Musk'ın küresel güç oyunu

Geçen hafta perşembe gece yarısından hemen sonra Elon Musk, Washington D.C.'den Dubai'deki Dünya Hükümet Zirvesi'ne video konferans yoluyla bağlanarak küresel liderler topluluğuna Hükümet Verimliliği Departmanı (DOGE) girişimini anlattı. Musk, “Tüm kurumları silmemiz gerekiyor” dedi. Etkinlik sona ermeden önce Musk ve Birleşik Arap Emirlikleri Yapay Zeka Bakanı Omar Al Olama, Musk'ın tünel girişimi The Boring Company'nin açıklanmayan bir maliyet karşılığında Dubai'de yeraltı tünellerinden birini inşa edeceğini duyurdu.

Al Olama, The Boring Company'nin Las Vegas'taki bir konferans merkezinde Teslaların insanları taşıdığı mevcut tek tünelinin minimum trafikle sınırlandırılmış olmasına rağmen, “İnsanların bir noktadan bir noktaya sorunsuz bir şekilde gidebilmesi için Dubai'nin en yoğun nüfuslu bölgesini kapsayacak” dedi. Aynı günün ilerleyen saatlerinde Musk Washington'da Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile yüz yüze görüştü. Modi'nin daha sonra X'te söylediği gibi görüşmede bir kez daha hükümet maliyetlerinin azaltılması ve Musk'ın iş imparatorluğu ile kesişen uzay, mobilite ve teknoloji konuları ele alındı. Musk'ın uydu şirketi Starlink, Hindistan'ın 1,4 milyar insanına kablosuz internet sağlamak istiyor.

Musk eşi benzeri görülmemiş bir konumda: Dünyanın dört bir yanında geniş ticari çıkarları olan dünyanın en zengin kişisi ve aynı zamanda Donald Trump'ın yönetiminde kritik ABD bütçe konularını ve dış politikasını şekillendirme gücüne sahip hükümetin 2 numarası olarak hareket ediyor. Musk'ın konumunu şirketlerine fayda sağlamak ve kendisini zenginleştirmek için kullanma potansiyeli çok büyük. Ayrıca yabancı liderlerin de Başkan Trump'ın gözüne girmek için bir yolu daha var: Musk ve şirketlerine yardım etmek.

“İş geliştirme fırsatı olarak değerlendiriyor”

ABD’de Başkan Obama döneminde ABD Kamu Etiği Ofisi'nin eski direktör vekili olan Don Fox, “DOGE'nin başındaki pozisyonunu büyük bir iş geliştirme fırsatı olarak değerlendiriyor gibi görünüyor. Kendini gerçekten kamu görevlisi olmaya adamış olsaydı, bu tür toplantılara katılmazdı. Hükümetin verimliliğiyle ve hükümet başkanlarıyla görüşmekle ne gibi bir ilgisi olabilir ki?” ifadelerini kullandı.

Musk'ın iş imparatorluğunun erişimi küresel. Bugün yollarda yaklaşık beş milyon Tesla arabası var ve Tesla 51 ülkede 60 binden fazla şarj istasyonunu kontrol ediyor. Şangay ve Berlin'de gigafabrikaları var ve Meksika'da da bir fabrika kurulması planlanıyor. Roket fırlatıcısı SpaceX tarafından işletilen uydu şirketi Starlink, yedi bin alçak yörünge uydusundan oluşan ağı aracılığıyla dünya çapında 100'den fazla ülke ve bölgede internet erişimi sağlıyor. Aralarında Ukrayna'nın da bulunduğu diğer ülkelerin internet sağlamak üzere Starlink ile sözleşmeleri bulunuyor ya da gelecekteki anlaşmalar için Starlink ile görüşmeler yürütülüyor. Musk, dünya çapında 415 milyon kullanıcısı olduğu tahmin edilen (Statista'ya göre) sosyal medya şirketi X'te, yabancı liderleri ve siyasi partileri eleştiriyor ve övüyor, aynı zamanda bazı sesleri diğerlerine göre yükselten algoritmayı kontrol ediyor.

“En büyük yolsuzluk skandalının sorumlusu”

Senatör Richard Blumenthal Forbes'a e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, “Elon Musk, Beyaz Saray'dan dünya liderleriyle kişisel iş görüşmeleri yaparak, şirketlerine ihale sağlayan devlet kurumlarını kontrol ederek ve rakiplerine karşı kendisine avantaj sağlayabilecek devlet verilerini ele geçirerek, gözlerimizin önünde gerçek zamanlı olarak devam eden en büyük kamu yolsuzluk skandalının sorumlusu. Musk'ın kamu görevindeki konumunu kendi kendini zenginleştirmek için açıkça istismar etmesi kabul edilemez” ifadelerini kullandı.

Musk'ın gizemini koruyan başka yabancı yatırımları da olabilir. Tesla hisselerinin önceki satışlarından tahmini 9,5 milyar dolar nakit ve diğer yatırımları var; bu paranın bir kısmı şimdi hisse senetlerinde veya özel yabancı şirketlerin hisselerinde olabilir. Özel bir devlet çalışanı olarak Musk'ın Beyaz Saray'a sadece gizli bir mali açıklama formu sunması gerekiyor ve bu da muhtemelen kamuya açıklanmayacak. Salı günü Oval Ofis'te konuşan Musk, çıkar çatışmalarıyla ilgili bir soruya yanıt olarak, kendisini denetleyeceğini söyledi.

