Trump’ın gümrük vergileri Fed için büyük bir sınav

ABD Başkanı Donald Trump'ın 2024 seçimlerini kazanmasından birkaç gün sonra Fed Başkanı Jerome H. Powell, merkez bankasının yüksek enflasyon, durgun büyüme ve artan işsizlikten oluşan zehirli bir kombinasyonla nasıl başa çıkacağına dair bir soruyu geçiştirdi. Powell gazetecilere verdiği demeçte, “Bütün planımız stagflasyona düşmemek” dedi. 

İki ay sonra Trump'ın agresif gümrük vergisi açıklamaları, federal hükümete yönelik kesintiler ve bunun sonucunda finansal piyasalarda yaşanan çılgınlık Fed'i rahatsız bir noktaya getirdi. Stagflasyon uzak bir ihtimal olmaya devam ediyor: ABD ekonomisinin temeli hala sağlam ve çökmesi için oldukça büyük bir şok yaşanması gerekecek. Ancak Fed’in ekonomiyi sağlam tutarken enflasyonu kontrol altına alma planı çatırdıyor.

Sabit bırakması bekleniyor

Fed'in çarşamba günü politika toplantısını tamamladığında faiz oranlarını yüzde 4,25 ila 4,5 arasında sabit tutması bekleniyor. Powell kısa bir süre önce borçlanma maliyetlerinde yakın zamanda herhangi bir değişiklik yapılması ihtiyacını küçümsemiş ve merkez bankasının Trump yönetiminin politikaları söz konusu olduğunda “sinyali gürültüden ayırmaya” odaklandığını söyledi. Ekonominin iyi bir yerde olması nedeniyle Fed'in “daha fazla netlik beklemek için iyi bir konumda” olduğunu da ekledi.

Ancak ekonomi çatırdamaya başlar ve enflasyonist baskılar artarsa Fed'in politika kararları yeni zorluklarla karşı karşıya kalacak. Bu da merkez bankasını Trump'ın hedef tahtasına oturtma riski taşıyor. Bir varlık yöneticisi olan Amundi Yatırım Enstitüsü'nün küresel makro başkanı Mahmood Pradhan, “Fed'in kesinlikle bir ikilemi var. Fed'in bu arka plan üzerinde hiçbir kontrolü yok, politika belirsizliği üzerinde hiçbir kontrolü yok ve tarifeler konusundaki bu tartışmanın oynaklığı üzerinde hiçbir kontrolü yok. Ellerinde çok zor bir koz var” dedi.

Gündem ekonomistleri sarstı

Merkez bankası yetkilileri Trump ve politikaları hakkındaki soruları geçiştirmekte ustalaştı. Ancak Trump yönetiminin ikinci döneminin sadece ilk iki ayında gerçekleştirdiği eylemler bunu yapmayı çok daha zor hale getirdi. Sadece gümrük vergisi tehditlerinin hacmi bile ekonomi için olası sonuçların yelpazesini genişletti. Bu durum, görünüm konusunda en iyimser ekonomistleri bile sarstı. Ekonomistler ayrıca Elon Musk ve Hükümet Verimlilik Departmanı tarafından üstlenilen yüksek harcama kesintileri ve milyonlarca göçmenin sınır dışı edilme ihtimaliyle de mücadele etmek zorunda kaldılar.

Gümrük tarifelerine dair belirsizliğin şimdiden olumsuz etkiler gösterdiğine dair işaretler var. FactSet'e göre şirket yöneticilerinin düşen talep ve artan fiyatlar konusunda giderek daha fazla uyarıda bulunmasıyla birlikte, şirket kazanç çağrılarında tarife konuşmaları hızla arttı. İşgücü piyasasına ilişkin iyimserlik de azaldı; New York Federal Rezerv Bankası tarafından yapılan ankete katılan tüketicilerin giderek artan bir kısmı gelecke yıl daha yüksek işsizlik ve daha kötü bir mali durum bekliyor.

