Geçen ayın ortasında bir Türk uzay teknolojisi şirketi, Elon Musk’ın sahibi olduğu Space X’in, Florida Cape Canaveral fırlatma istasyonundan uzaya dört uydu gönderdi. Aynı şirketin daha önce aynı noktadan gönderdiği beş taneyle birlikte Sami Aslanhan’ın, Plan S adlı şirketinin uzaya gönderdiği uyduların sayısı dokuza çıkmış oldu.

Önümüzdeki yıl yani 2025 sonunda Plan S’in uzaydaki uydu sayısının 30’a ulaşması planlanıyor. Her biri 500 bin dolar maliyetli uyduları, Musk’in Space X’inden fırlatmanın bedeli ise 600 bin dolar. Aslanhan’ın cebinden, uzaya çıkan her uydusu için 1 milyon 100 bin dolar çıkıyor yani bir start-up için büyük, uzay teknolojileri sektörü için küçük bir maliyet!

Sami Aslanhan 2021 yılında sahibi olduğu Kontrolmatik şirketini halka açmıştı. Bu şirketin iştiraki olarak kurduğu Plan S, “Alçak Dünya Yörüngesi’nde (İngilizcesiyle LEO- Low Earth Orbit)” dolaşan uydular üretiyor. Bu yılın sonuna kadar dört uydu daha gönderecekler. Şirket, uydularını Ankara’da yüzde 90’ın üzerinde yerlilik oranıyla üretiyor.

Bu iddialı uzay projesinin ‘mucidi’ 42 yaşındaki Sami Aslanhan, Kontrolmatik’i 2008’de kurduğunda henüz 26 yaşındaydı ve öncesinde farklı şirketlerde proje mühendisi olarak çalışmıştı. O yaşta bir genç mühendis olarak bugünün teknoloji dünyasını hayal etti ve tüm yatırımlarıyla aksiyon planlarını buna göre yaptı: Enerji, robotik, nesnelerin interneti, veri depolama, sensör, çip, uydu haberleşme… Bu alanlarda kurduğu şirketlerin hepsi adeta bir çember oluşturarak birbirlerinin işlerini besliyor ve destekliyor. Ve her biri, adım adım unicorn olma yolunda ilerliyor.

Bu icatların ardındaki mühendisin filmlerdeki ‘çatlak ve heyecanlı’ profesör tipolojisinde olmasını beklerken karşımda son derece sakin bir tonda konuşan, kırmızı çerçeveli gözlüğüyle uyum içindeki Cartier bilekliğinden başlayıp ofisine yayılan Zen bir şıklıkla karşılaşıyorum. Eski ortağı, hala da iyi dostu, Selahattin Kartal’a göre Aslanhan “sesi hiç yükselmeyen, dünyanın en sakin insanlarından” biri.

Kitaplığı uzay teknolojilerinden mühendisliğe uzanan geniş bir yelpazede teknik kitaplarla dolu. “Teknoloji DNA’larımda var. Çocukluğumdan beri hobim olan bir işi yapıyorum aslında” diyor. Bir anlamda alaylı da; henüz ortaokul öğrencisiyken okuldan sonra elektrikçide çırak olarak çalışmış. Kendi isteğiyle meslek lisesine devam etmiş. Bu sayede, lisede staj yaparken proje öğrencisi olarak çalıştığı Mercedes fabrikasında çok meraklı olduğu fizik konularını mühendislerle konuşma fırsatı bulduğunu anlatıyor.

UÇUK KAÇIK İŞLER

Plan S’in CEO’su Tugay Güzel, Kontrolmatik’in kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Sami Aslanhan’la bu işe nasıl soyunduklarını anlatırken, “Sami biraz uçuk kaçık bir adam. ‘Uydu yapar mıyız’ diye sordu bir gün. “Hayır” demek hoşumuza gitmeyeceği için “yaparız dedik” diye anlatıyor işin başlangıç noktasını: “Sonra oturduk, çok iyi bir ekip topladık” diyor. Plan S’in ‘muhteşem ekibi’ 120 kişiden oluşuyor. 20 kişilik çekirdek kadronun, ağırlıklı savunma sanayinde olmak üzere ortalama 17 yıllık tecrübesi var. Son olarak 400 milyon dolar değerleme üzerinden yatırım turuna çıkan şirket, uyduları ile Kontrolmatik’in bir diğer iştiraki olan IoT (nesnelerin interneti) şirketi Controlix ile sinerji içinde çalışarak lojistikten tarıma, enerjiden denizciliğe birçok sektöre hizmet verecek. 

Plan S ile ciro üretecekleri ilk proje, Kontrolmatik’in otomasyon projesini yaptığı bir elektrik dağıtım şirketinin sayaçlarının okunması. “Telefonunuzun bir baz istasyonundan diğerine geçmesi gibi düşünün.

