New York’un büyük petrol şirketlerinden 75 milyar dolar toplama planı

Dünyanın finans merkezlerinden New York'un bütçesi zor durumda ve vergi artışları seçmenleri kızdırabilir veya işletmelerin eyaletten ayrılmayı düşünmelerine neden olabilir. Yönetimin bunun için planladığı çözüm ise iklime yönelik faturalarını petrol şirketlere ödetmek.

Aralık ayında New York Valisi Kathy Hochul, Big Oil olarak anılan petrol şirketlerine 75 milyar dolarlık toplu ceza öngören bir yasa tasarısı imzaladı. Bu para 24 yıl boyunca yıllık taksitler halinde ödenecek. Para, çevresel iyileştirme için bir süper fona aktarılacak.

New York'ta iş yapan ve 2000 ile 2018 yılları arasında dünya çapında fosil yakıt satışı yaparak 500 bin tondan fazla karbondioksite yol açan tüm şirketlerden katkı payı alınacak.

Kararı durdurabilecek yedi engel

Petrol şirketleri savaşmadan ödeme yapmayacaklar. New York’taki karara karşı şirketler ABD anayasasının dört hükmünü kullanabilir. Ulusal Vergi Mükellefleri Birliği Vakfı'nda avukat olan Joseph Bishop-Henchman, “New York anayasa hukukçularına üzerinde çalışabilecekleri çok şey verdi” dedi. Yasa, geçen yaz Vermont tarafından yürürlüğe konulan yasa örnek alınarak hazırlandı. Benzer kararlar Kaliforniya, Maryland ve Massachusetts yönetimleri tarafından da değerlendiriliyor. Belli ki bu eyaletler ya yeni gelen Trump yönetiminin gezegeni korumak için yeterince çaba göstermeyeceğinden endişe ediyorlar ya da sadece gelire açlar. Hesabı petrol şirketlerinin ödemesi cazip bir fikir. Ancak New York'un planladığı gelir artırımı hamlesini engelleyecek en az yedi şey var: 

1. Para cezası anayasaya uygun mu?

Anayasa, devletlerin kanunlar yürürlüğe girmeden önce gerçekleşen eylemlere ceza getiren kanunlar çıkarmasını yasaklıyor. Bu hüküm cezai yaptırımları sınırlıyor ancak hukuki yaptırımları sınırlamıyor. Burada asıl soru yasada cezanın para cezası gibi nakit mi ödeneceği yoksa vergi cezası olarak mı ödeneceği. 

2. Geriye dönük ceza verilebilir mi?

On Dördüncü Anayasa Değişikliği, devletlerin hiç kimseyi kanuni süreç olmaksızın yaşamından, özgürlüğünden veya mülkiyetinden yoksun bırakamayacağını hükme bağlıyor. George Mason Üniversitesi profesörü ve Hukuk ve Ekonomi Merkezi direktörü Donald Kochan, bu durumun New York'unki gibi bir yasa için sorun yarattığını söylüyor. Kochan, “Bireylerin işlerini planlayabilmeleri ve karar verme süreçlerine maliyetleri de dahil edebilmeleri gerekir. Hükümet oyunun kurallarını geriye dönük olarak değiştirebilirse bunların hiçbiri işe yaramaz” dedi.

Hukuk ve ekonomi el ele çalışır. New York iki tonluk bir otomobil için yıllık 69 dolar kayıt ücreti alıyor. Eyalet bu ücreti gazlı araçlar için 169 dolara çıkarırken elektrikli araçlar için 69 dolarda bırakma hakkına sahip. Bu sizi bir Tesla'ya geçmeye motive edebilir. Peki ya devlet bugün 2000-2018 yılları arasında kullandığınız otomobil için yılda 100 dolar daha borçlu olduğunuza karar verir ve 1.900 dolarlık bir fatura gönderirse? Anayasal bir itirazın temelini oluşturmuş olursunuz.

3. Sınırlarötesi erişim

Anayasa'nın üçüncü bir maddesi de eyaletler arası ve dış ticareti düzenleme yetkisinin Kongre'ye ait olduğunu belirtiyor. Eyaletler, eyaletler arası ticareti etkileyen kurallar koyabilir, ancak bunu başka bir eyaletin kurallarıyla potansiyel olarak rekabet edecek şekilde yapamazlar.

