göç politikası da aynı etkiyi yaratabilir. Hükümetin işten çıkarmaları işsizliği artırabilirken, araştırma ve geliştirmeye yönelik federal yatırımlarda kesintiye gidilmesi ABD ekonomisini uzun vadede daha az üretken hale getirebilir. George Washington Üniversitesi'nde ekonomist olan Tara Sinclair, “Görünüşe göre acı yaratacağız, neyin iyileşmediğini göreceğiz ve sonra yarayı tedavi edeceğiz” dedi.

İşletmeler için bir şok faktörü

Ekonomistler yeni yönetimin politikalarının ne kadar zarar verdiği konusunda hemfikir değil. Ekonomi yıla önemli bir ivmeyle girdi ve tahmincilerin çoğu, Trump ticaret savaşlarını daha da tırmandırmazsa, resesyondan kaçınmak için yeterli bir yastık olduğuna inanıyor. Ancak son altı haftanın belirsizliği, yakın zamana kadar güneşli gibi görünen ekonomik görünümü gölgelemeye yetti. Anketlerde tüketiciler mali durumları hakkında daha az iyimser olduklarını ve daha yüksek fiyatlar konusunda daha endişeli olduklarını söylüyorlar. İşletmeler de daha az güven duymaya başladı ve yatırım kararlarını erteliyor. Yatırım bankacılığı şirketi Jefferies'in baş ABD ekonomisti Thomas Simons, “Şu anda iş dünyasında gördüğümüz bir şok faktörü var” dedi. Simons, işletmelerin işe alımları yavaşlattığını ve ürün ve ekipman alımlarını ertelediğini belirtti.

Tüketici anketleri Amerikalıların gümrük tarifeleri nedeniyle fiyatların artacağını tahmin etmeye başladığını gösteriyor. Bu durum Trump için siyasi ve aynı zamanda ekonomik bir sorun teşkil edebilir: Eğer tüketiciler daha hızlı bir enflasyon beklentisi içine girerlerse, Fed yetkilileri daha düşük faiz oranları yoluyla ekonomideki yavaşlamaya karşı koymaları daha zor hale gelebilir. Bazı Fed yetkilileri, yavaşlayan büyüme ve inatçı fiyat baskılarının bir araya gelmesinin merkez bankasını zor durumda bırakabileceğine dair endişelerini dile getiriyor.