Yörüngede bir uydu üzerinizden geçtiğinde, bir diğerine bağlanacak. Bu sayede sürekli data toplamaya devam edecek” diye açıklıyor Aslanhan. Bu yüzden yüzlerce uyduya sahip olmak istiyorlar. Fiyatları GSM ile rekabet edebilecek noktaya geldiğinde, hizmetlerinin sadece erişimi uzak yerlerle sınırlı olması da gerekmiyor.

Sami Aslanhan, 2026’nın sonuna kadar 1 milyar dolar değerlemeye ulaşacağını tahmin ettiği Plan S’i, Nasdaq’a kote etmeyi planlıyor. Bu mümkün mü? “Turkcell’in ilk bebek adımlarını attığı zamanları, sabit hat operatörlerinin GSM’i kötülediği zamanları düşünün. Henüz uydu işinin başındayız” diyor Tugay Güzel.

NEREDEN NEREYE

Kontrolmatik, 2021’de BIST’e kote oldu. Sami Aslanhan, Plan S ile uzay teknolojilerine yatırım yapmak gibi ‘uçuk kaçık’lıklar yapmadan önce Kontrolmatik ile uzun bir süre sistem entegratörlüğü ve mühendislik alanlarında faaliyet gösteriyordu. Ağustos ayı itibarıyla piyasa değeri 1 milyar dolar civarında seyreden Kontrolmatik Teknoloji, klasik bir EPC (Engineering, Procurement, and Construction - yani mühendislik, tedarik ve inşaat şirketi) olarak kuruldu. 2023 sonu itibarıyla 130 milyon dolar cirolarının neredeyse tamamı ağırlıklı olarak enerji başta olmak üzere inşaat, madencilik gibi sektörlerden geliyor. Bu alanda dünyanın en büyük şirketlerini sıralayan CFE Media and Tecnology’ye göre, dünyanın en büyük 22’nci sistem entegratörü konumunda.

 Aslanhan, 2008’de kız kardeşinin eşi Ömer Ünsalan ve Marmara Üniversitesi Elektrik Elektronik ve Haberleşme Öğretmenliği bölümünde okurken tanıştığı Selahattin Kartal ile Kontrolmatik’i kurmadan önce şirketlerin farklı alanlarda ihtiyaç duyduğu insan kaynağını sağlayan Manpower’ın şirketlere kiraladığı bir teknisyen olarak çalışıyordu. Sami Aslanhan, yurt dışında öğrenci iken teknisyen ünvanı ile çalışmaya başladı, tecrübe kazanınca supervisor, I&C mühendisi ve son olarak I&C Müdürü olarak görev yaptı. Bu arada Aslanhan’ın mezun olduğu bölüm daha sonra YÖK kararıyla mühendislik fakültesi olarak değiştirildi. Üçlü, 2008’de eşit ortak olarak kendi şirketlerini kurunca otomasyon panoları da ürettikleri ilk ofislerini İstoç Ticaret Merkezi’nde açtı. 

Kontrolmatik’in İstoç’tan sonraki durağı, Tekstilkent’teki Koza Plaza oldu. İşler büyüyünce Hadımköy’de alçak gerilim ve otomasyon panoları üreten 2 bin 500 metrekarelik büyük bir atölye kuruldu. “İlk işimiz Microsoft Genel Müdürlük binasının otomasyonu projesiydi” diyor Aslanhan. İlk yurt dışı projeleri ise Azerbaycan Zagalata Havalimanı’nın bina otomasyonu oldu. Aslanhan’ın daha önce yurt dışında edindiği deneyim sayesinde, önce Kuzey Afrika’da, Arap Baharı’ndan sonra da Sahra Altı Afrika, Orta Doğu ve Avrupa’da işler alan şirket giderek büyüdü. Daha büyük bir yer arayışı onları, bugün iştiraklerinin birçoğunun da kurulu olduğu Ankara’ya götürdü.

BÜYÜK KIRILMA 

Kontrolmatik için asıl sıçrama noktası, 2016’da şirketi bir altyapı ve mühendislik şirketi olmaktan çıkarıp teknoloji şirketine dönüştürecek yeni alanla yatırım yapma kararı oldu. Bu sürecin ilk adımlarında, üç kurucudan biri olan Selahattin Kartal’la yollar ayrıldı. Halen Aslanhan’ın yakın arkadaşlarından biri olan Kartal, “2016’ya kadar şirket hızlı büyüdü. Sonrasında riskler bana göre arttı. Ben mevcudu koruma kafasındayım. Sami ise daha agresiftir. Ömer de öyle. Ben fren onlar gaz. İki gaz bir fren… Sonunda ben sizin önünüzü kapatmayayım” diyerek ayrıldım diyor ama haklarını da teslim ediyor: “Sami, kafasındaki planların hepsini hayata geçirdi, uydusundan piline kadar…” Aslanhan’ı “kendini geliştirebilen, vizyonu yüksek ve çalışmayı seven bir adam” olarak tanımlıyor ve “her şeyin beş adım sonrasını düşünür” diye ekleyip bir de örnek veriyor: “Enerji depolama şirketi Pomega’nın önü çok açık. Hatta Kontrolmatik’in de önüne geçecek bir projedir o. ABD’deki fabrika da açılıp 3 GW ile tam kapasite hayata geçtiğinde Kontrolmatik onun yanında ufak kalacak!”

