Trump-Netanyahu görüşmesinden 5 çıkarım

ABD Başkanı Donald Trump salı günü yaptığı açıklamada ABD'nin Gazze Şeridi'ni “devralacağını” söyledi ve bu açıklamayı Filistinlilerin savaştan zarar gören bölgeden uzaklaştırılması gerektiğini söyledikten hemen sonra yaptı.

Öne çıkanlar

• Trump Gazze'nin geleceğinden bahsederken “burayı sahipleneceğiz” dedi ve ABD'nin halen bölgede bulunan aktif bombaları imha edebileceğini ve bölge halkı için sınırsız sayıda iş ve konut sağlayacak bir ekonomik kalkınma yaratabileceğini öne sürdü ancak hangi halkı kastettiği belli değil.

• Başkan ayrıca Gazze'nin aynı insanlar tarafından yeniden inşa ve işgal sürecinden geçmemesi gerektiğini söyleyerek Gazze'deki Filistinlilerin başka ülkelere yerleştirilmesini önerdi.

• İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile birlikte düzenlediği basın toplantısında bu açıklamaları yapan Trump, ABD'nin Gazze'de “uzun vadeli bir sahip pozisyonu” alacağını da sözlerine ekledi ancak ABD'nin bölgeyi hangi yasal statüyle ele geçirebileceğine ilişkin bir soruya yanıt vermedi.

• Trump'ın yorumları Beyaz Saray'da gazetecilere yaptığı açıklamada Filistinlilerin Ürdün, Mısır ya da diğer ülkelere yerleştirilmesi gerektiğini söylemesinden ve Gazze'den “yıkım alanı” olarak bahsetmesinden sadece birkaç saat sonra geldi. Ürdün ve Mısır Filistinlilerin Gazze'den yerleştirilmesi fikrini reddetti.

• Trump, Gazze'de önerdiği ekonomik kalkınma hakkında daha ayrıntılı bilgi vermedi ve üreteceğini iddia ettiği “sınırsız sayıda işten” kimlerin yararlanacağını açıklamadı.

• Trump'ın açıklamalarına ilk tepki de Suudi Arabistan'dan geldi. Ülkenin Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Krallığın pozisyonu, liderlerinin Filistinliler için adalet çağrısında bulunmasıyla uzun süredir devam eden bir pozisyon olmuştur. Liderler, onlarca yıldır süren çatışmaya kalıcı bir çözüm bulmanın bir yolu olarak İsrail'in yanında kendi devletlerini hak ettiklerini söylüyorlar. Suudi liderleri, Krallık ile İsrail arasındaki resmi ilişkilerin 1967 sınırlarında yaşayabilir bir Filistin devletinin kurulmasına bağlı olduğunu defalarca tekrar etti" dedi.

Trump ve Netanyahu neler söyledi?

Trump ve Netanyahu ABD'nin Gazze'yi ele geçirmesi, İran'a baskı ve Orta Doğu'ya ilişkin daha fazla konuyu ele aldı. İki liderin basın toplantısından öne çıkan beş başlık şöyle:

1.İsrail ve Gazze’nin geleceği

Gazze'yi bir yıkım alanına benzeten Trump, görüşme öncesinde milyonlarca Filistinlinin Gazze'yi terk ederek komşu ülkelere, belki de kalıcı olarak, gitmesi gerektiği yönündeki görüşlerini tekrarlayarak Arap ülkeleri ve Filistinliler tarafından reddedilen bir öneriyi yineledi. Trump basın toplantısında “ABD Gazze Şeridi'ni devralacak. Yıkılan binalardan kurtulacak, düzleştirecek, bölge halkı için sınırsız sayıda iş ve konut sağlayacak bir ekonomik kalkınma yaratacak” ifadelerini kullandı.

Trump ayrıca Gazze Şeridi'ne ABD askerlerinin gönderilmesi ihtimalini de göz ardı etmedi. Basın toplantısı öncesinde Netanyahu ile görüşen Trump, Filistinlilerin “cehennem” olarak nitelendirdiği Gazze'den kalıcı olarak çıkarılması çağrısında bulundu. Trump, çevre ülkelerdeki gelişmelerin “binlerce istihdam yaratacağını ve bunların sadece belirli bir grup insan için değil herkes için iş olacağını” söyledi.

