Forbes Gürcistan gün gün yazdı: AB yanlısı protestolarda neler yaşanıyor?

Gürcistan’da 28 Kasım’da başlayan protestolar ülkeyi kaosa sürükledi. Tüm dünya polisin protestoculara uyguladığı orantısız gücü konuşuyor. Seçim zaferinin şaibeli olduğu konuşulan Gürcü Rüyası partisinin lideri Bidzina Ivanishvili’nin net serveti ülkenin GSYİH'sinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor. 

Ülkede yaşanan olaylarda bağımsız medya saldırı altında da saldırı altında. Gazeteciler seçimlerin ardından şiddet, tutuklama ve gözdağı ile karşı karşıya. Bu olaylar demokrasi ve basın özgürlüğünü tehdit ediyor. Ancak küresel düzeyde önemli ölçüde az haber yapılıyor. Forbes Gürcistan yazarlarından biri de  özel kuvvetler tarafından dövüldü. 30'a yakın muhabir gözaltına alındı ve birçoğu da işlerini yaparken saldırıya uğradı. Forbes Gürcistan ülkede yaşananları ayrıntılarıyla derledi.

Olayların arka planı

28 Kasım'da Gürcistan Başbakanı Irakli Kobakhidze, Gürcü Rüyası partisinin 2028 sonuna kadar Gürcistan'ın Avrupa Birliği'ne katılım müzakerelerinin başlatılmasına öncelik vermeyeceğini açıkladı. Kobakhidze konuşmasında Avrupalı siyasetçileri Gürcistan'a tahsis edilen hibe ve kredileri şantaj aracı olarak kullanmakla suçladı. Sonuç olarak, Gürcistan Rüyası hükümetinin belirtilen tarihe kadar Avrupa Birliği'nden gelen tüm bütçe hibelerini reddedeceğini ilan etti. Ortaklık Gündemi ve Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerin, AB'nin herhangi bir mali yardımı olmaksızın, kendi kendini finanse ederek de olsa yerine getirileceği konusunda güvence verdi.

Aynı gün Gürcü Rüyası partisi, Gürcistan Cumhurbaşkanı, muhalefet partileri ve bazı ortak ülkelerin gayrimeşru kabul ettiği yeni bir hükümeti onayladı. Muhalefet, 26 Ekim'de yapılan parlamento seçimlerinde hile yapıldığını iddia etti, iktidar partisi muhalefetin oylarını çalmak için sonuçları manipüle etmekle suçlandı.

Bu karar protestoların artmasına yol açarken yeni seçim talepleri de yoğunlaştı. AB katılım müzakerelerinin önünün açılmasının reddedilmesi huzursuzluğu daha da körükledi ve Gürcü Rüyası'nın eylemlerini kınayan sürekli sokak gösterileriyle sonuçlandı. İşte gün gün protestolarda yaşananlar:

1. Gün 

28 Kasım'da Tiflis'te sivil aktivistler ve muhalefet partileri tarafından düzenlenen ve Gürcü Rüyası'nın kararına karşı çıkan geniş çaplı protestolar patlak verdi. Göstericiler Parlamento ve partinin merkez ofisi yakınlarında toplandı. Protestolar Kutaisi ve Batum gibi büyük şehirlere de yayıldı ve katılımcılar yerel Gürcü Rüyası ofislerinin yakınlarında ve Era Meydanı'nda toplandı.

Parlamento yakınlarındaki miting sırasında gerilim tırmandı. Polisin tazyikli su ve biber gazı kullanması sonucu protestocular ve gazeteciler yaralandı. Akşam karanlığı çöktüğünde kolluk kuvvetleri 43 kişiyi gözaltına almıştı. Kutaisi'de de çatışmalar çıktı ve bir kişi yol kapattığı için tutuklandı.

2. Gün

29 Kasım'da erken seçim talebinde bulunan göstericilerle birlikte Parlamento önünde protestolar yoğunlaştı. Polis, protestocular tarafından kurulan barikatları söktü ve bölgeyi zorla boşalttı. Aynı zamanda güvenlik güçleri bir kez daha tazyikli su ve diğer kalabalık kontrol önlemlerine başvurdu. Kalabalığın dağıtılması sırasında gazeteciler ve birçok medya temsilcisi yaralandı. Bölgeden gelen görüntülerde polisin aşırı güç kullandığı ve medya personelini engellemeye çalıştığı da görüldü. Yerel ve uluslararası kuruluşlar şiddet olaylarına ilişkin endişelerini dile getirdi.

3. Gün

Askeri analitik verileri tutan Visioner'a göre 30 Kasım'a gelindiğinde protestolar büyüdü ve yaklaşık 200 bin katılımcı Tiflis'te toplandı. Çevik kuvvet polisi, göstericileri göz yaşartıcı gaz kullanarak dağıttı ve daha küçük protestocu gruplarına fiziksel olarak saldırdığı görüldü.