YARININ İŞİNİ YAPAN ŞİRKETLER

Bugün Kontrolmatik çatısı altında, Plan S’le birlikte (toplamda yaklaşık 350 milyon dolarlık Ar-Ge yatırımı yaptıkları), Aslanhan’ın “yarının işi” diye tanımladığı beş teknoloji ve ar-ge şirketi var. Enerji depolama alanında faaliyet gösteren Pomega, robot üreticisi McFly, rüzgar ve güneş enerjisi santralleri için müstakil elektrik depolama tesisi kurulumu yapan Progresiva ve nesnelerin interneti (IoT) şirketi Controlix…

Aslanhan’ın temellerini, Ar-Ge çalışmaları ile 2016’da atmaya başladığı bu şirketler, şimdi kozalarından gösterişli birer kelebek gibi çıkmaya hazırlanıyor. Kontrolmatik’in son yatırımcı raporundaki tablolar, 2028’de 1,5 - 2 milyar dolara ulaşmasını bekledikleri gelirlerinin yüzde 75’inin bu yeni işlerden geleceğini gösteriyor. Aslanhan gelecek planlarını ve beklentilerini şöyle özetliyor: “Plan S’le 400 milyon dolar değerleme üzerinden yatırımcı turuna çıktık. Pomega’ya yakın zamanda 500 milyon dolar değerlemeyle yeni bir yatırımcı alacağız. Tahminim 2025 sonunda unicorn olur. Robot üreticisi McFly ondan sonra gelir. Tek bir çatı altında Türkiye’nin teknoloji unicornlarını çıkarmak istiyoruz. Bence artık bu Kontrolmatik’in hikayesi değil; Plan S’in, McFly’in, Pomega’nın, Progresiva’nın, Controlix’in hikayesi. Hiçbirinin şu anda Türkiye’de rakibi yok…” 

FAALİYET RAPORLARINDAN İLHAM ALMAK

2015’e kadar gayet başarılı bir şekilde kendi alanında büyümeye devam ederken Aslanhan’a yeni alanlara yatırım yapma ilhamını veren şeylerden biri, uluslararası şirketlerin faaliyet raporları olmuş. “20’li yaşlarımdan beri hep halka açık şirketlerin faaliyet raporlarını incelerim” diyor Aslanhan. “Boeing’ten tutun Apple ve Tesla’ya… General Electric, Lockheed Martin ve Siemens’e… Birçok firmanın yıllık faaliyet raporlarını okur ve biriktiririm. ‘Neyi öngörmüşler’ diye bakıyorum, nerelere yatırım yapmışlar, sonra o yatırımlar başarılı olmuş mu, olmamış mı?

Mevcut işlerine yeni alanlar eklemek gerektiğine karar verince, dev şirketlerin yanında küçük Ar-Ge bütçeleri ile rekabet edebilecekleri, büyüme potansiyeli yüksek alanlara baktığını söylüyor Aslanhan. “En iyi bildiğimiz alan üretiminden dağıtımına çok aktif olduğumuz enerjiydi. Özbekistan’dan Libya’ya, Irak’tan Almanya’ya, Ukrayna’dan Kenya’ya bütün üreticileri, dağıtım yapan EPC firmaları, yatırımcıları bildiğimiz bir iş. Yatırım yapacağımız ilk alan enerji sektörü olmalıydı.”

Rüzgar ve güneş enerjisindeki büyümenin enerji depolama alanında ihtiyacı artıracağını öngörerek ilk yatırım alanını bu yönde belirlemiş ve enerji depolama tesisleri kurmaya başlayarak bu alanda tecrübe edinmiş. “İlk başta yaptığımız projeler çoğunlukla madencilik alanındaydı. Enerji erişimi kısıtlı yerlerde kesintisiz elektrik için depolama yapılması gerekir. Önce bu tür işlere teklif vermeye başladık. Sonra gerisi geldi.”

