Silikon Vadisi’nin DeepSeek’den öğrenmesi gereken ders

Yeni kurulan Çinli DeepSeek firması ocak ayında en son yapay zeka modelini açıkladığında Silikon Vadisi çok etkilendi. Mühendisler, sektördeki çoğu kişinin mümkün olduğunu düşündüğünden daha az çip ve daha az para kullanmıştı. Wall Street panikledi ve teknoloji liderlerinin hisseleri düştü. Washington hayati önem taşıyan stratejik bir sektörde zemin kaybettiğinden endişelendi. Pekin ve destekçileri de aynı fikirdeydi: Hu Xijin adlı milliyetçi bir yorumcu Çin sosyal medyasında “DeepSeek ABD'nin yüksek teknolojisinin yenilmezliği efsanesini sarstı” diye övündü.

Ancak daha sonra ChatGPT'yi işleten OpenAI, sohbet robotunu ChatGPT kullanarak eğittiği iddiasıyla DeepSeek'i soruşturduğunu açıkladı. Çin'in Silikon Vadisi avcısı her şeye rağmen Silikon Vadisi'nden nemalanmış olabilir. Gerçek DeepSeek hangi DeepSeek? Cesur yenilikçi mi yoksa etik olmayan dolandırıcı mı? The Atlantic yazarı Michael Schuman’a göre cevap her ikisi de.

Hem yenilik yapıyor hem kopyalıyor

Çinli şirketler, Apple ve Tesla da dahil olmak üzere dünyanın en iyileriyle rekabet edebilecek yetenekte mucitler olduklarını kanıtladılar. Ayrıca sahip olmadıkları teknolojiyi kopyalama ve çalma, ardından da bunu yaratan rakiplerine karşı kullanma konusunda da becerikli olduklarını gösterdiler. Bir ürünü sıfırdan geliştirmek için yatırım yapmak zorunda kalmadığınızda ucuza mal etmek çok daha kolay. Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi Wadhwani Yapay Zeka Merkezi Direktörü Gregory Allen bana “Eski anlatı Çin'in inovasyon yapamayacağı, sadece kopyalayabileceğiydi. Şimdi Çin hem yenilik yapabilir hem de kopyalayabilir ve her ikisinden de faydalanabilir” dedi.

DeepSeek'in modeli, Silikon Vadisi mühendislerinin benimseyecekleri özellikler için mutlaka üzerinde çalışacakları, gerçekten yaratıcı unsurlara sahip. Çinli şirket mevcut teknolojilerden yeni verimlilikler ve daha düşük maliyetler elde etti. Bu Çin'in başka alanlarda da yaptığı bir şey. Rand Corporation'ın Çin teknolojisi konusunda uzman kıdemli danışmanı Jimmy Goodrich, üretim maliyetlerini düşürme ve fabrika operasyonlarını iyileştirme konusunda mükemmel olan ülkenin, bu durumda “daha az sayıda bilgisayarla daha yüksek hızlarda çok sayıda veriyi nasıl kıracağını” bulduğunu söyledi.

ChatGPT’nin modelini çaldı mı?

İddiaya göre firma ChatGPT'yi soru bombardımanına tuttu, cevapları takip etti ve bu sonuçları kendi modellerini eğitmek için kullandı. “Sen hangi modelsin?” diye sorulduğunda DeepSeek'in kısa süre önce piyasaya sürülen sohbet robotu ilk başta “ChatGPT” yanıtını verdi ancak artık bu oldukça şüpheli yanıtı paylaşmıyor gibi görünüyor. DeepSeek'in yapmakla suçlandığı şey bilgisayar korsanlığı gibi bir şey değil ancak yine de OpenAI'ın hizmet şartlarının ihlali anlamına geliyor. Eğer DeepSeek bunu gerçekten yaptıysa, firmanın OpenAI'dan çok daha düşük bir maliyetle rekabetçi bir yapay zeka modeli oluşturmasına yardımcı oldu. 

Geçen hafta yayınlanan bir araştırmanın iddiasına göre de DeepSeek-R1 zararlı, tehlikeli ve güvensiz içerik üretmeye yatkın. ABD merkezli yapay zeka güvenlik ve uyumluluk şirketi Enkrypt AI, DeepSeek-R1'in OpenAI'ın o1 modeline kıyasla zararlı yanıt üretme olasılığının 11 kat daha fazla olduğunu tespit etti. 

ABD’ye bağımlı mı?

