Elon Musk’ın Çin bağlantısı DOGE’taki rolüyle çıkar çatışması yaratıyor

Milyarder Elon Musk ve genç DOGE destekçileri bu hafta federal harcamaları kısmak için hassas devlet veri tabanlarını ve ödeme sistemlerini didik didik ederek alarm zillerini çaldırdı. Bu bir sorun çünkü kendisi seçilmiş bir yetkili değil, yaptığı hamlelerin çoğu (anayasaya aykırı olması bir yana) tamamen yasadışı olabilir ve DOGE gücünü doğrudan şirketlerine fayda sağlamak için kullanabilecek bir konumda. Ama hepsi bu kadar değil. Servetinin en büyük kaynağı olan Tesla'nın karlılığı Amerika'nın en büyük düşmanlarından birine bağlı: Çin.

Musk için Çin’in önemi eskisinden daha büyük

Tesla ve Musk, Çin'in Komünist Parti liderleriyle samimi bir ilişkiye sahip ve Çinli olmayan diğer tüm otomobil üreticileri için bir gereklilik olan yerel bir ortak olmadan fabrikasına sahip olma ve işletme izni aldı. ABD ve Avrupa'daki satışlar düşerken Çin, Tesla için geçen yıl büyüyen tek pazar oldu. Kritik olarak, Tesla'nın mali talihini tersine çeviren beş yıl önce Şangay Gigafactory'nin açılmasıydı. Fabrikanın ilk faaliyet yılı olan 2020'den bu yana şirket sürekli olarak kâr elde etti. Satış görünümünün belirsiz olduğu Çin'in Tesla ve Musk'ın kişisel serveti için önemi eskisinden daha da büyük.

Bu da Musk'ın, Trump'ın politikalarının kendi öncelikleriyle çelişmesi halinde kendisine baskı yapabilecek Çinli yetkilileri memnun etme ihtiyacını artırıyor. Ya da kısa bir süre Musk'ın DOGE ekürisi olan Vivek Ramaswamy'nin 2023'teki podcast'inde söylediği gibi: Milyarder Şi Cinping ihtiyaç anında aradığında bir sirk maymunu gibi zıplayacak.

Eski Başkan Joe Biden'ı sık sık ve agresif bir şekilde eleştiren Musk, sosyal medya platformu X'te Çin'in liderlerine yönelik yorumlar söz konusu olduğunda bu kadar net bir tavır sergilemiyor. Forbes'un kısa süre önce bildirdiğine göre Musk'ın Çin liderlerine kur yapması on yıl öncesine dayanıyor. 2015'teki ziyaretinde ÇKP liderlerine Tesla'nın orada bir fabrika açmasını teklif etmişti. Musk, devlete bağlı bankalardan en az 1,4 milyar dolar kredi alan devasa Şanghay fabrikasının onay sürecinde, o dönemde Şanghay'ı yöneten Komünist Parti yetkilisi Li Qiang ile yakın çalıştı. Şimdi Li, 2023'ten bu yana başbakan olarak görev yapan Şi'nin ardından Çin'in 2 numaralı ismi.

Geçen ay başkan yardımcısıyla görüştü

Geçen ay Trump'ın göreve başlamasından bir gün önce, Çin Başkan Yardımcısı Han Zheng, Musk ile bir toplantı için Washington'daydı ve devlet tarafından işletilen Xinhua Haber Ajansı'na göre Tesla ve diğer ABD şirketlerini uluslar arasındaki “daha yakın ekonomik ve ticari bağlara yeni ve daha büyük katkılarda bulunmaya” teşvik etti. 

Apple gibi diğer büyük ABD şirketlerinin de Çin ile yakın bağları var. Ancak Tesla'nınki farklı bir düzeyde. Tesla, Toyota, General Motors ve diğer otomobil üreticilerine uygulanan ortak girişim zorunluluğundan muaf olarak fabrikasının tamamına sahip olmak için yaptığı özel anlaşmanın yanı sıra, Şangay Gigafactory'yi bir para makinesi haline getiren daha ucuz Çin işçiliği, parçaları ve malzemeleri ile lojistik maliyetlerinden de faydalanıyor.

Bir hafta içinde, büyük ölçüde Musk'ın şirketlerinde çalışan yardımcılarından ve gündemini uygulamak üzere işe aldığı genç mühendislerden oluşan DOGE, tüm federal çalışanlara toplu işten çıkarma teklif etti (şu ana kadar en az 40 bin kişi kabul etti), milyonlarca Amerikalının hassas vergi ve mali bilgilerini elde etti ve Hazine Bakanlığı'nın ödeme sistemine erişti. Şu anda Kongre ve federal mahkemeler, hükümet programlarının potansiyel olarak büyük zarar görmesini önlemek için yeterince hızlı hareket etmek zorunda.

Yasalara aykırı bir durum

Musk'ın şirketlerini düzenleyen federal kurumlar bu kararlarla (SpaceX için FAA ya da Tesla için NHTSA, OSHA ve NLRB gibi) kesintiye uğrayabileceği ya da değiştirebileceği gerçeği son derece uygunsuz görülüyor. Ayrıca tüm hükümet etik standartlarına aykırı. Federal işler, özellikle de hassas pozisyonlardakiler, birisinin mali çıkarlarının yanı sıra eşinin, reşit olmayan çocuklarının veya ortağının; memur, yönetici, mütevelli olarak hizmet verdiğiniz bir kuruluşun çıkarlarını etkileyen konulara katılımı yasaklıyor.

Musk ayrıca, üst düzey devlet görevlerinde standart olan çıkar çatışmalarını tespit etmeye yönelik bir mali incelemeden de kaçındı. Ancak CNN'in bu hafta bildirdiğine göre kendisine hala üst düzey güvenlik izni verilmiş durumda. Beyaz Saray nihayet 3 Şubat'ta onun “özel hükümet çalışanı” olarak rolünü netleştirdi, bu tipik olarak 130 günden fazla sürmeyen maaşsız bir pozisyon. 

Pozisyonuna verilen destek düştü

Beyaz Saray, Musk'ın Çin'le olan bağlarına ilişkin yorum talebine hemen yanıt vermedi ve Kongre'deki Cumhuriyetçiler bu noktada Musk'ın DOGE rolüne açıkça itiraz etmiyorlar. Ancak Demokratlar Musk'a karşı çıkıyor. Şimdiye kadar Musk'ın hükümetteki rolüne yönelik destek dramatik bir şekilde düştü: Morning Consult'un son anketine göre insanların yüzde 46'sı onun pozisyonunu onaylamazken, yüzde 41'i onaylıyor. Bu Trump'ın yemin etmesinden bu yana 10 puanlık bir düşüş. 

Tesla'nın Çin'deki büyümesinin ve dolayısıyla Musk'ın hükümetin gözüne girme ihtiyacının zaman içinde azalabileceğine inanmak için nedenler var. Bunun nedeni beş yıldır başarılı bir yeni model çıkarmamış olması. Şirket ayrıca BYD gibi yerli elektrikli araç üreticileriyle rekabet etmekte zorlanıyor. Şangay merkezli danışmanlık şirketi Automobility'yi yöneten Bill Russo, “Fiyat konusunda rekabet edebilecek tek hacimli modelleri, 2020 ve 2021'de Çin'de piyasaya sürülen Model 3 ve Model Y. O zamandan bu yana her biri bir kez yenilendi. Aynı zaman diliminde BYD, birkaç yeni marka da dahil olmak üzere 129 farklı model ve varyantı piyasaya sürdü” dedi.