Trump Grönland'ı neden satın almak istiyor?

ABD’de başkan seçilen Donald Trump'ın en büyük oğlu Donald Trump Jr. kişisel bir ziyaret için salı günü Grönland'a gitti. Zira Trump son haftalarda Danimarka topraklarının ABD'nin bir parçası olması önerisini yineledi. Bu öneri Trump'ın ulusal güvenliği gerekçe göstererek sık sık gündeme getirdiği tartışmalı toprak devirlerinden biri ancak Danimarka ve Grönland bu fikri kesin bir dille reddetti.

Bilinmesi gerekenler

• Trump Jr'ın ziyareti, müstakbel başkan Trump’ın geçen haftalarda Grönland'ın ABD'nin bir parçası olması gerektiği yönündeki 2019 önerisini tekrarladığı bir dönemde gerçekleşti. Trump oğlunun gezisine değinirken pazartesi günü Truth Social'da yaptığı paylaşımda Grönland'ın “Ulusumuzun bir parçası olursa ve olduğunda muazzam fayda sağlayacağını” yazdı.

• Birçok habere göre Trump Jr. salı sabahı Grönland'ın Nuuk kentine indi. Seçilmiş başkan oğlunun temsilcileriyle birlikte Grönland'a vardığını doğruladı.

• Trump Jr. salı günü Grönland'a indikten sonra gazetecilere yaptığı açıklamada “Grönland'da olmaktan gerçekten heyecan duyduğunu” söyledi.

• Seçilmiş başkanın oğlu podcast'inde “çok uzun, kişisel bir günlük gezi” yaptığını söyleyerek kendisini bir turist olarak tanımladı ve Fox News'a “Bu hafta biraz eğlenmek için Grönland'da olacağım için heyecanlıyım” dedi.

Adayı satın alma fikri

Trump yıllardır adayı satın alma fikrini ortaya atıyor. Trump geçen ay Truth Social'da ABD'nin “Ulusal güvenlik ve Özgürlük amacıyla” Grönland'ın kontrolünü ele geçirmesi gerektiğini yazdı. Bu fikri 2019'da da dile getirmişti, ve teorik satın almayı “esasen büyük bir emlak anlaşması” olarak nitelendirmişti. ABD ordusunun Pituffik Uzay Üssü'ne ev sahipliği yapan Danimarka toprakları, Kuzey Kutup Dairesi'ndeki buzların erimesiyle yeni Kuzey Atlantik nakliye yollarının açılması ve ABD'nin rakipleri Rusya ve Çin'in ilgisini çekmesiyle jeopolitik açıdan giderek daha önemli hale geldi. 

CNN'in Kuzey Kutbu Konseyi'ne atıfta bulunarak belirttiğine göre Arktik deniz taşımacılığı son on yılda yüzde 37 arttı ve Atlantik ile Pasifik'i birbirine bağlayan Kuzeybatı Geçidi Grönland'dan geçiyor. Ada aynı zamanda Rus gemilerinin Arktik Okyanusu'ndan Atlantik'e gitmek için geçmek zorunda oldukları bir nokta olan stratejik öneme sahip Grönland-İzlanda-Birleşik Krallık boşluğunun da bir parçası. Bununla birlikte, NATO üyeleri olarak ABD ve Danimarka halihazırda yakın işbirliği içinde.

Grönland maden yönünden zengin mi?

Grönland'ın kömür, çinko, bakır, demir, elmas ve petrol gibi henüz keşfedilmemiş zengin maden kaynaklarına ev sahipliği yaptığı düşünülüyor ancak ada kısmen buz ve buzullarla kaplı olduğu sadece küçük bir kısmı keşfedildi.
Grönland'ın sahibi kim?

Grönland Danimarka'nın bir parçası. Ülkenin, çoğu İnuit olan 60 binden az kişiye ev sahipliği yapan adayla olan bağları yüzyıllar öncesine dayanıyor: İskandinav yerleşimciler bin yıldan uzun bir süre önce bölgeye geldi ve sonunda yok oldular. Danimarka 1700'lerde adayı kolonileştirmeye başladı.

