Küresel borç-GSYH oranı 2023'te yükseldi: 318 trilyon dolarlık rekor borç

Küresel borç-GSYH oranı, 2020’den bu yana ilk kez artış gösterdi. 2023 yılı sonunda küresel borç 318 trilyon dolara ulaşarak yeni bir rekor kırdı. Ekonomik büyümenin yavaşlaması ve borçlanma maliyetlerinin yüksek seyretmesi, bu artışı tetikleyen ana etkenler olarak öne çıktı.

Uluslararası Finans Enstitüsü’nün (IIF) Salı günü yayımladığı rapora göre, küresel borçtaki 7 trilyon dolarlık artış, 2023’teki artışın yarısından az oldu. Geçen yıl ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz indirimi beklentilerinin borçlanma talebini artırdığı belirtilirken, IIF uzmanları mali açıkların büyümeye devam etmesi halinde hükümetlerin tahvil piyasalarında ciddi bir tepkiyle karşılaşabileceği uyarısında bulundu.

"Mali dengelere yönelik artan inceleme – özellikle siyasi açıdan son derece kutuplaşmış ülkelerde – son yılların belirleyici özelliklerinden biri oldu." ifadelerinin yer aldığı raporda, 2022 yılında Birleşik Krallık’ta piyasalardan gelen olumsuz tepkilerin Başbakan Liz Truss’un kısa süren görev süresinin sona ermesine neden olduğu hatırlatıldı. Benzer baskıların geçen yıl Fransa’da eski Başbakan Michel Barnier’in görevden alınmasına yol açtığı da vurgulandı.

Borç-GSYH oranı yüzde 328’e yaklaştı

Borç-GSYH oranı, ülkelerin borç ödeme kapasitesini gösteren önemli bir gösterge olarak kabul edilirken, 2023 yılı sonunda yüzde 328 seviyesine yaklaştı ve bir önceki yıla göre 1,5 puanlık artış gösterdi. Hükümetlerin borcu 95 trilyon dolara ulaştı, ancak yavaşlayan enflasyon ve ekonomik büyüme, bu borç seviyelerini daha sürdürülemez hale getirdi.

IIF, küresel ekonomik politika belirsizliği ve yüksek borçlanma maliyetleri nedeniyle borç büyümesinin bu yıl yavaşlamasını beklediğini açıkladı. Ancak yüksek faiz oranları ve ekonomik belirsizliklere rağmen, 2024 yılı için öngörülen 5 trilyon dolarlık hükümet borcu artışının daha da yüksek seviyelere çıkabileceği ifade edildi. Özellikle Avrupa’da artan mali teşvik çağrıları ve büyüyen askeri harcamalar, borçlanmayı artırabilecek unsurlar olarak öne çıkıyor.

IIF’nin sürdürülebilirlik araştırmaları direktörü Emre Tiftik, konuya ilişkin değerlendirmesinde, "Özellikle siyasi kutuplaşmanın yüksek olduğu ülkelerde, devlet tahvili piyasalarında çok daha fazla dalgalanma görebiliriz." ifadelerini kullandı.

Gelişmekte olan ülkelerde borç çevirme sorunu büyüyor

Gelişmekte olan piyasalar özellikle Çin, Hindistan, Suudi Arabistan ve Türkiye küresel borç artışının yaklaşık yüzde 65’ini oluşturdu.

Bu ülkelerdeki borçlanmaya ek olarak, gelişmekte olan ekonomilerin bu yıl yenilemesi gereken 8,2 trilyon dolarlık borç ülkelerin siyasi ve ekonomik krizlere karşı dayanıklılığını test edecek önemli bir faktör olarak görülüyor. Bu borcun yüzde 10'u ise yabancı para cinsinden.

Raporda, artan ticaret gerilimleri ve eski ABD Başkanı Donald Trump’ın dış yardımları dondurma ve USAID kesintilerine gitme kararının, gelişmekte olan ülkelerde likidite sıkıntısını artırabileceği belirtiliyor. Bu durumun, gelişmekte olan ülkelerin döviz cinsinden borçlarını çevirmelerini zorlaştırabileceği öngörülüyor.

Raporda ayrıca "Bu gelişmeler, dış şoklara karşı direnç oluşturmak için iç gelir kaynaklarının artırılmasının giderek daha kritik hale geldiğini gösteriyor." ifadelerine yer verildi.

IIF’nin sürdürülebilirlik araştırmaları direktörü Emre Tiftik, piyasalardaki yüksek oynaklığın, çok taraflı kalkınma bankalarının özel sektörden daha fazla sermaye çekebilme kapasitelerini artırma ihtiyacını ortaya koyduğunu belirtti.

Kenya ve Romanya gibi gelişmekte olan ülkelerde, iç gelirleri artırmak konusunda ciddi zorluklar yaşandığına dikkat çekildi. Kenya’da halkın vergi artışlarına yönelik tepkileri, Romanya’da ise yaklaşan seçimler, hükümetlerin mali hareket alanını kısıtlayan başlıca faktörler olarak gösterildi.