Küresel rekabet için Türkiye'nin fikri mülkiyet stratejisi

Dünyanın önde gelen ekonomileri, kalkınma planları çerçevesinde, fikri mülkiyete yönelik etkin ve kapsamlı yatırımlar yapıyor. Türkiye’nin de sürdürülebilir bir ekonomik büyüme ve yenilikçi bir toplum hedefi için, fikri mülkiyet bilincini daha yaygın hale getirmesi ve bu alanda güçlü bir ekosistem kurması gerekiyor. Son yıllarda gelişmeler gözlemlense de fikri mülkiyet bilinci hâlâ güçlendirilmesi gereken bir alan.

Türkiye’de fikri mülkiyet mevzuatı, özellikle, 2017 yılında Sınai Mülkiyet Kanununun da yürürlüğe girmesi ile uluslararası normlar ve standartlar ile birebir uyumlu hale geldi. Bunun yanı sıra teknolojik gelişmeler ve girişimcilik ekosisteminin büyümesi, fikri mülkiyetin önemine dair farkındalığı artırdı. Özellikle teknoloji transfer ofisleri, üniversiteler ve girişimcilik merkezleri bu bilincin yayılmasında önemli rol oynuyor.

Bununla birlikte; pek çok işletme, fikri mülkiyet haklarının ekonomik büyüme, yenilikçilik ve yaratıcılığı koruma üzerindeki kritik rolünü tam anlamıyla kavrayamadı. Bunun yanında, bir kısım işletmenin de yenilik ve yaratıcılık odaklı bir yaklaşım yerine kopyalama ve taklit faaliyetlerinde öne çıkması, Türkiye'nin bu alandaki potansiyelini ve imajını olumsuz etkiliyor.

Hukuki çerçeve, fikri mülkiyet haklarının korunması için sağlam bir temel sunsa da uygulamadan kaynaklanan bazı engeller bulunduğundan etkin bir hukuki koruma sağlanması için bazı iyileştirmelerin yapılması gerekiyor.

Örneğin, özel fikri mülkiyet uzmanlık mahkemeleri bulunmasına rağmen, bu mahkemelerde görev yapan hakimlerden bazılarının- hakimlerin atanması sistemi sebebiyle- bu alandaki uzmanlık bilgisinin sınırlı olması önemli bir engel. Bu durum, gecikmelere, tutarsız kararlara ve verimsizliklere yol açıyor. Mahkeme süreçlerinin genel olarak bilirkişi raporları üzerinden ilerlemesi de yargılama sürelerini geciktiriyor. Ancak, bazı kapanan ihtisas mahkemelerinin yeniden açılması, yeni mahkemelerin kurulması ve mahkemelere ilgili alanda daha tecrübeli hakimlerin olumlu bir gelişme. Bütün bunların yanı sıra, sivil toplum kuruluşlarının, Adalet Bakanlığı ile etkileşimde bulunma çabaları, ayrıca Adalet Bakanlığı'nın hakimler için gerekli eğitimi sağlama girişimleri, hakimler arasındaki bilgi eksikliğinin giderilmesine yönelik çabaları gösteriyor.

Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT), idari süreçleri hızlandırmak için çevrimiçi araçlarını önemli ölçüde geliştirdi. TÜRKPATENT tarafından hazırlanmış olan kılavuzlar, kanaatimizce kuralların tutarlı şekilde uygulamasına katkıda bulunuyor. TÜRKPATENT itiraz süreçleri, özellikle haksız olarak başkasına ait bir marka için yapılan marka başvurularına karşı oldukça etkili hale geldi.

Bunların yanı sıra; gümrük idarelerinin marka sahipleri ile iş birliklerini arttırmaları, sahte ürünlerin erken aşamada tespit edilerek el konulması süreçlerini daha etkin hale getiriyor. Gümrük durdurmalarının artışı ve gümrük idareleri ile olan iletişim kanallarının iyileştirilmesi, fikri mülkiyet ihlallerine karşı idarenin proaktif bir yaklaşımını da beraberinde getiriyor. Arama ve el koyma kararlarının alınmasındaki zorluklar devam etmekle birlikte; bu konuda da dikkate değer iyileştirmeler yaşanmış olup son zamanlarda oldukça büyük ölçekli baskın operasyonları da gerçekleştirildi.

Bu çerçevede, uygulamada yaşanan zorluklara rağmen çeşitli paydaşların iş birliği çabaları ve stratejik reformlar, Türkiye'nin fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sistemlerinde umut verici bir ilerleme olduğunu gösteriyor.

Bütün bu çabalarla birlikte, fikri mülkiyet bilincini artırmak ve bu hakların etkin şekilde korunmasını sağlamak için eğitim ve farkındalık kampanyalarına odaklanılması, hukuki süreçlerin hızlandırılması, caydırıcı yaptırımların uygulanması, özelikle dijital platformlarda korsan içeriklerin ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ile start-up’lar, KOBİ’ler ve bireysel yaratıcılar için tescil süreçlerini kolaylaştıracak teşvikler ve rehberlik hizmetlerinin etkinliğinin artırılması da  Türkiye’de fikri mülkiyet ekosisteminin güçlenmesi ve bu alandaki potansiyeli azami düzeyde gerçekleştirmesi için atılacak önemli adımlar olacak.