Trump yönetimi 40 milyar dolarlık USAID'i iki haftada işlevsiz hale getirdi

ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetimi, Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) üzerinde büyük bir operasyon başlatarak ajansın faaliyetlerini hızla sonlandırıyor. Son iki hafta içinde 10.000 kişilik, 40 milyar dolarlık bir dış yardım kuruluşu büyük ölçüde işlevsiz hale getirildi. Çalışanlar işten çıkarılırken, USAID’in Washington’daki ana binası ve internet sitesi kapatıldı.

Çalışanlar şokta, projeler durduruldu

Wall Street Journal'da yer alan habere göre kesintiler o kadar hızlı gerçekleşti ki, işten çıkarılan bir çalışanın, diğer çalışanların zaman çizelgelerini işleyebilmesi için yeniden işe alınması gerekti. USAID’in dünya genelinde finanse ettiği projelerin fotoğrafları ofislerden kaldırıldı. Güney Amerika’da futbol oynayan kız çocukları, Doğu Afrika’da gıda yardımı alan ailelerin yer aldığı kareler, yerini beyaz duvarlara ve boş çerçevelere bıraktı.

Pazartesi günü ajansın ana binası kapatıldı ve çalışanlar ofislerini terk etmek zorunda kaldı. Salı günü Washington’daki tüm USAID tesisleri kapatıldı. Ajansın kalan 1.400 çalışanının neredeyse tamamının idari izne çıkarılacağı bildirildi.

Aynı gece yapılan açıklamada, USAID personelinin büyük çoğunluğunun cumartesi sabahı itibarıyla ücretli idari izne ayrılacağı duyuruldu. Yurt dışında görev yapan çalışanların ise özel durumlar haricinde 30 gün içinde ülkeye dönmeleri emredildi. Bu karar, günlerdir kapalı olan USAID internet sitesinde yayımlandı ve “Hizmetiniz için teşekkür ederiz” ifadeleriyle son buldu.

Trump yönetimi USAID’i sessizce yeniden yapılandırıyor

Trump yönetimi, onlarca yıllık bir ajansı fazla yasal veya siyasi engelle karşılaşmadan yeniden yapılandırıp yapılandıramayacağını test ediyor. Şu ana kadar bu sürecin pek bir direnişle karşılaşmadığı görülüyor.

Bazı dış kuruluşlar, tamamladıkları işler için ödeme alamadıklarını belirtiyor. Ajans içinde kalan az sayıdaki yetkili, süresi geçmiş faturaları yönlendirmeye çalışıyor. Ancak yetkililer, Trump’ın direktiflerine karşı gelme riski ile federal sözleşme yasalarını ihlal etme riski arasında kalmış durumda.

40 yaşındaki Stefanie Leigh Plant, USAID’in küresel sağlık programı için sözleşmeli olarak çalışırken, e-posta yoluyla işten çıkarıldığını öğrendi. Üç gün sonra sağlık sigortasının da kesildiğini belirten Plant, “İşte o zaman şok etkisi yaratmaya başladı” dedi.

1961 yılında kurulan USAID, hastalık salgınlarını yönetmek ve çocuk ölümlerini azaltmak gibi insani yardım projelerine odaklanıyordu. Ajans, dış yardımların doğrudan diplomatik taleplerle ilişkilendirilmemesi için Dışişleri Bakanlığı’ndan bağımsız çalışıyordu. Ancak Trump yönetimi, “Önce Amerika” politikası çerçevesinde ajansı Dışişleri Bakanlığı’na entegre etmeye başladı.

Dışişleri Bakanı Marco Rubio, USAID’in geçici yöneticisi olarak atandı. Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Jim Risch, bu birleşmeye destek verdiğini açıkladı. USAID’i destekleyen bazı Demokrat Kongre üyeleri, ajansın ana binasına girmeye çalıştı ancak güvenlik tarafından engellendi. Bir Kongre üyesi, “İçeride DOGE mi var?” diye sordu.

Senatör Brian Schatz, “Yürütme emriyle ya da fiziksel olarak binaya baskın yaparak sevmediğiniz bir ajansı ortadan kaldıramazsınız” dedi.

Beyaz Saray, pazartesi günü yaptığı açıklamada, USAID’in on yıllardır “vergi mükelleflerine hesap vermediğini” ve büyük miktarda fonu “gereksiz ve çoğu durumda zararlı” projelere yönlendirdiğini savundu.

USAID’in kapanmasıyla birlikte insani yardım projeleri durdu

USAID içindeki bazı yetkililer, yardım dağıtım süreçlerinin zaman zaman verimsiz olabildiğini kabul etti. Ancak Trump yönetimi, ABD vergi mükelleflerinin paralarının Sırbistan’daki çeşitlilik ve kapsayıcılık programlarına ve Kolombiya’daki bir trans operasına harcandığını öne sürerek ajansı sert bir şekilde eleştirdi.

Bu ani kapanış, dünya genelindeki insani yardım projelerini sekteye uğrattı. Uganda’daki Ebola salgınına yönelik ABD destekli çalışmalar, Tanzanya’daki Marburg virüsüyle mücadele ve Mpox salgınına karşı alınan önlemler durduruldu.

Geçtiğimiz hafta, Gazze’deki bir sahra hastanesinin çalışanlarının büyük kısmı aniden işten çıkarıldı. Hastane yöneticisi, çalışanlarına gönderdiği mesajda, kendilerine son olarak 400 dolar ödeme yapılacağını bildirdi.

Bazı acil insani yardım programlarına fon sağlanmasına izin verildi. Ancak yetkililer, hangi projelerin kapsam dahilinde olduğunu netleştirebilmiş değil. Dışişleri Bakanı Rubio, Fox News’e yaptığı açıklamada, “Bu dış yardımı tamamen ortadan kaldırmakla ilgili değil. USAID aracılığıyla yaptığımız ve sürdürmemiz gereken işler var” dedi.

Senatör Chris Murphy, USAID’in kapanmasını protesto eden isimlerden biri oldu. Murphy, Ukraynalı askerlere cephe hattında ulaştırılması gereken odun sevkiyatlarının durdurulduğunu belirtti.

Çalışanlar zorla binadan çıkarıldı, güvenlik yetkilileri görevden alındı

Ocak ayının sonunda, etik ve istihdam avukatları da dahil olmak üzere yaklaşık 60 kıdemli USAID çalışanı idari izne çıkarıldı. Washington’daki Ronald Reagan binasından ayrılırken, güvenlik kartlarına el konuldu.

USAID’in çalışan ve iş ilişkileri direktörü Nicholas Gottlieb, bu kararın incelendiğini ve herhangi bir usulsüzlük kanıtı bulunmadığını bildirdi. Ancak iki saat sonra kendisinin de idari izne çıkarıldığına dair bir e-posta gönderdi.

Cumartesi günü, DOGE temsilcileri USAID’in Washington’daki binasında hassas sistemlere erişim sağlamaya çalıştı. Güvenlik yetkilileri başlangıçta bu talebe direndi, ancak kısa süre içinde iki güvenlik yetkilisi, John Voorhees ve yardımcısı, DOGE’nin taleplerine uymadıkları gerekçesiyle idari izne çıkarıldı.

Trump yönetiminin USAID’i kapatma süreci hızlı ve tartışmalı bir şekilde devam ediyor. Elon Musk ise sosyal medyada yaptığı açıklamada, “USAID’i talaş makinesine attık” diyerek ajansı “suç örgütü” olarak nitelendirdi.