Şok edici olaylardan biri, çevik kuvvet polisinin protestocuların sığındığı Rustaveli Tiyatrosu'na saldırmasıydı. Polisin yere düşen bir protestocuyu dövdüğünü gösteren video görüntüleri infiale yol açtı. İçişleri Bakanlığı 29-30 Kasım gecesi 107 kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Amerika Birleşik Devletleri bu olaya Gürcistan ile 2009 yılında imzalanan stratejik ortaklık anlaşmasını askıya alarak karşılık verdi.

4. Gün

1 Aralık'ta protestolar Parlamento ve Kamu Yayıncılığı binası önünde devam etti ve göstericiler medyayı yanlı habercilik yapmakla suçladı. Canlı yayın talep ettiler ve nihayetinde devam eden olaylar hakkında kamuoyunu bilgilendirmek için yayında bir süre yer almayı başardılar. Protestocuların kolluk kuvvetleriyle çatışması nedeniyle Parlamento yakınlarında şiddet devam etti. Protestocular taş ve havai fişek fırlatırken, polis göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su ile karşılık verdi. Parlamento binasının bazı bölümlerinde yangınlar çıktı ancak kısa sürede söndürüldü. O gün Gürcistan'ın ABD Büyükelçisi David Zalkaliani istifa ettiğini açıkladı.

5. Gün

2 Aralık günü Parlamento yakınlarındaki protestolara birkaç bin kişi katıldı. Akşamın erken saatlerinde polis kalabalığı dağıtarak binaya yaklaşmalarını engelledi. Direnişi bastırmak için bir kez daha tazyikli su ve göz yaşartıcı gaz kullanıldı. Protestocular barikatlar kurdu ve polisin ilerleyişini yavaşlatmaya çalıştı. Aşırı güç kullanımı ve gözaltılar devam ederken 23 protestocu ve 3 polis memuru hastaneye kaldırıldı. İçişleri Bakanlığı 3 Aralık itibariyle 293 kişinin gözaltına alındığını doğruladı. Ayrıca çatışmalar sırasında 143 kolluk görevlisi de yaralandı. Bu arada Bidzina Ivanishvili ve diğer dokuz yetkilinin Baltık ülkelerine girişi yasaklandı.

6. Gün

Protestolar 3 Aralık'ta Parlamento çevresinde yeniden başladı. Kolluk kuvvetleri, şehrin çeşitli yerlerine dağılan kalabalığı dağıtmak için tazyikli su ve göz yaşartıcı gaz kullandı. İçişleri Bakanlığı o gün 22 göstericiyi gözaltına aldı. Sağlık Bakanlığı, Rustaveli Caddesi'ndeki çatışmalar sırasında yaralanan 15 kişinin hastaneye kaldırıldığını açıkladı. Özel Soruşturma Servisi, kolluk kuvvetlerinin protestoculara ve medya çalışanlarına karşı yetkilerini kötüye kullandıkları iddialarına ilişkin bir soruşturma başlattı. Önemli bir gelişme olarak Gürcistan’ın Kamu Yayıncısı, Başbakan, Parlamento Başkanı ve eski Gürcistan Rüyası bakanları arasında kamuya açık bir tartışma düzenlemeyi teklif etti. Altı gün içinde Gürcistan'ın Çek Cumhuriyeti, Litvanya, Hollanda ve Bulgaristan büyükelçileri ile İtalya büyükelçisi istifa etti.

7. Gün

Protestoların yedinci günü olan 4 Aralık'ta İçişleri Bakanlığı temsilcileri sivil aktivistlerin evlerine ve muhalif parti ofislerine baskınlar düzenledi. Hedef alınanlar arasında Daitove Facebook grubunun kurucuları ve Ulusal Hareket partisinin gençlik ofisinin yanı sıra Girchi ve Droa partilerinin ofisleri de vardı.

Droa ofisine yapılan baskın sırasında polis, Akhali partisinin kurucusu ve Değişim Koalisyonu lideri Nika Gvaramia'yı tutukladı. Kendisi şehrin ana polis merkezine ve ardından geçici bir gözaltı merkezine götürüldü. Gvaramia, Girchi üyesi Gela Khasaya ile birlikte tutuklandı. Kolluk kuvvetleri ayrıca Dafioni örgütünün kurucusu ve lideri Zviad Tsetskhladze ile Güçlü Gürcistan hareketi üyeleri Vepkho Kasradze ve Vaso Kadzelashvili'yi de gözaltına aldı. Ayrıca, Birleşik Ulusal Hareket ofisine yapılan baskında partinin gençlik kanadının beş üyesi tutuklandı.

