Grönland seçimlerine bağımsızlık tartışmaları damga vurdu: Danimarka yanlıları birinci parti oldu

Grönland’da yapılan parlamento seçimlerinde bağımsızlık tartışmaları öne çıkarken, Danimarka’dan ayrılma sürecine daha temkinli yaklaşan Demokraatit Partisi, seçimleri kazanan taraf oldu. ABD Başkanı Donald Trump’ın Grönland’ı “güvenlik” gerekçesiyle ele geçirme girişimlerine karşı çıkan parti, oyların en büyük kısmını alarak ülkedeki siyasi dengeleri değiştirdi.

Demokraatit seçimlerden birinci çıktı

Grönland’daki 72 seçim noktasında kullanılan oylar Çarşamba günü erken saatlerde sayıldı. Açıklanan sonuçlara göre, muhalefetteki Demokraatit Partisi oyların yüzde 29,9’unu alarak seçimlerden birinci parti olarak çıktı.

Bağımsızlık yanlısı ve ABD ile daha yakın ilişkileri savunan popülist Naleraq Partisi, seçim yarışında önde başlamasına rağmen oyların yüzde 24,5’ini alarak ikinci sıraya geriledi.

Grönland’ın mevcut iktidar koalisyonunda yer alan Inuit Ataqatigiit (Birleşik Inuitler) ve Siumut Partisi, önceki seçimlere kıyasla büyük oy kayıpları yaşadı. Inuit Ataqatigiit oyların yüzde 21,4’ünü, Siumut ise yüzde 14,7’sini alarak seçimlerden üçüncü ve dördüncü parti olarak çıktı.

Ancak Demokraatit tek başına hükümet kurabilecek çoğunluğa ulaşamadığı için bir koalisyon kurması gerekiyor. Partinin lideri Jens-Frederik Nielsen, tüm diğer partilerle görüşerek koalisyon seçeneklerini değerlendireceklerini açıkladı.

Seçim sonuçları sürpriz olarak değerlendiriliyor. BBC’nin hafta başında yayımladığı bir analizde, iktidardaki Inuit Ataqatigiit’in yüzde 31 oy oranıyla seçimi kazanmasının beklendiği belirtilmişti.

Demokraatit liderinden Trump’a net mesaj

Seçim sürecinde Trump’ın Grönland’a yönelik ilgisi ve ABD’nin adaya yönelik politikaları önemli bir tartışma konusu oldu. Demokraatit lideri Jens-Frederik Nielsen, Sky News’e yaptığı açıklamada seçim sonuçlarının Trump’a net bir mesaj verdiğini belirtti:

Nielsen “Umarım bu sonuç, ona Grönland’ın satılık olmadığını açıkça anlatır. Biz Amerikalı olmak istemiyoruz. Danimarkalı da olmak istemiyoruz. Biz Grönlandlıyız ve kendi bağımsızlığımızı istiyoruz. Ülkemizi kendimiz inşa etmek istiyoruz, başkasının umuduyla değil" diye konuştu.

Naleraq Partisi’nin ABD ile ilişkileri güçlendirme planı

Bağımsızlık yanlısı Naleraq Partisi, Demokraatit’in aksine ABD ile daha yakın ilişkiler kurulmasını savunuyor.

Naleraq lideri Pelé Broberg, seçimlerden önce U.S. News & World Report için yazdığı bir makalede, Grönland’ın bağımsız olması durumunda ABD ile bir savunma anlaşması yapabileceğini ve “serbest birlik” statüsüyle askeri haklar karşılığında ABD’den destek ve koruma alabileceğini ifade etti.

Broberg, Marshall Adaları ve Palau’yu örnek göstererek Grönland’ın ABD ile benzer bir modelde iş birliği yapabileceğini belirtti. Trump’ın son Kongre konuşmasında Grönland’ı anmasını olumlu karşılayan Broberg, “Danimarka veya Avrupa Birliği’nden hiçbir lider, Grönland’ın bağımsızlığını bu kadar güçlü şekilde desteklemedi” dedi.

