Karadeniz'in Derinliği
Karadeniz Holdingin yakın zamanda müze olarak ziyaretçilere açmayı planladığı Yalova’daki Karmarin Tersanesi, yüzen birer enerji santrali olan gemilerinin bakım ve onarımlarının yapıldığı yer. Holdingin yönetim kurulu başkanı Osman Karadeniz’in klasik otomobil koleksiyonunun yanı sıra gemilerin ve bir uçağın da sergileneceği tersanenin önemli bir işlevi de şirketin bir nevi showroom’u olması. “Her yeni konuştuğumuz müşteriyi önce tersaneye götürüp diyoruz ki, size gelecek ay bu gemi gelecek” diyor Zeynep Harezi.
Birkaç hafta gibi kısa bir sürede imdatlarına yetişip elektrik üretmeye başlayacak yüzen santralleri kendi gözleriyle görmekten son derece memnun olan bu müşteriler, ağırlıklı olarak Afrika ülkelerinin en büyük enerji dağıtım kurumlarından oluşuyor. Şirketin üçüncü kuşak temsilcisi ve Karadeniz Holding’in Yönetim Kurulu Üyesi Zeynep Harezi Yılmaz (36), 2017’den bu yana Karpowership Ticari Operasyonlar Grup Başkanlığı (CCO) görevini de yürütüyor. Karadeniz Holding’in, Hollanda merkezli iştiraki Karpowership (Karpower Int.), toplam 7 bin MW kurulu gücüyle dünyanın dört kıtasında faaliyet gösteriyor ve acil elektrik ihtiyacını karşılamak konusunda başka hiçbir şirketin yarışamayacağı bir büyüklükte. Şirketin “powership” adını verdiği yüzen elektrik santralleri, şu anda dokuzu Afrika ülkesi olmak üzere, aralarında Brezilya ve Endonezya’nın da yer aldığı 16 ülkede faaliyet gösteriyor.
Karadeniz Holding, 2007 yılında adım attığı, “powership” işinde Harezi’nin finans tabiriyle ifade ettiği gibi “açığa” büyümüş bir şirket. Yani talep oluşmadan, ilk müşteriyi bulmadan, bir görüşme dahi yapmadan, ihtiyacı görerek yatırıma girişmişler. “Gelişmekte olan ülkelerde enerji projelerinin problemlerinin ne kadar benzer olduğunu fark ettik. Ülkelerin acil elektriğe ihtiyacı var ama sadece proje finansmanını kapatmak iki sene sürüyor. İnşaat süreci üç yıl diye başlıyor, beş - altı yıl sürebiliyor” diye anlatıyor Harezi. Karpowership, onları tüm bu zahmetten kurtarıp, bildiğimiz karada kurulu enerji santrallerini gemilerin içine kurarak, deniz yoluyla kat edilecek yolculuğun süresi kadar bir zamanda emirlerine amade ediyor.
Bugün ulaştıkları büyüklük, ihtiyacı ne kadar doğru tespit ettiklerini gösteriyor ancak büyümelerinde işin başında şanslarının yaver gitmesinin de etkisi var. 2007’de 100 MW enerji üretim kapasitesine sahip bir gemi ile işe başlamayı planlarken ekonomik kriz nedeniyle tersaneler boşalınca bir yerine dört gemi sipariş edebilmişler. İlk iki gemileri o zaman Silopi’deki santrallerinden de elektrik satışı yaptıkları Irak’a, iki gemi de Pakistan’a gitmiş. O sırada Irak, elektrik veremediği için protestoların başladığı Basra için bir gemiye daha talip oluyor. Ardından Beyrut’un açtığı ihaleyi alıyorlar. İlk müşterileri olacağını düşündükleri Afrika pazarına ise ancak yedinci gemiyle Gana’dan giriş yapabilmişler. Karadeniz Holding, dereyi görmeden paçayı sıvayarak büyümeye böylece devam etmiş. Şirket hâlâ aynı şekilde yatırım yapmaya devam ediyor. Bugün herhangi bir müşterinin ihtiyacını karşılamak için demir atmaya hazır bin 500 MW kurulu güçleri var. Şirket bu hızlı büyümeyi, 2010 yılında ilk kontratlarını imzaladıktan sonra ciro üretmeye başlayarak finanse edebildi. Harezi, “Bizde finansal konuşulmaz” diyerek bu konuda son derece ketum davranıyor ve projelerin finansmanı için dünyanın yerli ve yabancı birçok bankası ile çalıştıklarını söylüyor.