Bu arada polis, devam eden mitinge doğru giden vatandaşları aramaya ve gözaltına almaya başladı. Parlamento seçimlerinde engelleri aşan muhalefet partisi temsilcilerinin toplandığı Courtyard Marriott oteli yakınlarında gerilim tırmandı. Bu baskıcı eylemlerin ardından İçişleri Bakanlığı Acil Görevler Dairesi Operasyonel Planlama Bölümü Başkanı Irakli Shaishmelashvili protesto amacıyla istifa etti. Akşam saatlerinde polis Vatandaşlar Partisi lideri Aleko Elisashvili'yi tutukladı. Protestoları bastırmaya yönelik bu çabalara rağmen göstericiler yılmadı ve mitingleri Parlamento yakınlarında kesintisiz olarak devam etti.

8. Gün

Gürcistan Rüyası hükümeti baskıcı önlemlerini yoğunlaştırırken, protestolar Tiflis ve diğer büyük Gürcü şehirlerinde art arda 8. gün boyunca devam etti. 5 Aralık'ta polis aktör Andro Chichinadze'yi evinde gözaltına aldı. Komedyen Onise Tskhadadze de evinde yakalandı. İçişleri Bakanlığı bu kişileri, aralarında yabancı uyruklu bir vatandaşın da bulunduğu üç kişiyle birlikte, grup şiddetini organize etmek, buna katılmak ve şiddet eylemlerini alenen teşvik etmekle suçladı. Bu suçlamalar dokuz yıla kadar hapis cezasını gerektiriyor.

Kutaisi'deki bir gösteri sırasında polis, bilincini kaybeden bir çocuğu gözaltına aldı. Ayrıca, MIA görevlileri Formula TV şirketinin kurucusu Davit Kezerashvili'nin evine baskın düzenledi. Kezerashvili bu eylemi, Strasbourg Mahkemesi'nin o gün erken saatlerde verdiği ve sözde eğitim davasında adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine hükmeden kararına bağladı. Bu davada Kezerashvili bir savunma eğitimi projesi aracılığıyla zimmetine 5 milyon euro geçirmekle suçlanmış ancak savcılar iddiaları kanıtlayamadı.

26 Ekim 2024 seçimlerinden zaferle çıkan siyasi partiler taleplerini yineleyen bir açıklama yayınladı:

Bir kez daha Bidzina Ivanishvili'ye, krizin aşılması için yerine getirilmesi gereken taleplerimizi açıkça ifade ediyoruz:

Mitingler sırasında gözaltına alınan tüm yasadışı siyasi tutuklular derhal serbest bırakılsın ve haklarındaki tüm davalar durdurulsun. Yeni, bağımsız bir seçim idaresi tarafından yürütülecek ve kolluk kuvvetlerinin siyasi tarafsızlığı koşulları altında yapılacak yeni seçimleri planlayın! Gürcistan'ın zaferi, özgürlüğümüz, kaçınılmazdır!

Uluslararası tepkiler de yoğunlaştı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller, Gürcistan Rüyası hükümetinin şiddet eylemlerini kınayarak, “Amerika Birleşik Devletleri, Gürcistan Rüyası'nın Gürcistan vatandaşlarına karşı uyguladığı acımasız ve haksız şiddeti şiddetle kınıyor. Gürcistan'ın demokrasisini baltalamak isteyenlerin hesap verebilirliği için elimizdeki araçları kullanacağız” ifadelerini kullandı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da bu ifadeleri yineledi ve yaklaşan yaptırımları açıkladı.

Bu arada Ukrayna, Gürcü Rüyası partisinin onursal başkanı Bidzina Ivanishvili ile aralarında Grigol Liluashvili, Tea Tsulukiani ve Kakha Kaladze'nin de bulunduğu 18 üst düzey yetkiliye yaptırım uyguladı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski bu hamleyi savunarak, “Ukrayna, Ivanishvili ve suç ortakları olan 19 kişiye yaptırım uyguladı. Gürcistan'ın ve halkının çıkarlarını satanlar onlar. Avrupa'yı, Amerika'yı ve dünyadaki herkesi aynı şeyi yapmaya, ilkeli davranmaya çağırıyoruz” dedi. 

Buna paralel olarak Hollanda Dışişleri Bakanı Kaspar Feldkamp, Hollanda'nın Gürcistan'ın vizesiz rejiminin askıya alınması için AB'ye başvuracağını açıkladı. Feldkamp şunları söyledi:

Gürcistan'da protestoculara ve gazetecilere karşı uygulanan şiddet ve siyasetçilerin tutuklanması kabul edilemez. Bu nedenle Hollanda, AB'ye Gürcistan ile vize muafiyeti düzenlemelerini askıya alması çağrısında bulunacak. Baltık ülkelerinin bireysel seyahat yasağı getirme girişimini memnuniyetle karşılıyorum.