Petrol fiyatları Suudi Arabistan'ın mega projelerini vurdu

Zayıf petrol fiyatları, Suudi Arabistan’ın devasa harcama programı üzerindeki baskıyı artırıyor. Riyad, salı gününden itibaren uyguladığı ham petrol üretim kesintilerini gevşetmeye hazırlanıyor ve bu adımın fiyatları daha da aşağı çekmesi bekleniyor.

Ekonomistler, krallığın 2025 yılı için planladığı yıllık yüzde 3,7’lik harcama düşüşünü aşan ek kesintiler yapmak zorunda kalabileceğini belirtiyor. Çünkü petrol fiyatları varil başına 70 dolar civarında seyrediyor ve bu seviye, Suudi Arabistan’ın bütçesini dengelemesi için yeterli değil. Ayrıca, devlet kontrolündeki dev şirket Aramco’nun temettü kesintileri de krallığın mali durumunu etkiliyor.

Vizyon 2030 projeleri ve Neom

Bu mali sıkışıklık, Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın ekonomiyi dönüştürme planı çerçevesinde hayata geçirilen, yüz milyarlarca dolara mal olması beklenen projeleri de zorluyor. Bu projeler arasında amiral gemisi Neom şehir girişimi de bulunuyor. Neom, çöl ortasında fütüristik bir yerleşim alanı olarak tasarlanıyor ancak kesinti ve gecikmelerden payını almış durumda.

Abu Dabi Ticaret Bankası baş ekonomisti Monica Malik, “Petrol fiyatlarında daha keskin ve kalıcı bir düşüş, açık büyüklüğünü sınırlamak ve devlet borcunun artmasını önlemek için hükümet harcamalarında daha derin bir daralma gerektirir" dedi ve bütçe dışı yatırım planlarında da yeniden kalibrasyonlar olabileceğine dikkat çekti.

Hükümetin 2025 bütçe hedefleri

Hükümet, geçen yılın sonlarında yaptığı açıklamada, 2025’te 315 milyar dolarlık tahmini gelire karşılık 342 milyar dolar harcama öngördüğünü ve yaklaşık 26 milyar dolarlık bir bütçe açığı beklediğini açıkladı. Bu yıl ise krallık, gelişmekte olan piyasalar arasında en fazla borçlanan ülke konumuna geldi.

2016’da başlatılan Suudi Vizyon 2030 planı kapsamında Kızıldeniz’deki tatil köyleri gibi bazı projeler faaliyete geçti ancak Neom gibi büyük çaplı projelerin birçoğu ertelendi veya küçültüldü. Bu projelerin büyük kısmı, ağırlıklı olarak petrol gelirleriyle finanse edilen Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından yürütülüyor.

Uluslararası etkinlikler için dar zaman çizelgesi

Suudi Arabistan ayrıca önümüzdeki yıllarda önemli uluslararası organizasyonlara da ev sahipliği yapacak. 2029’da Asya Kış Oyunları ile başlayacak bu süreç, 2030 Expo ve 2034 Dünya Kupası ile devam edecek. Bu etkinlikler çerçevesinde, arasında yerden 350 metre yükseklikte inşa edilecek bir stadyumun da bulunduğu yaklaşık 10 stadyum yapılması ve yapay bir göl ile kar içeren bir kayak tesisi kurulması planlanıyor.

Riyad, son on yıldaki harcama hızını düşürme çabaları kapsamında bazı projeleri geciktiriyor, bazılarının ölçeğini ise küçültüyor. Bunun temel nedenleri arasında düşük seyreden petrol fiyatları ve ekonomide aşırı ısınma endişeleri yer alıyor.

OPEC+ üretim kesintileri ve petrol fiyatları

Enerji Bakanı Prens Abdulaziz bin Selman yönetiminde son üç yılda Suudi Arabistan, petrol fiyatlarını yükseltmek amacıyla üretimi kısarak gelirlerini artırmaya çalıştı. Bu strateji, Suudi Arabistan ve diğer OPEC+ üyelerinin kesintileri sayesinde, 2022 yılında petrol fiyatlarını uzun süre 90 doların üzerinde tuttu ve krallığın yüksek harcamalarını finanse etmesine yardımcı oldu.

