Berlin ‘Fakir ama seksi’ kent artık ruhunu geride bırakıyor

Art house Tacheles, bir zamanlar Berlin’in alternatif sanat ve kültür sahnesinin merkeziydi. Başkentte 1908 yılına uzanan beş katlı etkileyici bir binaydı ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasından sonra sanatçılar tarafından işgal edilmişti. Ancak 2012 yılında bu döneme son verildi; binadaki partiler sona erdi ve sanatçılar tahliye edildi. Bina, bir New Yorklu yatırımcıya satıldıktan sonra yenilenerek apartmanlar, ofisler, mağazalar, bir süpermarket ve İsveçli bir fotoğrafçılık müzesine yer açtı.

Berlinli 52 yaşındaki Oliver Putzbach için Tacheles’in geçirdiği dönüşüm, başkentin genel dönüşümünün bir simgesi. Ekonomisi büyüyüp yatırımlar arttıkça, Putzbach gibi uzun süreli sakinler Berlin’in keskin karakterini ve eski bohem çekiciliğini kaybettiğinden endişe ediyor. Berlin’in eski belediye başkanının 20 yıl önce kenti “fakir ama seksi” diye tanımlaması hâlâ akıllarda.  

“Şimdi tipik bir Alman tren istasyonu gibi görünüyor... sadece bir alışveriş merkezi gibi" diyor Putzbach, haftada üç kez grubu Beat Organization ile sahne aldığı, çok kültürlü bir köy olarak hatırladığı bina hakkında. Putzbach'ın ifadesiyle: Berlin ruhunu sattı

On yıllar boyunca Berlin, Avrupa başkentleri arasında farklı bir yerdeydi; bölünmüş bir şehir oluşu ve yeniden birleşmenin getirdiği ekonomik yük nedeniyle ülkenin geri kalanına göre daha fakirdi. Ancak son 10 yılda Berlin’in büyüme hızı, Avrupa’nın en büyük ekonomisinin genel performansını geride bıraktı. Verilere göre, Berlin ekonomisi geçen yıl yüzde 0,8 büyürken, ülke genelinde ekonomi ikinci yıl üst üste küçüldü. Bu gelişmeyle birlikte, uzun süre ülke ortalamasının gerisinde kalan Berlin’in kişi başına ekonomik çıktısı 54.607 euro ile ülke ortalaması olan 50.819 euroyu aştı.

Berlin Almanya’nın GSYİH büyümesinde öne çıkıyor

“Berlin zengin değildi ama bu, daha da zenginleşmesinin temelini oluşturdu: Berlin, hayatlarını yeniden şekillendirmek ve fikirlerini gerçeğe dönüştürmek isteyen genç yetenekleri kendine çekti" diyor Almanya Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü’nden (DIW Berlin) araştırmacı Martin Gornig. Şehir, her yıl kurulan yaklaşık 500 yeni girişimle Almanya’nın girişimcilik başkenti hâline geldi ve e-ticaret devi Zalando ya da fintech şirketi N-26 gibi dijital tüketici hizmetleri firmaları Berlin’i merkez olarak seçti.

Tesla’nın Berlin’e yaklaşık bir saat uzaklıktaki gigafactory’si ve uzun gecikmelerin ardından 2020’de açılan yeni havaalanı da bölgeye binlerce yeni iş kazandırdı. Berlin’in yüksek kültür, karşı kültür ve tarihi harmanlayan eşsiz yapısı, onu Londra ve Paris’in ardından Avrupa’da geceleme sayısına göre üçüncü sıraya taşıyan bir turizm merkezi hâline getirdi.

Şimdi zengin ve pahalı mı?

Ancak bugün Berlin, ekonomik başarısının bedelini ödemeye başlamış durumda. Artan yaşam maliyetleri, Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından ucuz kiralar ve terk edilmiş binalar nedeniyle buraya akın eden sanatçı ve bohemlerin geçim kaynaklarını tehdit ediyor. Yıllar sonra start-up patlamasını takip ederek gelen yeni sakinler de artık artan fiyatlarla mücadele ediyor.

Kira artışları, Almanya ortalamasının üzerinde seyrederken, gıda ve içecek fiyatlarındaki yükseliş döner fiyatlarına tavan uygulaması çağrılarını beraberinde getirdi. Berlin’in meşhur tekno kulüpleri yüksek giriş ücretleri talep etmeye başladı; bazıları, örneğin Watergate, kapanmak zorunda kaldı.  

“Fiyatlar çok yükseldi, Berghain veya Kitkat’a gidiyorsanız artık seksi değil" diyor şehrin en ikonik iki kulübü hakkında konuşan Sergei Egorchenko. “Artık o seksi değil de, ticari seksi havası var, anlıyor musun?”

2016’da Almanya’ya taşınan bulut mühendisi Egorchenko, 2021’den beri Berlin’de yaşıyor ve şu anda partneri Claudia Marti ile birlikte Mitte semtinde 70 metrekarelik, üç odalı bir daireyi paylaşıyor. 1.800 euro (1.950 dolar) kira ödemek için odalardan birini kiraya veriyorlar.  
“Paylaşıyoruz ama sorun değil" diyor, Charite Hastanesi’nde kanser araştırmacısı olarak çalışan Marti. Berlin’in meşhur dar konut piyasası nedeniyle kendi başlarına karşılayabilecekleri başka bir yer bulmalarının zor olduğunu söylüyor.

1990’da Almanya’nın birleşmesinden sonra Berlin’de kiralar ve fiyatlar uzun yıllar düşük kaldı çünkü şehirdeki işler çoğunlukla düşük maaşlı kamu sektörüne aitti. Ancak küresel enflasyonun yeniden yükselişe geçmesi ve özel sermaye ile Egorchenko ve Marti gibi yabancı profesyonellerin kente gelmesi bu durumu değiştirdi.

Berlin’deki kiralar hâlâ Almanya’nın bazı büyük şehirlerinin gerisinde olsa da, 2021’den bu yana yaklaşık yüzde 32 arttı. Konut portalı ImmoScout24’e göre bu oran, ülke ortalaması olan yüzde 20’yi önemli ölçüde aşıyor.

Dönüşümüne rağmen başkent hâlâ Almanya’nın batı ve güneyindeki geleneksel iş merkezlerine yetişmeye çalışıyor. Geçen yıl yerel işsizlik oranı yüzde 9,7 ile ülke ortalaması olan yüzde 6,0’nın oldukça üzerindeydi. Berlin’in ortalama brüt aylık kazancı 4.634 euro ile Münih, Hamburg, Stuttgart veya finans merkezi Frankfurt’un gerisinde kalıyor.

Yine de Berlin son on yıllarda büyük bir mesafe kat etti, diyor Gornig.  “20 yıl geriye baktığınızda, Berlin’in sadece hükümet merkezi olmaktan çıkıp ekonomik olarak güçlü bir merkeze dönüşmesi oldukça dikkate değer bir gelişme.”

Uzun süredir Berlin’de yaşayanlar şehrin asi, başkaldıran tarafını özlüyor olsa da, yeni gelenler hâlâ şehirde hayran kalınacak çok şey olduğunu söylüyor. Örneğin Egorchenko, Love Parade ya da Rave the Planet gibi sokak etkinliklerinin Berlin’in temsil ettiği açıklığı yansıtmaya devam ettiğini belirtiyor.

“Bazı yerler seksiliğini kaybediyor olabilir ama genel olarak bence Berlin hâlâ seksi, hâlâ havalı, hâlâ... vay be dedirten bir yer.”