Trump doğuştan vatandaşlık hakkını kaldırabilir mi?

Seçilmiş başkan Donald Trump, NBC News'e verdiği röportajda, ABD'de doğan herkesin otomatik olarak vatandaş olduğu doğuştan vatandaşlık hakkını ikinci döneminin ilk gününde sona erdirmek istediğini söyledi. Uzmanlar Trump'ın bu politikayı tek başına değiştirme gücüne sahip olmadığına inandıkları için yasal zorluklarla karşılaşacağına kesin gözüyle bakılıyor. 

Bilinmesi gerekenler

• Pazar günü NBC'de yayınlanan Meet the Press programına verdiği röportajda doğuştan vatandaşlığı sona erdirmek istediğini söyleyen Trump, bunu görevinin ilk günden sona erdirme planının hala geçerli olup olmadığı sorusuna “Evet, kesinlikle” yanıtını verdi ve eğer yapabilirse bunu yönetim kararıyla sona erdireceğini sözlerine ekledi. Trump daha önce sadece kaçak göçmenlerin çocukları için doğuştan vatandaşlığa son verilmesini önermişti.

• Anayasa'nın 14. Değişikliği’nde “Amerika Birleşik Devletleri'nde doğan veya vatandaşlığa kabul edilen ve bu ülkenin yargı yetkisine tabi olan herkes, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve ikamet ettiği eyaletin vatandaşıdır” ifadesi yer alıyor. Bu hüküm, yabancı diplomatların çocukları gibi ABD yasalarına tabi olmayan kişiler için son derece dar istisnalar dışında, ABD'de doğan herkesin otomatik olarak vatandaş olacağı şeklinde yorumlandı.

• Trump, 14. Değişikliğin hükmünü tek taraflı olarak bir kararname ile geri alamaz: Anayasa'da değişiklik yapılabilmesi için Kongre'nin her iki kanadının da değişikliği üçte iki çoğunlukla kabul etmesi ve ayrıca eyaletlerin en az dörtte üçü tarafından onaylanması gerekiyor.

• Trump muhtemelen bunun yerine, ABD'nin yargı yetkisine tabi olan kişilere doğuştan vatandaşlık hakkı tanıyan 14. Değişikliğin, ABD'de yasadışı olarak ikamet eden kaçak göçmenlerin çocukları için geçerli olmadığı anlamına geldiğini iddia eden azınlık bir hukuk uzmanı tarafından ileri sürülen yasal bir teoriyi benimsemeye çalışacaktır.

• Ancak bu mantıkla doğuştan vatandaşlığın kısıtlanması hızla yasal itirazlara yol açacaktır ve çoğu hukuk uzmanı yasanın bu şekilde yorumlanmasını kabul etmiyor. Eski Birleşik Devletler Askeri Akademisi hukuk profesörü Margaret Stock 2018'de NPR'ye yaptığı açıklamada bunu “çılgınca bir argüman” olarak tanımlarken, Massachusetts Üniversitesi’nden Profesör Rebecca Hamlin de yayın kuruluşuna buna inanan herhangi bir avukatın “tek boynuzlu at gibi” olduğunu söyledi.

• Konu, muhafazakar çoğunluğuna rağmen Trump lehine karar vermeye isteksiz olabilecek Yüksek Mahkeme'ye gidecektir. Göçmenlik Çalışmaları Merkezi'ni yöneten ve doğuştan vatandaşlığın sona erdirilmesini destekleyen Mark Krikorian, NBC News'e yaptığı açıklamada “Yüksek Mahkeme'nin aleyhte karar verebileceği bir konu” dedi.

Doğuştan vatandaşlığın sona erdirilmesinin etkisi ne olur?

Trump, doğuştan vatandaşlığı göçü engellemenin bir yolu olarak öne sürdü ve bunun doğum turizmi yapan ya da yasal ikamet sahibi olmak için “sırayı atlamak” amacıyla çocuklarını kullanan kaçak göçmenleri engelleyeceğini iddia etti. Ancak yapılan araştırmalar, ABD'de vatandaş olabilecek daha fazla kişi artık kaçak olacağından, bunun aslında ABD'deki kaçak göçmen sayısını artırabileceğini gösterdi. Göç Politikaları Enstitüsü tarafından Eylül 2010'da yayınlanan bir araştırmaya göre Trump'ın 2023 önerisinde olduğu gibi, sadece iki kaçak ebeveyne sahip olan kişiler için doğum hakkı vatandaşlığı sona erdirilirse, 2050 yılına kadar 16 milyon kaçak göçmen olacak ki bu sayı doğum hakkı vatandaşlığının devam etmesi durumunda ortaya çıkacak sayıdan yüzde 44 daha fazla.

Arka plan

Doğuştan gelen vatandaşlık hakkının sona erdirilmesi Trump için yeni bir öneri değil. 2016 kampanyası sırasında ve ilk döneminde de bu hakkın sona erdirilmesi gündeme gelmişti. Ancak eski başkan görevdeyken doğuştan vatandaşlık konusunda herhangi bir adım atmadı. Bunu da Meet the Press‘e verdiği demeçte “Bunu yürütme yoluyla yapacaktım ama dürüst olmak gerekirse önce Covid'i düzeltmemiz gerekiyordu” diyerek gerekçelendirdi. Bu öneri, Trump'ın ikinci döneminde göç konusunda yapmayı vaat ettiği, kaçak göçmenlerin toplu olarak sınır dışı edilmesi ve Cumhuriyetçilerin zincirleme göç olarak adlandırdığı aile temelli vizelerin engellenmesi de dahil olmak üzere bir dizi kısıtlamadan biri.