Daha önce Fed'in Dallas ve New York'taki bölgesel bankalarında çalışmış olan Barclays'in baş ABD ekonomisti Marc Giannoni, “Son birkaç yıldır ABD ekonomisinin temel itici gücü olan tüketim artık o kadar fazla itici güç sağlamayacak” dedi. Geçen hafta Giannoni'nin ekibi ABD ekonomisi için büyüme tahminini neredeyse tam puan düşürerek yüzde 0,7'ye indirdi. JPMorgan ve Goldman Sachs ekonomistleri de gümrük tarifeleri ve artan ticaret politikası belirsizliğinin yatırımları ve işe alımları caydıracağı beklentisini gerekçe göstererek tahminlerini benzer yönde değiştirdi.

Amerikalılar şimdiden daha yüksek fiyatlar beklemeye başladı. Enflasyon beklentileri hem gelecek yıl hem de beş yıllık dönem için keskin bir şekilde yükseldi. Berkeley'deki California Üniversitesi'nde ekonomist olan Yuriy Gorodnichenko, “Enflasyonun ne olabileceği konusunda muazzam bir anlaşmazlık var. İnsanların inançlarını bir sayıdan diğerine değiştirmek çok kolay, çünkü herkesin kafası çok karışık” diye konuştu. 

Enflasyon beklentilerinin nasıl gelişeceği, Fed'in politika patikasını nasıl belirleyeceği açısından kritik önem taşıyacak. Merkez bankası geçmişte gümrük tarifeleri kaynaklı enflasyona tepki vermekten kaçınabileceğini çünkü bu fiyat baskılarının geçici olma eğiliminde olduğunu savundu. Fed, Trump'ın ilk döneminde yaşanan son küresel ticaret savaşı sırasında ortaya çıkan büyüme endişelerine 2019 yılında faiz oranlarını düşürerek yanıt verdi.

Fed’in odağı enflasyon

Ancak enflasyon hala yüzde 2 hedefinin üzerinde seyrettiği için merkez bankasının zayıflayan ekonomiye vereceği tepki de daha fazla zorlanma riski bulunuyor. Powell bu ay yaptığı açıklamada, Fed'in gümrük tarifelerine yönelik yaklaşımının nihayetinde “uzun vadeli enflasyon beklentilerinde neler olduğuna ve enflasyonist etkilerin ne kadar kalıcı olduğuna” bağlı olacağını söyledi ve merkez bankasının odağının ağırlıklı olarak fiyat baskıları olmaya devam ettiğini öne sürdü.

Geçen yıl Powell'ın kıdemli danışmanı olan Jon Faust, “Kabul edilemez olan tek şey enflasyonun yükselmesi ve enflasyon beklentilerinin de bununla birlikte yükselmesidir, çünkü bu sonuçta gerçekleşmesine izin veremeyeceğiniz tüm sonuçların en kötüsü olarak kabul ediliyor” değerlendirmesini yaptı. Trump'ın Fed'in siyasi bağımsızlığını test etme eğilimi de bu durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Başkan şimdiye kadar Powell ve Fed'in politika kararları hakkında ilk döneminde olduğu kadar sık yorum yapmaktan kaçınırken, başkanlık kararları yoluyla kuruma ciddi bir şekilde saldırmaya çalıştı.

Şu anda Johns Hopkins Üniversitesi Finansal Ekonomi Merkezi'nde görev yapan Faust, “Başkan Trump geçen seferkine kıyasla geleneklerle daha az kısıtlanmış görünüyor. Görünüşe göre ekonomik durum, yavaşlayan bir ekonomi ve potansiyel olarak gümrük vergisi kaynaklı enflasyon artışları açısından kolayca daha sıkıntılı hale gelebilir. Bu da Fed ile yönetim arasında ciddi bir çatışmaya yol açması çok muhtemel bir reçete” dedi.