2. 'Orta Doğu'nun Rivierası'

Trump, Filistinliler de dâhil olmak üzere tüm uluslardan insanların yaşadığı, yeniden kalkınmış bir Gazze Şeridi hayal ettiğini söyledi. Hem İsrail'in hem de Filistinlilerin bölgede yaşamaya çalıştığı mevcut durumun sürdürülemez olduğunu, bunun da geçen yıl yaşanan çatışmalarla kanıtlandığını söyledi. İki devletli bir çözümü desteklemediği anlamına gelip gelmediği sorulduğunda Trump şunları söyledi: Bu iki devletli ya da tek devletli ya da başka bir devletle ilgili bir şey ifade etmiyor, bu insanlara bir yaşam şansı vermek istediğimiz anlamına geliyor çünkü Gazze Şeridi bir cehennem çukuruydu. Tarihten ders almak zorundasınız, kendini tekrar etmesine izin veremezsiniz. Şirin olmak istemiyorum, ukala olmak istemiyorum ama orası 'Orta Doğu'nun Rivierası'.

3. İran üzerinde daha fazla baskı

Trump, iki dünya liderinin İran'ın petrol ihracatını sıfıra indirmek için mümkün olan en agresif yaptırımları uygulayarak İran'ın nükleer silah geliştirmesine karşı çıkmaya devam edeceklerini söyledi. Trump petrol alımları olmadan Hizbullah'ın zayıflayacağını belirtti. ABD Başkanı ilk döneminde İran'ı zayıflattığı için övgü aldı ve salı günü İran'a karşı daha sert bir politika uygulayan bir memorandumu imzaladı. Trump bunu yapmaktan nefret ettiğini ancak terörizmi engellemek için bunun yapılması gerektiğini ifade ederek, “Nükleer silaha sahip olamazlar, bu çok basit” dedi. 

4. Ateşkes için sırada ne var?

Trump ve Netanyahu arasındaki görüşme Orta Doğu için kritik bir döneme denk geliyor. İsrail ve Hamas arasındaki ateşkes anlaşmasının ikinci aşaması için müzakerelerin yakında başlaması bekleniyor. Trump, Hamas ve İsrail arasında yürürlükte olan hassas ateşkesin devam etmesini umduğunu söyledi. 

Trump gazetecilere yaptığı açıklamada, “Bu ateşkesin kan dökülmesini ve ölümleri sonsuza dek sona erdirecek daha büyük ve kalıcı bir barışın başlangıcı olabileceği konusunda umutluyum” dedi. Bölgede Amerikan gücünü inşa etmek için çalıştığını söyleyen Trump, ABD'nin salı günü Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nden çekildiğini ve BM Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na verdiği desteği sonlandırdığını kaydetti. 

5. Biden’a eleştiri

Her iki lider de eski Başkan Joe Biden'ı bazen ima ederek bazen de açık olarak eleştirdi. Netanyahu'nun zaman zaman başını sallayarak eşlik ettiği Trump, selefi Joe Biden'ı “son dört yılda çok fazla zafer elde edememekle” suçladı ve “Ben başkan olsaydım 7 Ekim'deki dehşet asla yaşanmazdı” dedi. Netanyahu ise Trump'ı “İsrail'in Beyaz Saray'da sahip olduğu en büyük dost” olarak nitelendirerek, Trump'ın ilk döneminde ABD Büyükelçiliğini Tel Aviv'den Kudüs'e taşıdığını ve İsrail, Bahreyn ve Emirlikler arasında diplomatik ilişkiler kuran İbrahim Anlaşmalarına aracılık ettiğini belirtti. Trump'ın yeni başlayan ikinci başkanlığına değinen Netanyahu, kısa süre önce sağlanan ateşkesten ve Trump'ın İsrail'e Biden'ın geri çektiği 2 bin kiloluk bombaları gönderme kararından bahsetti. Netanyahu, “Bayanlar ve Baylar, tüm bunlar sadece iki hafta içinde oldu. Dört yıl içinde nerede olacağımızı hayal edebiliyor musunuz?” ifadelerini kullandı.