Startup raporu yayınlandı: 9 ayda 754 milyon dolar yatırım yapıldı
2024 yılı, ekonomik zorluklara karşın girişimlere yapılan yatırımlar umut verici bir tablo sunuyor. Yılın ilk 9 ayında toplamda 753.8 milyon dolar yatırım yapıldı. 2024 yılının henüz tamamlanmamış̧ olmasına rağmen, yatırım miktarlarının 2023’ü aşmış̧ olması, gelecekte de bu alandaki büyümenin süreceğine dair güçlü sinyaller veriyor.
Yatırım adetlerin bakımından 2024’ün üçüncü çeyreğinde 323 yatırım işlemi gerçekleşti. Yatırım adetlerinde özellikle BİGG yatırımı alan 133 girişimin etkisinin oldukça büyük olduğunu söylemek mümkün. 2024 yılının ikinci çeyreği, 48 yatırımla birlikte son 15 çeyreğin en düşük yatırım sayısına sahip dönemi olmuştu. Buna karşın 2024’ün üçüncü çeyreğinde yatırım sayısında yeniden bir artış̧ yasanmış ve 61 yatırım gerçekleşmişti.
2024’ün kaybedenleri
2024'ün ilk çeyreğinde, 1 milyon dolar altındaki yatırımlarda önemli bir artış gözlemlenmiş ve bu dilimde 177 yatırım ile zirveye ulaşılmıştı. Ancak, bu yatırımların 133'ünün BİGG programı kaynaklı olduğu dikkate alındığında, BİGG dışındaki yatırım sayısının 44'te kaldığı anlaşılıyor. İkinci çeyrekte bu sayı 29’a düşmüş, üçüncü çeyrekte ise 35 yatırım ile tekrar bir toparlanma sinyali verilmişti. 1-10 milyon dolar arası yatırımlar, 2024’ün ikinci çeyreğinde dip yapmış olsa da üçüncü çeyrekte 16 işlem ile toparlanmaya başlamıştır. 2024’ün ilk dokuz ayında toplam 44 yatırım gerçekleşmişken, geçen yılın aynı döneminde bu sayı 51 idi; bu da söz konusu aralıkta bir daralma yaşandığını gösteriyor.
Erken aşama girişimlere yapılan yatırımların (Seri A ve Seri B) durumu incelendiğinde, 2024’ün üçüncü çeyreğinde bu yatırımlar 50.7 milyon dolara gerilese de yıl genelinde bir zirve yaşanmıştır. Bu gelişme, ekosistemde uzun süredir tartışılan erken aşama girişimlerin yatırım bulma zorluğunun çözülmeye başladığını işaret etmektedir. Ancak kesin bir sonuca varabilmek için 2025 yılı verilerini beklemek daha uygun olacaktır. Her ne kadar bu dönemde yatırım miktarlarında artış olsa da grafiğe bakıldığında yatırım sayısının, zirve yılı olan 2022’nin gerisinde kaldığı görülmektedir.
Yapay zeka ve oyun sektörü zirvede
Sağlık ve biyoteknoloji sektörü, 40'ı BİGG programı kapsamında olmak üzere toplam 56 yatırımla en fazla yatırım çeken sektör olarak ön plana çıktı. Bu sektörün ardından, 49 yatırımla yapay zeka ve makine öğrenimi ikinci sırada yer alırken, sürdürülebilirlik ve çevre alanına yapılan 23 yatırım da önemli bir performans sergilemiştir. Oyun sektörü ise 17 yatırım ile dikkat çeken bir diğer alan olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca, e-ticaret, pazarlama ve satış, fintek, tarım ve gıda teknolojileri gibi diğer sektörlerde de kayda değer bir yatırım ilgisi görülmektedir.
Ulaşım ve lojistik sektörü ise 267.8 milyon dolarlık yatırım tutarıyla zirvede yer almaktadır. Bu sektörü, 130.8 milyon dolar ile fintek sektörü takip etmektedir. Yapay zeka ve makine öğrenimi sektörüne yapılan yatırımlar ise 102.6 milyon dolara ulaşmış olup, bu sektör hem yatırım adedi hem de miktar açısından öne çıkmaktadır. Ayrıca blokzincir ve web3, siber güvenlik, oyun ve e-ticaret gibi teknoloji odaklı sektörler de dikkate değer yatırım tutarlarıyla öne çıkmaktadır.
Yabancı Yatırımcılar Ekosistemimize Geri Dönüyor
2021 ve 2022 yıllarında Türkiye merkezli yatırımcıların oranı sırasıyla yüzde 77,15 ve yüzde 70,75 seviyesindeydi. Bu dönemde Avrupalı ve ABD’li yatırımcılar yüzde 8-10 bandında yer almıştı. 2023’e gelindiğinde, yerli yatırımcıların payı yüzde 86,52’ye yükselerek, yerli yatırımların ekosistemde yeniden hakimiyet kurduğunu göstermişti. Aynı yıl, Avrupa ve Kuzey Amerika merkezli yatırımcıların oranları sırasıyla yüzde 6,42 ve yüzde 4,98 olarak kaydedilmişti.
2024 yılında ise Türkiye merkezli yatırımcıların oranı yüzde 81,91 seviyesine gerilerken, Avrupalı ve ABD’li yatırımcıların oranlarında hafif bir artış görülmüş ve bu oranlar yüzde 7,98 ve yüzde 7,45 olmuştu. Son iki yıl, küresel ölçekte girişim yatırımlarındaki düşüş trendinin, yabancı yatırımcıların ekosisteme katılımının azalmasıyla kendini gösterdiğine işaret ediyor. Bu dönemde yerli yatırımcıların rolü ise daha da önem kazanmıştı.
Kadın kuruculara sahip girişimler artıyor
2024 yılında, yalnızca kadın kuruculara sahip girişimlerin oranı yüzde 14,29’a ulaşmış ve bu, son beş yılın en yüksek seviyesini temsil ediyor. 2020’de bu oran yüzde 4,15 iken, 2024’te belirgin bir artış yaşandı. Bu artışın başlıca nedeni, BİGG programından yararlanan girişimlerin çoğunlukla tek kuruculu yapıda olmaları ve kadın kurucuların bu alanda daha baskın bir konumda bulunmasıdır. Öyle ki, yalnızca kadın kuruculara sahip girişimlerin oranı BİGG yatırımları içerisinde yüzde 21,8’e ulaşmıştı.
Kadın ve erkek kurucuların birlikte yer aldığı girişimlerin oranı ise 2020 ile 2024 yılları arasında yüzde 3,94 ile yüzde 17,62 arasında dalgalanmış ve 2024 yılında yüzde 15,53 seviyesinde nispeten sabitlendi. Yalnızca erkek kuruculara sahip girişimlerin oranı ise 2020’de yüzde 78,24 iken, 2024’te yüzde 70,19’a geriledi. Bu, ekosistemin kadın girişimciler lehine daha dengeli bir yapıya doğru evrildiğini ve yalnızca erkek kurucuların hâkimiyetinin azaldığını gösteriyor.