Ancak Broberg, bu tartışmanın “Danimarka ile ABD arasında bir seçim yapma meselesi olmadığını, Grönland’ın bağımsız bir ülke olarak var olma hakkıyla ilgili olduğunu” vurguladı.

Grönland’ın statüsü: Kim yönetiyor?

Grönland, teknik olarak Danimarka’ya bağlı bir özerk bölge. 2009’dan beri kendi kendini yöneten Grönland, dış ilişkiler ve savunma politikaları konusunda hâlâ Danimarka’nın kontrolü altında.

Bağımsızlık için Grönland’ın bir referandum düzenlemesi gerekiyor. Grönlandlı eski politikacı Kaj Kleist, BBC’ye yaptığı açıklamada bu sürecin 10 ila 15 yıl sürebileceğini ve Danimarka hükümetiyle uzun müzakereler gerektirdiğini belirtti.

Bağımsızlık ve Trump hakkında hükümetin açıklamaları

Grönland Başbakanı Múte B. Egede, bağımsızlık hareketinin en büyük savunucularından biri olarak görülüyor. Egede, Ocak ayında yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında “kolonyalizmin zincirlerini kırarak iş birliğinin önündeki engelleri kaldırmamız gerektiğini” ifade etmişti.

Egede, Trump’ın Grönland’ı satın alma fikrini “saygısız” olarak nitelendirerek, “Grönland, saygıyla muamele edilmeyi hak ediyor ve Amerikan Başkanı bunu son zamanlarda yapmadı” dedi.

United Inuit Partisi’nden Pipaluk Lynge, Associated Press’e yaptığı açıklamada, Trump’ın Grönland’a yönelik ilgisinin birçok insanı korkuttuğunu belirtti:

“Yeni yıldan beri (Trump’ın) ilgisi nedeniyle endişelenen çok kişi var. Gerçekten, gerçekten Avrupa’ya bakıyoruz ve bağımsızlığımızı garanti altına almak için daha güçlü bağlar kurup kuramayacağımızı görmek istiyoruz.”

Trump’ın Grönland hakkındaki açıklamaları

Trump, son Kongre konuşmasında “ABD, Grönland’ın kendi geleceğini belirleme hakkını destekliyor” dedi ve Grönland halkına “Eğer isterseniz, sizi Amerika Birleşik Devletleri’ne kabul ederiz” mesajı verdi.

Ancak bu açıklama, Trump’ın Ocak ayında yaptığı sert çıkışlarla çelişiyor. O dönemde Trump, Grönland’ı ABD’ye bağlamak için askeri müdahaleyi veya ekonomik yaptırımları göz ardı etmeyeceklerini söylemişti.

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Trump’ın Grönland’ı satın alma fikrini “saçma” olarak nitelendirerek, “Ada satılık değil” açıklamasında bulunmuştu.

Bağımsızlık sürecinin ekonomik boyutu

Grönland’ın bağımsızlığı, ABD ve Rusya gibi ülkelerin ilgisini çeken zengin maden kaynakları ve stratejik Arktik konumu nedeniyle küresel çapta dikkat çekiyor. Ancak bağımsızlık yanlıları arasında bile bu sürecin ekonomik riskleri konusunda endişeler bulunuyor.

BBC’nin aktardığına göre, Grönland ekonomisinin beşte biri Danimarka’dan gelen 565 milyon dolarlık yıllık sübvansiyonlara dayanıyor.

Grönlandlı seçmenler de bağımsızlık konusunda bölünmüş durumda. Danimarka merkezli Berlingske ve Sermitsiaq gazetelerinin yaptığı ankete göre, halkın yüzde 85’i ABD’nin Grönland’ı yönetmesini istemiyor. Ancak yüzde 56’sı, bağımsızlık için referandum yapılması durumunda lehte oy kullanacağını belirtiyor.

Bağımsızlık süreci, seçimlerden sonra da Grönland’da siyasi tartışmaların en önemli gündem maddesi olmaya devam edecek.