Trump’tan üçüncü dönem çıkışı: Şaka yapmıyorum

ABD Başkanı Donald Trump, NBC’ye verdiği röportajda üçüncü dönem başkanlık olasılığını dışlamadı. Anayasanın üçüncü dönem için seçimle gelmeye izin vermemesine rağmen, “Bu kesinlikle şaka değil” diyen Trump, yasal süreçleri zorlayabileceğini ima etti.

Trump, “Şu an zaten ikinci dönemimdesiniz, gerçekten üçüncü dönemi de düşünüyor musunuz?” şeklindeki soruya, “Birçok insan, tekrar seçilmemi ve görevde kalmamı istiyor. Ben de çalışmayı seviyorum" cevabını verdi. Daha önce de Cumhuriyetçi Parti üyelerine, “Bir daha aday olmayacağımı düşünüyorum, ta ki ‘O kadar iyi ki başka bir yol bulmalıyız’ demedikçe" diye konuştuğunu hatırlatan Trump, üçüncü dönem meselesinin kendisi için ciddi bir olasılık olduğunu belirtti.

Yasal boşluk tartışmaları

Amerikan Anayasası’nın 22. Değişikliği, bir kişinin iki defadan fazla başkan seçilmesini net bir biçimde yasaklıyor. Ancak bazı hukukçular, “seçilmek” ile “görev yapmak” arasındaki farktan yararlanılabileceğini ve bir başkanın üçüncü kez başkanlık koltuğuna oturmasını büsbütün imkânsız kılan açık bir hüküm bulunmadığını savunuyor.

Hukukçuların dikkat çektiği bir senaryoda, iki dönem görev yapmış bir başkan, üçüncü kez aday olmak yerine başkan yardımcısı olarak seçime girebilir. Ardından görevi devralabilecek koşullar —örneğin başkanın istifası— oluştuğunda yeniden başkanlığı üstlenebilir. Trump da bu ihtimale dair sorulara “Bu bir yöntem. Başka yöntemler de var" diyerek kapıyı aralık bıraktı.

Kongre’deki anayasa değişikliği girişimi

Tennessee Temsilcisi Cumhuriyetçi Andy Ogles, ilk iki dönem ardışık değilse üçüncü dönemin mümkün olmasını öngören bir anayasa değişikliği taslağı hazırladı. Bu, Trump için de teorik olarak üçüncü dönem yolunu açabilecek bir öneri. Ancak tasarının Kongre’de üçte iki çoğunluk bulması zor görünüyor. Ayrıca ABD Anayasası’nda değişiklik yapılabilmesi için eyaletlerin de dörtte üç oranında destek vermesi gerekiyor. Mevcut siyasi tabloda Demokratların ağırlıkta olduğu eyaletlerden bu desteğin çıkma ihtimali neredeyse yok denecek kadar az.

“Henüz çok erken”

Trump, her ne kadar “Şaka yapmıyorum” dese de, üçüncü dönem ihtimalinin netleşmesi için “henüz çok erken” olduğunu söylüyor. Kendisinin 2028’de başkan yardımcısı olup koltuğu devralmayı planlayacağı iddialarına ise doğrudan bir doğrulama getirmiyor. “Şu an yönetimin ortasındayız ve önümde önemli meseleler var" diyerek, bu tartışmayı şimdilik gündeminin üst sıralarına koymadığını ima ediyor.

Anayasal çerçeve ve hukuki engeller

22. Değişiklik: “Hiçbir kişi, iki kereden fazla başkanlık makamına seçilemez” ibaresiyle net bir yasak koyuyor.
12. Değişiklik: “Başkanlığa anayasal açıdan uygun olmayan kişi, başkan yardımcılığına da uygun değildir” hükmünü içeriyor. Bu madde, “Üçüncü kez seçilemeyen biri başkan yardımcısı olabilir mi?” sorusunun önünü açıyor.

Bazı uzmanlar, söz konusu maddelerin Trump’ın üçüncü dönem planlarını hukuken engellediğini savunsa da, Trump bu açıklamalara katılmıyor. Hukuk çevrelerinde tartışma, “Seçilememek başkan yardımcısı olmaya da engel midir?” sorusu etrafında dönüyor.

Diğer örnekler: Putin ve Xi

Görev süresi sınırlamalarını aşma girişimleri başka ülkelerde de yaşandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ara dönemlerde başbakanlık yaparak anayasadaki kısıtlamaları “dolaylı” şekilde esnetti. Ardından yeniden başkanlığa dönmekle kalmadı, 2036’ya kadar iktidarda kalmasına olanak tanıyan yasal düzenlemeleri de hayata geçirdi. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ise, 2023’te üçüncü dönemine girerken ülkedeki iki dönem kuralı anayasadan çıkarıldı.

ABD’de böyle bir senaryo gerçekleşir mi sorusuna yanıt henüz net değil ancak Trump’ın açıklamaları, Amerikan siyasetinde “üçüncü dönem” tartışmasının uzun süre devam edeceğini gösteriyor.