2025 daha ucuz petrol yılı mı?

2025 petrol fiyatlarını fazlasıyla baskı altına alacak bir yıl olacağı benziyor. Dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin ekonomisine ilişkin karamsar beklentilerin yanında, dünyanın en büyük üreticisi ABD’nin daha fazla petrol üretme isteği ve ABD’nin yeni başkanı Donald Trump’ın ticaret ortaklarına gümrük vergilerini artırması petrol fiyatlarını aşağı çekecek unsurlar arasında yer alıyor.

Trump’ın Suudi Arabistan’a üretimi artırma baskısı ve Rusya’nın “gölge tankerlerle” yaptırımları aşıp, petrol ihracatını sürdürme girişimleri de petrol fiyatlarını etkiliyor.

Petrol fiyatlarını yukarı çekebilecek unsurların başında üretimi kısıtlama kararlığını sürdüren OPEC+ üyelerinin üretim politikası ve jeopolitik riskler geliyor. OPEC+ üretim kesintilerini 2025’in ilk çeyreğine kadar uzatmayı planlıyor. Bunun nedeni, küresel ekonomik yavaşlama ve OPEC+ dışındaki ülkelerin artan üretim seviyeleri... 

Kurumların, bu yıla ilişkin fiyat beklentilerine bakacak olursak; 2025’in ilk çeyreğinde petrol fiyatlarının yükselmesi ancak yılın ortalarına doğru, küresel petrol arzının talebi aşması nedeniyle fiyatların düşüşe geçeceği tahmin ediliyor. 

ABD’nin Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) Brent türü petrol fiyatlarında düşüş bekliyor. EIA’ya göre, 2024 yılında varil başına ortalama 81 dolar olan Brent petrolünün 2025’te ortalama 75 dolar, 2026’da ise 66 dolara inmesi bekleniyor. EIA, petrol ve diğer likit ürünlerde güçlü bir küresel üretim artışının yanında talepteki artışın yavaşlaması, jeopolitik riskler ve OPEC+ üyelerinin üretim kısıntılarını telafi ederek fiyatları baskı altına alması bekleniyor. 

Citibank ise, 2025’te Brent petrolün varilinin ortalama 67 dolar seviyesinde olmasını bekleniyor. Citibank, daha önce 62 dolar olan tahminini 22 Ocak’ta 5 dolar artırdı. Banka, buna gerekçe olarak Rusya ve İran merkezli jeopolitik riskleri gösterirken, yılın ikin yarısında fiyatların gevşeyeceğini bildirdi. Citibank’ın yatırımcılara bilgilendirme notunda, İran/Rusya-Ukrayna’da artan ve devam eden jeopolitik risklerin bu yıl petroldeki arz fazlasını telafi ederek fiyatlara yukarı yönlü baskı yapacağı ancak Trump yönetiminin barış anlaşması yapmaya niyetli görünmesinin de gevşemeye yol açabileceği vurgulandı. 

Goldman Sachs ise, bu yıl Brent petrolü fiyatlarının varil başına 70-85 dolar aralığında işlem göreceğini ve ortalama fiyatın 76 dolar olacağını öngörüyor. Goldman Sachs’a göre, fiyatlar OPEC dışı ülkelerin üretim oranlarından ve yaptırımlardan gümrük vergilerine kadar jeopolitik faktörlerden etkilenecek. 

Kanada'dan ABD'ye gümrük yanıtı

Petrol fiyatları aşağı yönlü baskılayan unsurların başında; Trump’ın ek gümrük vergileri politikaları geliyor. Beyaz Saray, Şubat başında Kanada ile Meksika’ya yüzde 25 ve Çin’e de şimdilik yüzde 10 ek gümrük vergisi uygulama kararı aldı. Kanada buna çok hiddetlendi, hemen cevabını verdi. 2 Şubat Pazar günü bir ticaret savaşının ilk adımını atarak misillemeye gitti ve biradan beyaz eşyaya 106 milyar dolarlık ithal Amerikan ürününe yüzde 25 gümrük vergisi getirdi. 

Kanada, ABD’nin en büyük ham petrol tedarikçisi ancak ABD, Kanada’dan gelen petrole ek gümrük vergisi koymadı, eski oran yüzde 10 ile devam ediyor. Kanada ise, ABD’ye olan enerji ihracatında kesintiye gitmedi. Kanada, ABD’ye günde yaklaşık 4 milyon varil petrol ihraç ediyor.

Buna karşılık ABD, Meksika’dan enerji ithalatına yüzde 25 gümrük vergisi koydu. Bu kuşkusuz, Meksika’dan ithal edilen petrolün maliyetini yükseltebilir ve bu da ABD’deki rafineriler için fiyat baskısı oluşturabilir. 