DeepSeek'in yaptıklarının sonuçları sektörde dalgalanmalara yol açabilir. Eğer bir rakip (Çinli ya da başka bir rakip) onu kolayca koparabilecekse, bir yapay zeka modeline on milyonlarca yatırım yapmanın ne anlamı var? Ancak DeepSeek'in hikayesi Çin'in teknolojik gelişiminin ABD'ye ne kadar bağımlı olduğunu da ortaya koyuyor. DeepSeek, modelini oluşturmak için ABD'li dev Nvidia'nın çiplerini kullandı ve ortaya çıktığı üzere, onu eğitmek için Amerikan verilerinden de yararlanmış olabilir. Washington, Çinli teknoloji firmalarının önünü kesmek için bu avantajdan faydalanabilir.

Çin'i en ileri Amerikan araştırmalarının meyvelerinden mahrum bırakmak, ABD'nin rekabet stratejisinin merkezinde yer aldı. Örneğin 2022'nin sonlarından itibaren Biden yönetimi, ABD şirketlerinin Çinli firmalara en gelişmiş çipleri satmasını etkin bir şekilde yasakladı. DeepSeek çiplerini kontroller devreye girmeden önce satın aldı. ABD'li yetkililer ayrıca şirketin yasaklı çipleri Singapur'daki üçüncü şahıslar aracılığıyla satın almış olup olmadığını da araştırıyor. DeepSeek'in kurucusu Liang Wenfeng geçen yıl verdiği bir röportajda “Karşılaştığımız sorun hiçbir zaman para olmadı, üst düzey çiplere uygulanan ambargo oldu” itirafında bulunmuştu. Firmanın geçen hafta yeni kullanıcıları sınırlamasının nedeni, bilgisayar korsanlığı tehdidiydi ancak sistem meraklı müşteri akınını kaldıracak kapasiteye de sahip olmayabilir.

Amerika Birleşik Devletleri yetenekleri ve teknolojisiyle ne yapmayı seçerse seçsin, DeepSeek Çinli girişimcilerin ve mühendislerin icat, kaçırma ve öykünme dahil olmak üzere her türlü yolla rekabet etmeye hazır olduğunu gösterdi. Belki de DeepSeek bir sonraki büyük Çinli teknoloji şirketi olacak.

Doğru derslerin çıkarılması gerek

Nobel Ödüllü Ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu da Project Syndicate için kalem aldığı köşe yazısında ABD’li teknoloji liderlerinin DeepSeek’in başarısından doğru dersleri çıkarması gerektiğini yazdı. Goldman Sachs'ın tahminlerine göre mega teknoloji firmaları, şirketler ve kamu hizmetleri gelecek yıllarda yapay zekayı desteklemek için sermaye harcamalarına yaklaşık 1 trilyon dolar harcayacak. ABD teknoloji endüstrisinin yapay zekaya yaptığı yatırımlar çok büyük. Yine de Acemoğlu’nun aktardığı gibi o ve  birçok gözlemci ABD’deki YZ yatırımlarının ve gelişiminin yönünü sorguluyordu.

Acemoğlu’na göre şimdi sorulması gereken soru, ABD endüstrisinin daha da tehlikeli başka kör noktaları olup olmadığı. Örneğin, ABD'nin önde gelen teknoloji şirketleri modellerini daha “insan yanlısı bir yöne” taşıma fırsatını kaçırıyor mu? Bunun cevabını zaman gösterecek. DeepSeek’in başarısı kontrollerin inovasyona meydan okuduğunu gösteriyor gibi görünse de  sonuçta DeepSeek, ABD'de ve bazı Avrupa ülkelerinde yıllarca süren ilerlemelerin üzerine inşa edildi. Tüm temel yöntemlerinin öncüsü ABD. Uzmanlar karışımı modelleri ve takviyeli öğrenme onlarca yıl önce akademik araştırma kurumlarında geliştirildi. Dnüştürücü modelleri, düşünce zinciri muhakemesini ortaya koyanlar hep ABD'li büyük teknoloji firmaları.

Acemoğlu Çinli yapay zeka girişimine dair, “DeepSeek'in modellerini nasıl geliştirdiği ya da görünürdeki başarısının yapay zeka endüstrisinin geleceği için ne anlama geldiği hakkında henüz tüm ayrıntıları bilmesek de bir şey açık görünüyor: Çinli bir yeni girişim, teknoloji endüstrisinin ölçek takıntısını deldi ve hatta onu rehavetinden sarsmış olabilir” diye yazdı.