İki yıl önce Yüksek Mahkeme, dar kafeslerde yetiştirilen domuzlardan elde edilen domuz etinin satışını yasaklayan Kaliforniya yasasıyla ilgili bir davayı ele aldı. Domuz eti üreticileri, Kaliforniya ve Kaliforniya dışındaki etler için ayrı tedarik zincirleri kurmanın pratik olmayacağından, bir eyaletin hayvancılık için ulusal bir standart getirmesine itiraz etti. Mahkeme yasayı onayladı. Burada önemli olan karara göre üreticiler Kaliforniya'ya satış yapmayarak yasaya uymayı tercih edebilirlerdi.  Süper fon yasasında New York küresel petrol üretimi üzerinde hakimiyet iddia ediyor. Bu da anayasal bir sorunu gündeme getiriyor.

4. Orantısız vergi

Eğer süper fon değerlendirmesi para cezasından ziyade bir vergi olacak ise bunun da bir sınırı olacak. Söz konusu cezayı gerektiren durumun New York sınırları içindeki faaliyetlerle bir ilişkisi olmalı. Apple'ın Manhattan'daki Beşinci Cadde'de bir mağazası var. Bu da New York'a Kaliforniya merkezli şirketten gelir vergisi alma hakkı veriyor. Ancak Apple'ın dünya çapındaki gelirinin sadece belli bir yüzdesini vergilendirebiliyor. Bu oranın da, Apple'ın New York'taki varlığı, çalışanlar veya satışlar gibi bazı ölçütlerle belirlenmesi gerekiyor.

New York, New York'taki yakıt satışlarından yılda 3 milyar dolar vergi almakta serbest. Ancak bu sevilen bir uygulama olmayacağı için bunun yerine vergi yükünü başka yerlere ihraç etmeyi hedefliyor. George Mason'da hukuk profesörü olan Kochan'a göre bu anayasaya aykırı görünüyor. Mason, “Seçebilecekleri bir cep bulmaya çalışıyorlar” dedi.

5. Yasama yoluyla karar vermek

Süper fon ücreti, iklim değişikliğinden kaynaklanan zararların telafisi olarak tanımlanıyor. Yani yasama organının, petrol şirketlerinin haksız fiil işlediğini tespit ettiği anlamına geliyor. Mahkemede bir haksız fiil davası açılsaydı, yönetim karbondioksitin sellere neden olduğuna dair kanıtlar sunacak ve davalıların da bunun olmadığına dair kanıtlar sunma fırsatı olacaktı. New York Üniversitesi'nde hukuk dersleri veren Richard Epstein, bu davalıların hiçbir zaman mahkemeye çıkmadıklarını söyledi. Epstein'a göre eyalet duruşma yapmadan duruşmadan faydalanmaya çalışıyor. Epstein, New York'un yaptığını, yasama yoluyla yargı kararı vermek olarak görüyor ve bu da yasal sürecin ihlali anlamına geliyor.

6. Nedensellik

Kochan'a göre adil yargılamanın bir başka unsuru daha var: Davalının bir yanlış yaptığını ve bu yanlışın zararın nedeni olduğunu kanıtlamak zorundasınız. Atmosfere kim zarar verdi? Isıyı yükselten ya da gazla çalışan bir arabanın direksiyonuna geçen adam değil mi?

Eğer Exxon Mobil faile yakıt sağladığı için sorumlu kabul edilirse, o zaman toplumun hastalıklarını telafi etmek için cepleri boşaltılabilecek endüstrilerin sınırı yoktur. İçki dükkanları sarhoşların neden olduğu kazalar için ödeme yapmak zorunda kalacaktır. Kablo şirketleri internet üzerinden gerçekleşen dolandırıcılıklar için borçlu olacaktır.

7. Federal yasalara ters düşmek

Anayasa'nın bir başka bölümü, Anayasa'nın ve ona uygun federal yasaların ülkenin en üstün yasası olduğunu ifade ediyor. Kaliforniya'da et satışında olduğu gibi bazen eyalet yasaları federal yasalara eklenebilir. Ancak eyalet yasaları federal yasalarla çatışamaz. Honolulu petrol şirketlerine karşı bir dolandırıcılık davası açtı. İddia, endüstrinin karbondioksitin ısınmaya neden olduğunu belirtmemesinin sahtekarlık olduğu ve eğer petrol tedarikçileri bundan bahsetmiş olsalardı tüketicilere tüketicilerin bilmediği bir şeyi söylemiş olacakları ve eğer tüketiciler bunu bilselerdi daha az benzin alacakları ve o zaman Hawaii sahillerinde denizin yükselmeyeceği yönünde.