Rusya savaşın sona ermesi için ne istiyor?

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin üzerinden üç yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, savaşı sona erdirecek olası bir anlaşma için koşullarını esnetmiyor. Putin perşembe günü yaptığı açıklamada, ABD tarafından önerilen ve Ukrayna'nın da kabul ettiği 30 günlük ateşkes fikrini prensipte desteklediğini ancak bunun uygulanmasının, pek çok soruyu beraberinde getirdiğini belirtti. Böyle bir yaklaşım, Rusya'nın bir teklifi hemen reddetmeden uzun süreli müzakerelere girmesine olanak sağlayabilir.

Putin ayrıca 30 günlük ertelemenin Ukrayna tarafından yeniden toparlanmak ve silahlanmak için kullanılabileceğini söyleyerek, Batı'dan silah tedarikinin durdurulması ya da seferberliğin yasaklanması gibi kendi koşullarını dayatmaya çalışacağını ima etti. Ancak Moskova'nın talepleri Ukrayna'nın ya da müttefiklerinin kabul edebileceği taleplerden çok uzak. İşte Rusya'nın bir barış anlaşmasına varabilmek için istediğini söylediği başlıklar:

Toprak talepleri

Savaşın üzerinden üç yıl geçmesine rağmen Rusya Ukrayna'nın yaklaşık beşte birini kontrol ediyor. Bunu ve daha fazlasını elinde tutmak istiyor. Kremlin ele geçirdiği toprakların hiçbirinden vazgeçmeyeceğini açıkladı. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov bu hafta yaptığı açıklamada,  “Kırım, Sivastopol, Kherson, Zaporizhzhia, Donetsk, Luhansk bunlar Rusya'nın bölgeleri. Bunlar anayasada yazılıdır” dedi. 

Rusya, uluslararası alanda Ukrayna'nın bir parçası olarak tanınmasına rağmen Sivastopol dahil olmak üzere Kırım'ı 2014 yılında ilhak etti. Peskov'un bahsettiği diğer bölgeleri ise 2022 yılında yasadışı olarak ilhak etti. Haziran ayında Putin, Ukrayna'nın Rus birliklerinin kısmen işgal ettiği dört güneydoğu bölgesini teslim etmesi ve NATO'ya katılma planlarından vazgeçmesi halinde Rusya'nın çatışmaları derhal durduracağını söyledi. Putin ayrıca Rusya'nın toprak gaspının meşru olarak tanınmasını istiyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy uzun süre Ukrayna'nın egemen topraklarını teslim etmeyeceğini vurguladı ancak son zamanlarda toprakların derhal iadesi yerine güvenlik garantilerine vurgu yapmaya başladı. Rusya'nın şartları arasında Ukrayna'nın askerden arındırılması da var ki bu da ülkeyi gelecekteki saldırıları engelleyemeyecek küçük bir orduyla baş başa bırakacak.

NATO barış gücü askerleri

Putin, Ukrayna'ya yönelik saldırganlığını haklı göstermek için Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün daha da genişleme olasılığını gerekçe gösterdi. Üye devletlerin saldırıya uğramaları halinde diğer üyeleri savunmasını gerektiren bir savunma ittifakı olan NATO'ya Ukrayna'nın üye olması Putin için istediği bir durum değil. Ancak Zelensky, Ukrayna'nın güvenlik ittifakına nihai üyeliğini kilit bir güvenlik garantisi olarak görüyor. ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth geçen ay NATO üyeliğinin “gerçekçi bir sonuç” olmadığını söyledi ve daha sonraki açıklamalarında, olasılığı tamamen dışlamadan, “sahadaki sert güç gerçeklerini” göz önünde bulundurarak üyeliğin olası olmadığını aktardı. NATO, savaş başlamadan önceki halinden daha büyük. Ukrayna-Rusya savaşı sürecinde İsveç ve Finlandiya ittifaka katıldı. Ancak ABD'nin ittifaka olan bağlılığı Trump döneminde giderek daha fazla sorgulanır hale geldi.

Diplomatik misyonlar

Rusya, ABD ile yenilenen temaslarını Ukrayna'daki savaşın ötesinde, Obama yönetiminden bu yana dondurulmuş diplomatik yerleşkelerle ilgili uzun süredir devam eden şikayetler de dahil olmak üzere, başka sorunları da ele almak için kullandı. Rusya ve ABD arasında 27 Şubat'ta İstanbul'da yapılan görüşmeler, her iki tarafın da sınır dışı etme ve personel kısıtlamaları nedeniyle faaliyetleri önemli ölçüde azalan diplomatik misyonlarının durumu etrafında dönüyordu.

Rusya, ikinci Obama yönetimi tarafından dondurulan New York ve Maryland'deki binalar ile Silikon Vadisi, bir denizaltı üssü ve Boeing tesisleri de dahil olmak üzere hassas bölgelere yakınlıkları nedeniyle ilk Trump yönetimi tarafından kapatılan Seattle ve San Francisco'daki konsolosluklara atıfta bulunarak, 2016 ve 2018 yılları arasında ABD tarafından yasadışı olarak el konulduğunu söylediği altı diplomatik yerleşkenin iadesini talep etti.

Washington, bankacılık ve sözleşmeli hizmetlere erişimin yanı sıra Moskova'daki ABD Büyükelçiliği'nde istikrarlı ve sürdürülebilir personel seviyelerinin sağlanması ihtiyacına ilişkin endişelerini dile getirdi. Dışişleri Bakanlığı, “yapıcı görüşmeler yoluyla her iki tarafın da bu alanlarda ikili misyon faaliyetlerini istikrara kavuşturmak için somut ilk adımları belirlediğini” söyledi. Görüşmeden kısa bir süre sonra Moskova, yeni büyükelçi Alexander Darchiev'in atanması için Washington'dan güven mektubunu aldığını duyurdu.

Yaptırımların hafifletilmesi

Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin ardından Biden yönetimi tarafından uygulanan ABD yaptırımları Rus ekonomisini zayıflattı ve askeri sektörünü engelledi. Trump, olası bir barış anlaşmasının bir parçası olarak yaptırımların hafifletilmesini görüşmeye istekli olduğunun sinyalini verdi. Kremlin kamuoyu önünde tüm yaptırımların yasadışı olduğunu ve kaldırılması gerektiğini savunuyor. Ancak analistlere göre Moskova, ekonomik kısıtlamaların uygulanmasında Batı'nın birliğini zayıflatacağı için ABD yaptırımlarının hafifletilmesini memnuniyetle karşılayacaktır. Rusya özellikle uluslararası ödemeler ile gaz ve petrol satışı üzerindeki kısıtlamaların, özellikle de petrol tanker filosuna yönelik son kısıtlamaların kaldırılmasıyla ilgileniyor.

Rusya'nın karşı karşıya kaldığı en önemli tedbirlerden biri, Batı'da tutulan 300 milyar dolardan fazla Rus merkez bankası varlığının dondurulmasıydı. Avrupa Birliği geçen yıl, dondurulan bu varlıklardan elde edilen faizin Ukrayna'yı desteklemek için kullanılması planını kabul etti. Putin geçen yıl bu stratejiyi “hırsızlık” olarak kınadı. Paris ise bu varlıkların teminat olarak kullanılmasını ve Moskova'nın olası bir ateşkes anlaşmasını ihlal etmesi halinde bunlara el konulmasını önerdi.