Grönland'ı satın almak ABD'ye ne kadar mal olur?

ABD’nin müstakbel başkanı Donald Trump, Danimarka’dan Grönland’ı satın almak istediğini birkaç defa dile getirdi. Danimarka adanın satılık olmadığını söylese de New York Times’a konuşan uzmanlara olası bir satın almanın maliyetini hesapladı. Uzun zamandır büyük emlak anlaşmalarını seven Trump, Grönland için de bir anlaşma yapma konusunda ciddi olduğunu açıkça ortaya koydu. 

Bir emlak uzmanı ve New York Fed'in eski ekonomisti olan David Barker, 2009 yılında Amerika’nın 1867’de Alaskayı dönüm başına 2 sentten daha az bir fiyata satın almasının finansal yatırım açısından bakıldığında kötü bir anlaşma olduğunu savunarak tepki çekti. Şimdi Barker, Grönland’ın değerinin ise 12,5 milyar dolar ile 77 milyar dolar arasında değişeceğini tahmin ediyor. 

Alaska bu konuda iyi bir örnek olmayabilir. Trump Grönland'ı ulusal savunma nedenleriyle almak istediğini söyledi ki Alaska'nın satın alınmasında bu durum açıkça tanımlanmamıştı. 2025’e göre dolar bazında anlaşma 150 milyon dolardan fazla bir değere sahipti. Bunun yerine Virgin Adaları'nı düşünün. Amerika Birleşik Devletleri, ulusal savunma kaygıları nedeniyle 1917 yılında Danimarka'dan Danimarka Batı Hint Adaları olarak bilinen bölgeyi 25 milyon dolara (bugün yaklaşık 657 milyon dolar) satın aldı. Grönland tabii ki çok daha büyük, ancak her iki durumda da savunma değeri büyüklükten ziyade konuma dayanıyor.

“Enflasyon ve ekonomik büyüme hesaba katılmalı”

Barker, Virgin Adaları ve Alaska fiyatlarının başlangıç noktası olarak kullanılmasını ancak hem enflasyonu hem de ekonomik büyümeyi hesaba katmak için ABD veya Danimarka'nın gayri safi yurtiçi hasılasındaki nominal değişime göre ayarlanmasını önerdi. Uzman,  “Daha büyük bir ekonomi daha fazla ödemeyi karşılayabilir ve daha büyük bir ekonomi muhtemelen daha büyük bir fiyat talep edecektir” dedi.

Baker, minimum fiyat için için Virgin Adaları'nın satın alma fiyatını 1917'den bu yana Danimarka'nın GSMH'sindeki 500 katlık büyümeye göre ayarladı. Bu da Grönland için 12,5 milyar dolarlık bir fiyat etiketi anlamına geliyor. Alaska'yı satın almanın 7.2 milyon dolarlık maliyetini ABD'nin gayrisafi milli hasılasındaki artışa göre ayarlayınca 77 milyar dolarlık üst sınır ortaya çıktı. Her iki karşılaştırma da kusursuz değil. Virgin Adaları'nın satın alınması daha yeni, Alaska ise benzer bir iklime ve büyüklüğe sahip. Barker, “Alaska'nın satın alınması sırasında pek çok kişinin hissiyatı ABD'nin fazla ödeme yaptığı yönündeydi ancak bu durum Danimarka'ya ait Batı Hint Adaları'nın satın alınması için geçerli değildi” dedi.

“Bakır ve lityuma erişim daha önemli”

Ulusal savunma ana hedef değilse bu yaklaşımın çok anlamı kalmıyor. Kredi piyasaları danışmanlık firması SwissThink'in hükümetler ve çok taraflı kuruluşlar küresel başkanı Nikola Swann, ABD'nin Grönland'da uzun süredir askeri varlığı olduğunu ve Danimarka'nın bir NATO müttefiki olduğunu belirtti. Swann, Grönland'ın bataryalar ve elektrikli araçlar gibi kritik teknolojiler için yararlı olan bakır ve lityum gibi mineral depolarına erişimin ABD için daha önemli olabileceğini söyledi.

Barker, Grönland'ın kaynaklarına değer biçmenin daha zor olabileceğini söyledi. Barker, “Eğer Grönland ABD'yi savunmamıza gerçekten yardımcı oluyorsa, o zaman değeri ABD ekonomisinin büyüklüğü ile artar. Grönland'ın tek değeri mineraller olsaydı, o zaman ABD ekonomisinin büyüklüğünün fiyat üzerinde fazla bir etkisi olmazdı” ifadelerini kullandı.

Financial Times Grönland'ın kaynaklarının 1.1 trilyon dolar değerinde olduğunu öne sürdü ancak Barker bu tahminin şüpheli bir varsayım olduğunu söyledi ve “ABD hükümeti kaynakların çıkarılmasından tam anlamıyla faydalanamayacaktır. Sondaj ve madencilik haklarını, tekliflerinde kendi maliyetleri ve karları için yer bırakacak şirketlere satacaktır” dedi. 

Diğer kaldıraç noktalarını da unutmamak gerek. Trump bu hafta yaptığı açıklamada askeri güç ya da gümrük vergisi kullanmayı göz ardı edemeyeceğini söyledi. Danimarka ekonomisi son yıllarda Novo Nordisk'in Wegovy ve Ozempic gibi büyük ölçüde ABD'ye ihraç edilen ilaç ihracatları sayesinde yükselişe geçti. Swann, “Bunlar Danimarka'nın son dönemdeki ekonomik büyümesi için önemliydi” diyerek Trump'a avantaj sağladığını belirtti. Barker Grönland'ı satın almanın “yüzyılın anlaşması olacağını” söyledi.