Fakat üretim kısıntıları artık eskisi kadar etkili değil. Krallık, 2011’den bu yana (pandemi dönemi ve 2019’daki büyük petrol işleme tesisine yapılan saldırı haricinde) en düşük üretim seviyesinde olsa da fiyatlarda düşüş sürüyor. Talep zayıf, başka bölgelerde üretim yükseliyor ve bazı OPEC+ üyeleri kotalarının üzerinde üretim yapıyor. Sonuç olarak gösterge ham petrol fiyatları bu ay varil başına 68 dolarla son üç yılın en düşük düzeyini gördü.

Uluslararası Para Fonu (IMF), geçen yıl ekim ayında Suudi Arabistan’ın bu yılki petrol dengesi fiyatının varil başına yaklaşık 91 dolar olması gerektiğini öngörmüştü. Krallık ise nisan ayından itibaren yedi OPEC+ üyesiyle birlikte üretim kesintilerini gevşetmeye başlıyor. Konuya yakın kaynaklar, Suudi Arabistan’ın diğer üyeler kotalara uymazken en büyük kesintiyi üstlenmek istemediğini ve bu nedenle daha düşük petrol fiyatlarına katlanmaya hazır olduğunu ifade ediyor.

Aramco’nun temettüleri düşüyor

Saudi Aramco, bu ay yaptığı açıklamada 2025’te toplam 85,4 milyar dolar temettü ödemesi beklediğini duyurdu. Bu, geçen yıl 124 milyar doları aşan temettüye kıyasla neredeyse üçte bir oranında bir azalış anlamına geliyor. Şirketin en büyük hissedarları Suudi hükümeti ve egemen varlık fonu olduğu için, bu gelişme de bütçe gelirlerini etkiliyor.

Borçlanma planları ve vergi seçenekleri

Ekonomistler, hükümetin sıkı maliye politikası uygulamaya devam etmesini ve borçlanmayı artırmasını bekliyor. Suudi Arabistan’ın borç/GSYH oranı yüzde 29,7 ile kendi ölçeğindeki bir ekonomi için düşük kabul ediliyor ve Şubat itibarıyla toplam döviz rezervleri 430 milyar doları aşıyor.

HSBC’nin Orta ve Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Afrika baş ekonomisti Simon Williams, “Önemli olan anlık fiyat değil, petrol fiyatlarının döngü boyunca nerede dengelendiği ve üretimin ne kadar olduğu" dedi ve ekledi: “Petrol dışı gelirler artsa da krallık kalkınma planlarını hızlandırdığı için harcamalar daha hızlı yükseldi. Bu da bütçenin geçmişe göre daha fazla petrol gelirine bağımlı olmasına yol açıyor" 2025 bütçesine göre, petrol geliri hükümet gelirlerinin yüzde 61,6’sını oluşturuyor.

Hükümet, bu yıl başında yaptığı açıklamada 2025’teki bütçe açığını ve vadesi dolacak borçları karşılamak üzere 37 milyar dolar borçlanmayı hedeflediğini duyurmuştu. Bu yıl şu ana kadar 18,4 milyar dolarlık borçlanma gerçekleştirildi; PIF ve iştirakleri ise 5 milyar dolardan fazla borçlanma yaptı.

IMF, eylül ayında yaptığı değerlendirmede, hükümetin emlak vergisi ve kişisel gelir vergisi getirmeyi düşünmesi gerektiğini belirtse de Suudi yetkililer vergi rejimini değiştirmeye yönelik herhangi bir planlarının olmadığını söyledi.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global Ratings de bu ay Suudi Arabistan’ın kredi notunu iki yıl aradan sonra ilk kez A+ seviyesine yükseltti. Bu karar, petrol dışı gelirleri artırmaya yönelik reformların başarılı olduğuna işaret ediyor. Bununla birlikte, kuruluş, “borca dayalı yatırım projelerinde keskin bir artış, büyümede yavaşlama, daha yüksek borçlanma maliyetleri ve petrol fiyatlarında olumsuz hareketlerin birleşmesi halinde” Suudi Arabistan’ın kamu maliyesinin zayıflayabileceğini ve notun düşürülebileceğini vurguladı.

Suudi Arabistan’ın çöldeki fütüristik metropolünde ne yanlış gitti?