Covid-19’un uzun vadeli etkileri: Bebeklerde otizm riskinde artış

Covid-19 pandemisinin etkileri yalnızca yetişkinlerde değil, anne karnındaki bebeklerde de kalıcı izler bırakıyor. Kaliforniya Üniversitesi’nde (UCLA) çocuk enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Karin Nielsen’in yürüttüğü bir araştırma, hamilelik sırasında koronavirüse maruz kalan bebeklerin, nörogelişimsel bozukluklar ve otizm spektrum bozukluğu (OSB) açısından daha yüksek risk taşıdığını ortaya koydu.  

Doğumhanelerde alarm: Covid’in anne karnındaki ilk izleri  

2020’nin başlarında Covid-19 Kaliforniya’yı kasıp kavururken, Nielsen, doğumhanelerde yaşanan kriz nedeniyle alarma geçti. Enfekte hamile kadınlar yaşam destek ünitelerine alınıyor, ağır komplikasyonlar nedeniyle acil sezaryen ameliyatları gerçekleştiriliyordu. Virüs bazı annelerin hayatına mal oldu.  

Nielsen, o dönemde Zika virüsünün ağır doğum kusurlarına neden olduğunu araştıran bir projeyi tamamlamıştı. Koronavirüsün de benzer sonuçlar doğurabileceğinden endişe eden Nielsen, pozitif test sonucu alan hamile kadınları bir çalışmaya dahil etti.  

Ancak çalışma ilerledikçe Nielsen ve ekibi beklenmedik bir durumla karşılaştı. UCLA Mattel Çocuk Hastanesi’nde görev yapan doktorlar, çalışmaya katılan annelerin bebeklerinde olağandışı bir şekilde yoğun bakım ihtiyacının arttığını fark etti. Bir doktorun Nielsen’e, “Çalışmandaki bebeklerde bir sorun var. Ne oluyor?” diye sorduğu an, araştırmanın seyrini değiştirdi.  

Erken motor fonksiyon testlerinde çarpıcı sonuçlar  

Araştırmacılar, bebeklerin sırt üstü yattıkları videoları analiz ettiklerinde, yüzde 14’ünün gelişimsel sorunlar gösterdiği ortaya çıktı. Bu test, serebral palsi gibi nörogelişimsel bozuklukların erken motor fonksiyonlarla tespit edilmesini sağlıyor.  

Klinik değerlendirmelerde de benzer sonuçlar elde edildi. Enfekte annelerden doğan 109 bebekten 13’ü (yüzde 12), 6 ila 8 aylıkken gelişimsel kilometre taşlarına ulaşamamıştı. Pandemi öncesinde doğan kontrol grubundaki tüm bebekler ise normal gelişim göstermişti.  

Daha fazla katılımcının dahil edilmesiyle tablo daha da netleşti. Hamilelik sırasında SARS-CoV-2 enfeksiyonu geçiren annelerden doğan bebeklerin yüzde 11,6’sında bilişsel, motor veya dil problemleri görüldü. Enfekte olmayan annelerin bebeklerinde ise bu oran yalnızca yüzde 1,6 olarak kaydedildi.  

Otizm spektrum bozukluğu riski 7 kat arttı  

Covid’e maruz kalan bebeklerin en büyüğü 28 aylık olduğunda, araştırmada yeni bir veri ortaya çıktı. 211 çocuğun 23’ünde (yüzde 11) otizm spektrum bozukluğu (OSB) taraması pozitif çıktı. Bu oran, aynı yaş grubunda beklenen yüzde 1-2’lik oranla kıyaslandığında oldukça yüksek.  

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne (CDC) göre, çocukların yüzde 3’ünden azı nihayetinde otizm tanısı alıyor. Nielsen, “Gerçekten bir şeyler oluyor. Dünyayı korkutmak istemiyoruz ama verilerimiz bunu gösteriyor" diyerek çalışmanın ciddiyetine dikkat çekiyor.  

Nedenler araştırılıyor: Plasenta hasarı ve bağışıklık tepkisi  

2021’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO), koronavirüsün anne kan dolaşımı yoluyla plasentaya geçebildiğini doğruladı. Bu durum, Covid’i kızamıkçık ve Zika gibi fetüsü doğrudan etkileyen virüslerle aynı kategoriye yerleştirdi.  

Nielsen’in araştırması, hamilelik sırasında geçirilen Covid-19’un, erken doğum ve plasenta hasarı riskini artırdığını gösterdi. Bu durum, fetüse yeterli oksijen ve besin akışının kesilmesine yol açabiliyor. Özellikle 2021’in başında İrlanda’nın Cork bölgesinde Alfa varyantı nedeniyle meydana gelen bir grup ölü doğum vakası, koronavirüsün plasentalarda ciddi hasara neden olabileceğini ortaya koydu.  

Benzer vakalar ABD ve 10’dan fazla ülkede rapor edildi. Epidemiyolog David Schwartz’ın liderliğinde yürütülen araştırmalar, enfekte plasentaların yüzde 75’ten fazlasında doku hasarı tespit etti. Üstelik bu durum, anne asemptomatik olsa bile meydana gelebiliyor. Schwartz, “Böyle bir durumu daha önce HIV, Ebola, Zika gibi virüslerde bile görmedik" diyor.  

Erken doğum ve ateş otizmi tetikliyor olabilir  

Covid-19 enfeksiyonunun, özellikle aşılanmamış annelerde erken doğum riskini artırdığı biliniyor. 2021’de ABD’de erken doğum oranı yüzde 10,5’e ulaştı ve bu, 2007’den beri en yüksek oran olarak kaydedildi. Aynı şekilde, SARS-CoV-2 enfeksiyonu taşıyan annelerde ölü doğum oranları neredeyse iki katına çıktı.  

Bunun yanı sıra, grip gibi hastalıkların neden olduğu uzun süreli ateşin, anne bağışıklık sistemini aktive ederek fetal beyin gelişimini olumsuz etkileyebileceği düşünülüyor. Nielsen, bu durumun çalışmadaki bebeklerde görülen gelişimsel gecikmelerin nedeni olabileceğine inanıyor.  

Nielsen’in çalışmasındaki bazı bebeklerde, doğum sırasında alınan kan örneklerinde beyin bağışıklık hücreleri olan mikrogliaların, nöronlara saldırdığına dair biyobelirteçler tespit edildi. “Bu veriler, otizmle ilişkili nöronal yolların aktif olduğunu gösteriyor" diyor Nielsen.  

Erken teşhis hayati önem taşıyor  

Otizm teşhisinde erken müdahale, çocukların gelişimini destekleyen konuşma ve davranış terapilerine kapı açabiliyor. Nielsen, araştırmasının nörogelişimsel bozuklukları tespit etmek için önemli bir fırsat sunduğuna inanıyor.  

Ancak araştırma küçük bir örneklemle sınırlı. Nielsen ve meslektaşları, 10.000’den fazla çocuğu kapsayan daha büyük ölçekli çalışmaların, Covid’in uzun vadeli etkilerini daha iyi ortaya koyacağını belirtiyor.  

Sonuç olarak, Covid-19’un anne karnındaki etkileri hala tam olarak anlaşılabilmiş değil. Nielsen, “Bu yeni bir patojen ve nasıl davrandığını henüz bilmiyoruz. Beklenmedik sonuçlar yıllar sonra bile ortaya çıkabilir" diyor.