ABD Rusya ile gergin ilişkileri sıfırlamaya çalışıyor

Trump yönetimi, Amerika'nın Avrupa'daki müttefiklerini tedirgin eden, iki ülke arasında son yılların en düzey görüşmesinde Washington'ın Moskova ile gergin ilişkilerini sıfırlamaya ve Ukrayna ihtilafını sona erdirmeye çalışıyor. ABD'li yetkililer bugün Rus yetkililer ile yaptıkları görüşmeyi Rusya'yı Çin'den uzaklaştırmak, nükleer silahlara sahip bir düşmanla ilişkileri düzeltmek ve halihazırda bir milyondan fazla can kaybına yol açan bir savaşı durdurmak için cesur bir çaba olarak nitelendirdi.

Beklentileri arttı

Başkan Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkilerin düzeltileceğine dair beklentileri arttırdı. Orta Doğu temsilcisi Steve Witkoff, ulusal güvenlik danışmanı Mike Waltz ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio buradaki görüşmeler için yola çıkmadan önce bile Trump, yönetiminin yürüttüğü diplomasinin "çok da uzak olmayan bir gelecekte" Suudi Arabistan'da Putin'le bir zirvenin yapılmasına yol açabileceğini düşünüyordu. 

Ancak buradaki görüşmeler Avrupa'da onlarca yıllık Batı dış politikasının tektonik bir değişim geçirdiğinin bir başka göstergesi olarak görüldü. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance'in Avrupalı liderleri seçmenlerinin iradesini görmezden gelmekle suçlayan sert konuşmasıyla zaten sarsılmış olan bağlar, müttefiklerin Riyad toplantısının kendilerinin ya da Ukrayna'nın katılımı olmadan gerçekleşeceği gerçeğiyle yüzleşmesiyle daha da gerildi.

Rusya'yı, Putin'in yakın danışmanlarından olan ve Washington'da Rusya Büyükelçisi olarak görev yapan Yuri Ushakov ile 20 yılı aşkın süredir Rusya Dışişleri Bakanlığı görevini yürüten Sergey Lavrov temsil ediyor. Rusya, bir yandan Ukrayna'daki kazanımlarını korurken diğer yandan da ABD'nin cezalandırıcı ekonomik yaptırımlarının kaldırılmasını ve diplomatik ilişkilerini geliştirmeyi hedeflediğini açıkladı. Riyad'a hareket etmeden önce Lavrov, Ukrayna'ya toprak tavizi vermenin düşünülemeyeceğini ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna ihtilafıyla ilgili gelecekteki müzakerelerde rol üstlenmelerine gerek olmadığını söyledi. 

Diriyah Sarayı'nda gerçekleştirilen görüşmeler, Moskova'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinden bu yana ABD ve Rus yetkililer arasında yapılan en yüksek profilli toplantı. Trump yönetimi yetkilileri, Trump'ın geçen hafta Putin'le yaptığı telefon görüşmesiyle başlayan hızlandırılmış diplomasinin ABD Başkanı’nın harekete geçme eğilimini yansıttığını söyledi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Tammy Bruce pazartesi günü gazetecilere verdiği demeçte, "Başkan Trump ve bu yönetimle daha önce de gördüğümüz gibi, normalde altı ay, bir yıl ya da iki yıl sürecek işler birkaç hafta sürüyor" dedi. 

Avrupalı liderleri tedirgin etti

Ancak Trump yönetiminin Rusya ile görüşmek için acele etmesi, ABD'nin Moskova'ya yönelik politikaları hakkında uzun zamandır Batı ittifakının temelini oluşturan önceden istişareleri bir kenara bırakarak Avrupalı liderleri tedirgin etti. Obama döneminde ABD'nin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü nezdindeki büyükelçisi olarak görev yapan Ivo Daalder, "Trump ve yönetimin yapması gereken şey, Ukrayna ve Avrupalılarla barışın nasıl ilerletileceğine dair ayrıntıları çözmek ve ardından Ruslarla konuşmak olmalıydı" dedi. Trump'ın en yakın danışmanlarından biri olarak öne çıkan Tesla ve SpaceX CEO'su Elon Musk, pazartesi gecesi Rus heyetinin Riyad'a varışını övdü. Musk sahibi olduğu sosyal medya sitesi X'te, Rus elçilerin hükümet uçağından inişini gösteren bir fotoğrafa atıfta bulunarak "İşte yetkin liderlik böyle bir şey" diye yazdı.  

Trump yönetiminden diğer yetkililer salı günkü görüşmeleri Ukrayna'nın geleceğine ilişkin ayrıntılı müzakerelerin başlangıcı olarak değil, Rusya'nın niyetlerini keşfetmek için bir fırsat olarak değerlendirerek müttefiklerin endişelerini gidermeye çalıştılar. Pazartesi günü Bruce, Riyad görüşmelerini Ukrayna ve ABD-Rusya ilişkilerinde "neyin mümkün olduğunu görmek için bir adım daha" olarak tanımladı. Yönetim yetkilileri, Ukrayna'daki çatışmayla ilgili resmi müzakerelerin yapılması halinde Ukraynalı yetkililerin de masada olacağını söylerken, Amerikalı yetkililer Avrupalı temsilcilerin dahil edilmeyeceğini belirtti. 

Ukrayna konusunda özel temsilci olarak görev yapan ABD ordusundan emekli korgeneral Keith Kellogg, bu yapıyı açıklarken yeni bir yaklaşıma ihtiyaç duyulduğunu çünkü ABD'nin değil Avrupalı güçlerin dahil olduğu on yıllık bir anlaşmanın sürdürülebilir bir barış sağlamada başarısız olduğunu söyledi. Kellogg, Almanya ve Fransa'nın Ukrayna ve Rusya ile müzakere ettiği 2015 Minsk-2 anlaşmasına atıfta bulunuyordu. Cumartesi günü Avrupa'da düzenlenen bir güvenlik konferansında konuşan Kellogg, "Masada çok sayıda insan vardı ama bu iş yürümedi" dedi. 

Şimdi ise sarkaç, Avrupalı müttefiklerin değil ama ABD'nin doğrudan müdahil olacağı yeni bir yaklaşıma doğru sallanıyor. Trump yönetimi yetkilileri Avrupa'nın endişelerinin dikkate alınacağını söylüyor. Atlantic Council adlı düşünce kuruluşunda çalışan ABD'nin eski Polonya Büyükelçisi Daniel Fried, Beyaz Saray'ın Putin'le ilişkilerini geliştirme hevesinin Ukrayna'nın çıkarlarını savunma isteğinin önüne geçmesine izin vermemesi halinde Trump'ın başlattığı diplomatik sürecin faydalı olabileceğini söyledi.  

İngiltere ve İsveç olası bir barış anlaşmasını korumak için kendi birliklerini sahaya sürmeye istekli olduklarını belirttiler. Fried böyle bir yaklaşımın Avrupalı birliklerin ABD'nin lojistik, iletişim ve hava gücüyle desteklenmesi halinde işe yarayabileceğini ve Avrupalı güçlerin tehlikede olması halinde bu güçlerin devreye girebileceğini söyledi. Ancak Rusya Dışişleri Bakanlığı Avrupa barış gücü askerlerinin Ukrayna'da konuşlandırılması fikrini şimdiden reddetti.