Yabancı liderlerle yıllardır görüşüyor

Bir grup Demokrat milletvekili Musk ile paylaştıkları kamuya açık mektupta, “Kapsamlı idari politikaları yürütme gücünüzün ölçeği ve geniş kişisel mali çıkarlarınız göz önüne alındığında, Amerikan halkı Trump Yönetimindeki rolünüzden nasıl kazanç sağladığınızı bilmeyi hak ediyor” diye yazdı. Yabancı liderlerle görüşmek Musk için yeni bir şey değil ve bu görüşmelerin bazıları kendi ölçeğinde faaliyet gösteren bir işadamı için alışılmadık değil. Tesla'nın Şangay'da bir gigafabrika kurması için onay almaya çalışırken, aralarında şu anki Çin Başbakanı Li Qiang'ın da bulunduğu Çinli yetkililerle yıllarca görüştü. CNN'in haberine göre iş insanı, Trump'ın zaferinden önceki üç yıl içinde en az 13 farklı ülkeden politikacılarla bir araya geldi.

Ancak bazı görüşmeler bu kadar normal değil. Wall Street Journal'ın ekim ayında bildirdiğine göre Musk, 2022'den beri Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile neredeyse düzenli temas halinde; ayrıca Ukrayna'ya Starlink terminalleri sağlayarak ve planlanan bir denizaltı drone saldırısının savaşı gereksiz yere tırmandıracağını düşündüğünde erişimi kesmek için tartışmalı bir karar vererek Ukrayna-Rusya savaşında önemli bir rol oynadı.

Musk, temmuz ayında Trump'ı desteklediğinden bu yana programını yabancı liderlerle toplantılar ve görüşmelerle doldurdu. Axios'un ilk haberine göre Musk, seçimden bir gün sonra, 8 Kasım'da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile Donald Trump arasındaki bir telefon görüşmesine katıldı. Bu görüşme sırasında Musk'ın Zelenski’ye Starlink uydularının Ukrayna'yı savaş çabalarında desteklemeye devam edeceği sözünü verdiği belirtildi.

Trump'ın ocak ayında göreve başlamasından önce Musk, Çin Başkan Yardımcısı Han Zheng ile bir araya geldi. Devlet tarafından işletilen Xinhua Haber Ajansı'na göre Han, Musk'a Çin'in Tesla da dahil olmak üzere ABD firmalarını fırsatları değerlendirmek ve Çin'in gelişiminin meyvelerini paylaşmak için memnuniyetle karşıladığını söylerken, Musk da Han'a Tesla'nın Çin'e yatırımı ve Çin ile işbirliğini derinleştirmeye olumlu bir rol oynamaya hazır olduğunu söyledi.

Çin Tesla için önemli

Çin, Tesla'nın işleri için çok önemli. EV üreticisinin Çin'deki satışları, Şangay fabrikasını açtığı Aralık 2019'dan bu yana yedi kattan fazla arttı. 2024 yılında Çinli müşteriler tüm Tesla otomobillerinin yüzde 36,7'sini satın alarak Çin'i şirketin en büyük pazarı haline getirdi. Diğer ülkelere de otomobil ihraç eden fabrika, tüm Tesla araçlarının yarısından fazlasını üretiyor. Çin'deki daha ucuz işçilik ve girdi maliyetleri de Tesla'nın işletme marjlarını artırarak hisselerini ve Musk'ın servetini yeni zirvelere taşıdı. Ancak Tesla'nın Çin'de faaliyet gösterebilmesi Musk'ın Çinli liderlerle olan ilişkilerine bağlı.

İş insanı kasım ayında Trump'ın Mar-a-Lago malikanesinde, Musk'ın defalarca övdüğü Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei ile bir araya geldi. Musk eylül ayında X'te yaptığı açıklamada “Şirketlerim aktif olarak Arjantin'e yatırım yapmanın ve Arjantin'i desteklemenin yollarını arıyor” demişti. Fransa ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, aralık ayında Notre-Dame Katedrali'nin yeniden açılışına katılmak üzere aralarında seçilmiş Başkan Trump'ın da bulunduğu dünya liderlerini ağırladığında Musk da katıldı. İş insanı Fransa'dayken, yakın bir ilişki geliştirdiği İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile bir araya geldi. İtalya'nın Musk'ın SpaceX'i ile Starlink'in İtalyan hükümetine şifreli telekomünikasyon hizmeti sağlayacağı 1.6 milyar dolarlık bir telekom anlaşması için görüşmelerde bulunduğu söyleniyor.

Musk, Tesla'nın gigafabrikalarından birinin bulunduğu Almanya'ya da özel bir ilgi duyuyor. Almanya Başbakanı Olaf Scholz'u defalarca eleştirirken, X'te Almanya'nın aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisine desteği de artırdı. Ocak ayı başında AfD parti lideri Alice Weidel'i X Spaces sohbetinde ağırladı. Aynı ayın ilerleyen günlerinde ise video konferans yoluyla bir AfD toplantısına katıldı. Şimdiye kadar Musk'ın Almanya'ya müdahalesi iş açısından geri tepti, ülkedeki Tesla satışlarının düşüşü ocak ayında yüzde 60’a ulaştı.