Trump, Avrupa Birliği’ne (AB) de henüz bir oran vermese de ek gümrük vergileri getireceğini belirtti. ABD’nin dünya ekonomisine yön veren bu ülkelerle ticarette yeni vergiler uygulaması küresel ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyerek enerji talebini düşürebilir.

Trump’ın Çin’e ve AB’ye gümrük vergisi söylemleri dünya ekonomisinde yavaşlama beklentileri ile birlikte geldiğinden petrol fiyatlarını aşağı yönlü baskılıyor. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent’in kademeli olarak artırılacak yüzde 2,5’lik evrensel bir gümrük vergisi sözleri de fiyatları etkileyen bir başka unsur.

Fiyatları etkileyen diğer bir faktör ise, Donald Trump’ın ABD’nin petrol üretimini artırma, çevresel düzenlemeleri iptal etme ve petrol üretimine yönelik teşvikleri artırma planları... Yeni başkan, Biden döneminde getirilen sondaj yasaklarını kaldırmayı ve Alaska gibi bölgelerde petrol arama faaliyetlerini teşvik etmeyi planlıyor.

Trump’ın “del bebeğim del” (Drill, baby, drill) sloganıyla açıkladığı bu yaklaşımı da arz endişelerini hafifleterek petrol fiyatlarının düşmesine neden oluyor.

Ayrıca, Venezuela’dan petrol alımını durdurma ve İran’a yönelik daha sıkı yaptırımlar uygulama gibi adımlar da arz dengesini değiştirebilir.

Her ne kadar ABD, 10 Ocak itibarıyla Rusya’nın petrol satışına yeni yaptırımlar getirse de Moskova’nın geliştirdiği “gölge tanker filosu” petrolü baskılayan bir başka faktör... ABD’nin yaptırımları, Rus petrolünü taşıyan 158 tankeri hedef alıyor ve Rusya limanlarından yapılan sevkiyatları kısıtlıyor. 

Ancak, Rusya yaptırımları aşmak için “gölge filosu” çözümünü buldu. Rusya’nın oluşturduğu bu filo hızla büyüyor. Halen 850’den fazla tanker, Rusya dışında ve karmaşık mülkiyet yapıları ile Batı’nın kısıtlamalarını aşarak özellikle Çin ve Hindistan gibi büyük ekonomilere petrol taşıyor. Küresel tanker filosunun yüzde 13,8’ini oluşturan “gölge filoya” her ay yaklaşık 10 yeni tankerin katıldığı belirtiliyor. 

Trump’ın Suudi Arabistan ve OPEC’ten petrol üretimini artırmalarını ve fiyatları düşürmelerini istemesi de fiyatları aşağı yönlü baskılıyor. ABD Başkanı, Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda yaptığı konuşmada, fiyatların yüksek olmasının Rusya-Ukrayna savaşının sürmesine neden olduğunu iddia ederek, fiyatların düşürülmesi gerektiğini savundu. Özellikle Suudi Arabistan’a yönelik doğrudan baskı, piyasalarda petrol arzının artırılabileceği beklentisini doğurdu. Özellikle Suudi Arabistan’ın bu taleplere nasıl yanıt vereceği, önümüzdeki dönemde fiyatların yönünü belirleyecek.

Petrol fiyatları Ocak ayında sert bir şekilde dalgalandı. Brent petrolü Ocak ayına varil başına 75 dolar seviyesinden başladı ve ayın ortasında 82 doların üzerine çıktı. Ocak’ın son haftasında Brent petrolün varili 79 dolara kadar yaklaştıktan sonra ayı 76 dolar seviyesinde tamamladı.  Brent petrolü 3 Şubat Pazartesi günü 76.55 dolardan işlem görüyor.

Petrol fiyatlarının 2025 yılına yükselişle başlamasının nedenleri; OPEC+ üyelerinin kesintide kararlılıkları, Çin ekonomisine dair özellikle Devlet Başkanı Şi Cinping’in güven mesajları, Ortadoğu’daki gerilimin devam etmesi ve küresel petrol stoklarındaki düşüş olarak sıralanabilir. 

Ocak sonunda Brent petrolünün 76 dolara kadar düşmesinin nedenleri şöyle; ABD’nin petrol stoklarında 1 milyon varillik bir artış, Trump’ın ABD’nin yeni enerji politikaları hakkındaki sözleri, ABD Merkez Bankası’nın (FED) faiz indirimleri konusunda temkinli yaklaşımı ve doların güçlenmesi, Rusya’nın OPEC+ çerçevesinde taahhüt ettiği üretim kesintilerini tam olarak uygulamadığına dair haberler...