Grönland'ın artık Danimarka parlamentosunda temsilcileri var ve yerel hükümeti son yıllarda iç işlerini yürütmek için daha fazla özerklik kazandı. Ancak Danimarka hala dış ilişkilerini kontrol ediyor. Son yıllarda tam bağımsızlık için yapılan baskılar daha da belirginleşti. Trump 2019'da Danimarka'nın Grönland'a yaptığı mali yardıma atıfta bulunarak Grönland'ın “Danimarka'ya çok zarar verdiğini çünkü yılda neredeyse 700 milyon dolar kaybettiklerini” iddia etti.

Grönland satılık mı?

Hayır. Reuters'a göre Grönland 2009 yılında kendi kendini yönetir hale geldi ve mülkiyetinde ya da yasal statüsünde yapılacak bir değişiklik Danimarka anayasasında değişiklik yapılmasını gerektirecek. Grönland ve Danimarka'daki liderler Trump'ın talebini reddetti. Grönland Başbakanı Múte Egede geçen ay, “Grönland bizimdir. Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız. Özgürlük için verdiğimiz uzun mücadeleyi kaybetmemeliyiz” diye konuştu. Danimarka Kralı Frederik de bu ayın başlarında kraliyet armasını Grönland'ı temsil eden bir kutup ayısı ve Faroe Adaları'nı temsil eden bir koçun daha belirgin bir şekilde yer alacağı şekilde değiştirdi ve bu hareketin Trump'a yönelik bir mesaj olduğu yönünde bazı spekülasyonlara yol açtı. 

Liderler ayrıca Trump'ın 2019'da ilk kez gündeme getirdiği Grönland'ın ABD'ye satılması fikrini de şiddetle reddetti. Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen o dönemde bunu “saçma bir tartışma” olarak nitelendirmişti ve “Bunun ciddi bir şekilde kastedilmediğini umuyorum” demişti. Bu yorumlar, Frederiksen'in “çirkin” ve “uygunsuz” olarak nitelendirdiği yorumları üzerine Danimarka'ya yapmayı planladığı ziyareti iptal eden Trump ile kamuoyu önünde bir tartışmaya yol açmıştı.

Trump başkan hangi bölgeleri almayı önerdi?

Trump ayrıca Panama Kanalı'nın geri alınmasını talep etmekle tehdit etti ve alaycı bir şekilde ABD'nin Kanada'nın mülkiyetini alması gerektiğini öne sürdü. Trump, Başbakan Justin Trudeau'nun istifa etmesinin ardından pazartesi günü Truth Social'da yaptığı bir paylaşımda Kanada'dan “51. eyalet” olarak bahsetti. Trump'ın kasım ayında Kanada ve Meksika'ya yüzde 25 gümrük vergisi uygulama tehdidi Kanadalı liderleri kızdırdı ve Trudeau ile müttefiklerini böldü. Trump, Kanada'nın ABD'ye katılması halinde “sürekli etraflarını saran Rus ve Çin gemilerinin tehdidine karşı tamamen güvende olacağını” söyledi. Bazı Kanadalı politikacılar bu öneriyi reddetti ve Ontario Başbakanı Doug Ford şaka yollu Kanada'nın Minnesota ve Alaska'yı satın almasını önerdi. Daha ciddi olarak Trump geçen ay yaptığı açıklamada, Panama hükümetinin “ahlaki ve yasal” gerekliliklerini yerine getirmemesi halinde “Panama Kanalı'nın tam olarak, hızlı ve sorgusuz sualsiz iade edilmesini” talep edeceğini söyledi ve Panama'nın kanaldan geçen gemiler için ABD'den “son derece haksız” ücretler aldığı yönündeki şikayetlerini yineledi. 

ABD kanalı 20. yüzyılda inşa etti ve 1970'lerden itibaren Panama'ya devretmeden önce onlarca yıl boyunca kanalı çevreleyen bölgenin kontrolünü elinde tuttu. Panama Devlet Başkanı José Raúl Mulino bir video mesajında kanaldan vazgeçme önerisini reddederek, “Panama Kanalı ve çevresindeki alanın her metrekaresi Panama'ya aittir ve öyle olmaya devam edecektir” dedi. Trump, Truth Social'da “Bunu göreceğiz” diye yanıt verdi ve kanalın üzerindeki ABD bayrağının fotoğrafını “Birleşik Devletler Kanalı'na hoş geldiniz!” yazısıyla birlikte paylaştı.

Trump, Grönland’ı satın alma niyetini yineledi: Danimarka ve ABD arasında gerilim artıyor