Avrupa’nın Ukrayna çıkmazı

Konu hakkında bilgi sahibi kişilere göre Avrupa Birliği'nde savunma harcamalarının nasıl artırılacağına ilişkin tartışmalar hız kazanıyor ve ortak finansman giderek liderler için daha gerçekçi bir seçenek haline geliyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Avrupa'nın savunma kapasitesini güçlendirmenin yollarını görüşmek üzere pazartesi günü Paris'te aralarında İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un da bulunduğu diğer liderleri ağırladı. Her ne kadar ortak tahviller özel olarak ele alınmamış olsa da Polonya Başbakanı Donald Tusk, 20-21 Mart'ta yapılacak zirvede yeni finansman tedbirlerinin sunulacağını söyledi.

Geçen hafta içinde ABD'li üst düzey yetkililer Ukrayna'nın geleceğine ilişkin olarak Avrupa'nın güvenlik mimarisini yıllarca değiştirecek kararları Avrupa başkentlerinin görüşü alınmaksızın alacaklarını belirttiler. Bu durum, tartışmalı ortak tahvil konusu da dahil olmak üzere, kendi savunmasında söz sahibi olmasını sağlamak için cesur adımlar atmaya istekli olduğunu belirten Avrupa’lı liderleri zor bir duruma soktu.

“Tarihi kararlar almanın zamanı geldi”

Fransa'nın Avrupa İşlerinden Sorumlu Bakanı Benjamin Haddad Bloomberg'e verdiği bir röportajda, "Bu acil durum karşısında tarihi kararlar almanın zamanının geldiğini düşünüyorum. Örneğin eurobond meselesi, üzerinde konuşmamız gereken mekanizmalardan biri” dedi. Alman, Fransız ve İtalyan tahvillerinin hepsi düştü ve Euro bölgesinin gösterge borçlanma oranı olan 10 yıllık tahvil getirileri iki haftadan uzun bir sürenin en yüksek seviyesine ulaştı. Avrupa'nın Stoxx 600 endeksi yüzde 0,4 yükselirken, Avrupa savunma hisselerinin Goldman Sachs Group endeksi rekor seviyeye ulaştı.

Bloomberg Economics'in analizine göre Ukrayna'yı korumak ve kendi ordularını genişletmek kıtanın büyük güçlerine gelecek 10 yıl içinde 3,1 trilyon dolara mal olabilir. Bloomberg'in daha önce bildirdiğine göre,NATO planlamacıları ittifakın savunma için GSYH'nin yüzde 3,7'si kadar harcama yapması gerekeceğini tahmin ediyor. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne üye 32 ülkeden sadece 23'ü geçen yıl itibariyle yüzde 2'lik harcama hedefini tutturabilmiştir.

Tartışılan finansman seçenekleri arasında, AB'nin mali kurallarına bir kaçış maddesi ekleyerek ülkelerin bloğun düzenlemelerine ters düşmeden finansmanı artırmalarına izin vermek de yer alıyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen geçen hafta Münih Güvenlik Konferansında yaptığı konuşmada savunma yatırımları için bu mekanizmanın harekete geçirilmesini önerdi. AB'nin ekonomi şefi Valdis Dombrovskis, bloğun ulusal harcamaları desteklemenin yollarını bulacağını vurguladı. Dombrovskis pazartesi günü Brüksel'de gazetecilere yaptığı açıklamada, "Şu anda savunmaya yönelik Avrupa mali kurallarıyla ilgili olarak daha fazla esneklik ve mevzuatımızda bulunan kaçış maddesinin nasıl uygulanacağına bakıyoruz" dedi.

İsimlerinin açıklanmaması kaydıyla konuşan kişiler, mevcut diğer seçenekler arasında pandemi kurtarma fonu da dahil olmak üzere mevcut fonların savunma harcamaları için yeniden kullanılmasının yer aldığını söyledi. Ayrıca, uzun tartışmalardan kaçınmak ve ortak borç ihraç etme araçlarının oluşturulmasında daha fazla esnekliğe sahip olmak için 27 üye ülkenin tamamı yerine daha küçük bir ülke grubunun ilerlemesinden bahsediliyor.

Önemli bir plan yolda

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock hafta sonu yaptığı açıklamada, "Euro ya da corona krizinde olduğu gibi, Avrupa'da güvenlik için bir mali paket hazırlanıyor" diyerek güçlü bir savunma sistemi inşa etmeye yönelik önemli bir planın yolda olduğunun sinyalini verdi. Baerbock, daha fazla ayrıntı vermeksizin "Bu yakın gelecekte gerçekleşecek" dedi. Yetkililer yeni harcama planlarının, oylama öncesinde tartışmalara yol açmamak için pazar günü yapılacak Almanya seçimleri sonrasına kadar açıklanmayacağını belirtiyor. Almanya ve Hollanda geleneksel olarak ortak borçlanmaya karşı.