Karadeniz Holding, 2007 yılında bu alanda yatırım kararını verdikten sonra ilk gemisini yüzdürmesi üç yıl sürmüştü. Şimdi santrallerin kabuğu sayılan gemileri Türkiye’deki tersanelerde yaptıran şirket, içine kurulacak santralleri de artık uzun süredir çalıştığı tedarikçilerden alarak kapasitesini çok daha hızlı büyütebiliyor. Son olarak bu yılın başında, denizcilik, enerji başta olmak üzere geniş bir yelpazede motor, tribün ve kompresör gibi sistemler üreten Almanya merkezli MAN Enerji Çözümleri’nden her biri 27 MW güce sahip, 48 çift yakıtlı motor siparişi verdiler. 2009 yılından bu yana Karpowership’ın tedarikçisi olan MAN, şirkete bugüne kadar 100’den fazla motor tedarik etti. Şirket bu son siparişi ile kurulu gücüne 1.000 MW daha ekledi.
Zeynep Harezi’nin paylaştığı tek finansal bilgi yatırımın büyüklüğüne ve Karpowership’in filosunun değerine dair bir fikir veriyor. “MW başına yatırım miktarı 1,5 - 2 milyon dolar” diyor Zeynep Harezi.
Basit bir hesaplamayla bugünkü karşılığı 14 milyar dolar olan bir yatırım söz konusu ve bu rakam şirketin ölçeğine dair bir fikir veriyor.
Karpowership, hızlı büyümesi, yakaladığı ölçek ekonomisi ve hazırda bekleyen kurulu gücü ile olası rakipleri için yeterince büyük bir bariyer yakalamış durumda ama operasyonlarında dikey entegrasyona yönelik yeni adımlarla bu engeli daha da yükseğe taşıyorlar. “Bugün bin 500 MW enerjiyi hemen kim sağlayabilir. Biz anında gönderebiliriz” diyor Harezi. Ayrıca santrallerinin hammaddesini de kendileri tedarik etmek için önemli adımlar atıyorlar.
2019 yılında dünyanın en büyük denizcilik şirketlerinden Japon Mitsui OSK Lines (MOL) ile yarı yarıya ortak olarak kurdukları KARMOL ile sıvılaştırılmış doğalgazı (LNG) gaz formuna dönüştürerek hem powershiplere hem de kara santrallerine gaz taşıyan gemileri faaliyete geçirdiler. Yüzer depolama ve yeniden gazlaştırma ünitelerini (İngilizcesiyle ‘floating storage and regasification units’ – FSRU) taşıyan gemiler, yüzer santrallerine LNG tedariki yapacak. Karpowership gemilerinin elektrik üretiminde kullanacağı yakıt, müşterilerinin tercihine göre belirleniyor. LNG daha pahalı ama karbon emisyonlarını düşürmek isteyen ülkeler için giderek daha çok tercih edilmesi muhtemel.
Üçüncü taraf risklerini azaltmak için büyürken LNG tarafında yatırımları giderek artmış. “Önce powershiplere LNG tedariği yapmakla başladık. Sonra yakıt tankerlerini de kendimiz satın alıp lojistiğimizi de kendimiz yapmaya başladık. Sonra FSRU’larımızı da kendimiz inşa ettik ve LNG’lerin tekrar gazlaştırılıp, depolanması için kullanan gemilerin sahibi olduk. Şimdi LNG çıkartılması işine de başlıyoruz. Keşif kısmını değil ama üretimini kendimiz yapacağız.
Peki nerelerde? Harezi bu soruya “Her yerde” diyerek yanıt veriyor ve fazla detay vermeden birlikte çalıştıkları Brezilyalı ve Arjantinli ortakları olduğunu söylüyor. Birlikte doğalgaz çıkarıp, sıvılaştırıp sadece kendi gemilerine değil, ülkelerin mevcut kara santrallerine de doğal gaz tedarik edecekler.