Deutsche Bank ekonomistleri, AB'nin ulusal mali alan, bloğun uyum fonları ve Kurtarma ve Dayanıklılık Tesisi ve Avrupa İstikrar Mekanizması gibi mevcut programlardaki paranın yeniden kullanılması yoluyla yaklaşık 400 milyar euro (419 milyar dolar) savunma fonuna sahip olduğunu tahmin ediyor. Ekonomistler pazartesi günkü raporlarında "Harcama ihtiyaçları bunu aşarsa, yeni AB çözümleri gerekebilir" diye yazdılar.

Polonya Başbakanı Tusk toplantı sonrasında gazetecilere yaptığı açıklamada, "hemen harekete geçirilebilecek" milyarlarca euroluk ödenmemiş Avrupa fonlarının savunma için yeniden tahsis edileceğine dair güvence aldığını söyledi. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde da geçen yıl yaptığı açıklamada güvenlik gibi ortak konuların finansmanı için bloğun mali kapasitesinin arttırılmasını destekledi. Lagarde, "İster mali kapasitenin artırılması ister ortak borçlanma yoluyla olsun, ortak finansman arzu edilen bir durum” dedi. 

Ukrayna’nın temsilci talebi

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin üst düzey danışmanlarından biri, Ukrayna'nın Avrupa'dan ABD ve Rusya ile olası barış müzakereleri için hızlı bir şekilde bir temsilci atamasını istediğini söyledi. Zelenski’nin ofisinin başkan yardımcısı Ihor Zhovkva Bloomberg'e yaptığı açıklamada, "Hızlı bir şekilde karar verilmeli. Umarım Paris toplantısından hemen sonra. Düşünmek yerine harekete geçmeliyiz” dedi.

Avrupa liderleri Paris'te Ukrayna konusunda ortak bir karara varmaya çalışırken ABD ve Rusya dışişleri bakanları Riyad'da bir araya geldi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ise Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmelerde bulunmak için Ankara'ya geldi. 

Güvenlikle ilgili istişareler için Brüksel'de bulunan Zhovkva, isim belirtmekten kaçındı ancak bu kişinin Zelenski, ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile aynı statüye sahip olacak bir lider seviyesinde olması gerektiğini belirtti. Zelenski de bu fikre destek vererek Birleşik Arap Emirlikleri'nden video konferans yoluyla Kiev'deki gazetecilere "Avrupa'nın bir temsilcisi olmalı" dedi.

ABD Avrupa’ya saldırı planını sordu

ABD de Avrupa ülkelerinden kalıcı bir barış anlaşması için Ukrayna'ya hangi güvenlik garantilerini vermeye hazır olduklarını ve konuşlandırdıkları birliklerin Rusya tarafından saldırıya uğraması halinde müttefiklerinin nasıl tepki vereceğini açıklamalarını istedi. Bloomberg News tarafından görülen belgelere göre Trump yönetimi, Avrupalı müttefiklerin Kiev'e yönelik garantilere nasıl katkıda bulunabilecekleri ve gelecekte Moskova'yı nasıl caydırabilecekleri konusunda ayrıntıları öğrenmek istiyor. ABD ayrıca Avrupalı müttefiklerinin herhangi bir barış anlaşmasının parçası olarak asker sağlamaya ne kadar istekli olduklarını, bunun için ne tür bir ABD desteğinin gerekli olduğunu düşündüklerini ve Kiev'in müzakere pozisyonunu güçlendirmek için şimdi neler yapabileceklerini bilmek istiyor.

Görüşmelerin gizli kalması kaydıyla konuşan Avrupalı diplomatlara göre ABD Başkanı Donald Trump'ın Ukrayna ve Rusya özel temsilcisi emekli general Keith Kellogg'un bu ay Avrupalı yetkililerle yapacağı görüşmelerde bu konuları ele alması bekleniyor. Bloomberg News'un daha önce bildirdiğine göre Kellogg, Başkan'a seçenekleri sunmadan önce müttefiklerden görüş almak istiyor.

Görüşmeler, AB liderlerinin Trump'ın Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile görüşmelere başlama çabası karşısında şoke olmalarının ardından geldi. ABD'li ve Rus yetkililerin bu hafta Suudi Arabistan'da bir araya geldi. ABD'nin bu kadar hızlı hareket etmeye niyetli olması nedeniyle Avrupa, hızlı bir şekilde somut bir planla ortaya çıkmazsa gelecek yıllarda kıtadaki güvenlik dengesini belirleyebilecek müzakerelerden uzak kalma riskiyle karşı karşıya.