YARIŞA AVANTAJLI BAŞLADI

2023’te Ankara’daki “giga” fabrikasında, lityum iyon pil hücresi üretmeye başlayan Pomega şirketi, edinilen bu tecrübenin en önemli meyvelerinden. Elektrikli araçlar için iyon piller üreten Tesla’nın fabrikalarıyla tanınan “giga” terimi büyük miktarda üretim kapasitesine sahip tesisler için kullanılıyor. Pomega, 2023 Şubat ayında ikinci giga fabrikasının temelini ABD’nin Güney Karolina eyaletinde attı.
Pomega, ilk fazı 2025’te tamamlanacak proje için ABD hükümetinden 2032’ye kadar toplam 900 milyon dolarlık bir devlet desteği almayı bekliyor. Fabrikanın 2025 son çeyreğinde yılda 3 GWh kapasiteyle devreye alınması planlanıyor. Aslanhan, ABD’de halihazırda bu alanda benzer tesis olmadığını söylüyor: “Orada da yarış daha yeni başlıyor. Avantajlıyız...

SHURA Enerji Dönüşüm Merkezi Net Sıfır (NZ2053) raporuna göre 2023’te, elektrik sektöründe kullanılan bataryaların piyasa hacmi yaklaşık 40 milyar dolar ve bunun yüzde 90’ını Çin, AB ve ABD oluşturuyor. Türkiye’de henüz şebeke ölçeğinde kurulu bir batarya enerji depolama tesisi bulunmuyor. Analizlere göre Türkiye’nin, 2053’e kadar 30 GW/120 GWh’lik batarya enerji depolama kapasitesine ihtiyacı olacak.

SENSÖRLERDEN UYDULARA

Aslanhan “Arap Baharı sırasında gördük ki, bazen bir pazarda işler yolunda gitmeyebilir, bir sektör zora düşebilir. İkinci bir yeni yatırım alanımız daha olması gerektiğini anladım” diyor. Bu da IoT teknolojileri yani nesnelerin interneti oldu.

IoT, Kontrolmatik’in ana iş alanı olan otomasyonla alakalı ve gelişme potansiyeli yüksek bir alan. Contolix de böylece kuruldu. “500 dolara satılan bir elektronik cihaz, çiplerin ucuzlamasıyla 50 dolara düşecek ve bunlara birçok özellik eklenecek. Fiyat düştüğünde herkes için erişilebilir hale gelecek.” Cognitive Market Research’un verilerine göre bugün dünyada, 10 milyarın üzerinde IoT cihazı var. Kontrolmatik, üstlendiği otomasyon projelerinde kullandığı sensörleri de üreten, geliştiren bir şirket haline geldi. Peki, bu sensörler nasıl haberleşecek? İşte onu da Plans S yapacak. 

Kontrolmatik’te kurduğu dikey entegrasyonu uzaya kadar taşıyan Aslanhan, hayalindeki ekosistemi şöyle tarif ediyor: “Aşağıda IoT sensörleri datayı toplayacak, üst tarafta yazılımlarımız olacak. Haberleşmeyi sağlayacağız, sonra robotlarımız chip’i kontrol edecek. Pomega gerekli bataryaları sağlayacak ve Kontrolmatik de bu işin tamamının mühendisliğini yapacak. Yapmaya çalıştığımız, yatay ve dikey entegrasyonda bunu oluşturmak. Bunu başardığımız anda biz dünyada eşi benzeri olmayan bir firma olacağız. Çünkü kendi uydularını tasarlayıp kendi haberleşmesini sunabilen, kendi robotunu kullanan, kendi batarya teknolojisine, kendi sensör teknolojisine sahip bir firma olacağız. Bunun müteahhitliğini de yapabiliyor olacağız. O yüzden bizim burada Kontrolmatik ve alt şirketleri konumlandırdığımız yer, çağın çok ötesinde, yarının işine yatırım yapıyoruz.”

PLAN S’İN RAKİPSİZ UYDU AĞI

Sami Aslanhan’ın uzay projesi Plan S’in başında kendisi de bir teknoloji girişimcisi olan Tugay Güzel var. ODTÜ Elektronik Mühendisliği mezunu Güzel, Aselsan’da edindiği deneyimin ardından 2015’de Bilkent Cyberpark’ta Infnia’yı kurdu. Firma, X-Ray cihazından F-16’ların arkasındaki güç birimlerine kadar farklı elektronik projeler yapıyor. Infnia, 2019’da Bursa Büyükşehir Belediyesi ve TÜBİTAK işbirliğiyle uzay ve havacılık teknolojilerinde Türkiye’de gerekli altyapının kurulması ve nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesi için hayata geçirilen GUHEM Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi projesinde Kontrolmatik ile işbirliği yaptı. Tugay Güzel ile Sami Aslanhan’ın yolları da böylece kesişti. Projede Kontrolmatik fnansal destek sağlarken Infnia GUHEM içinde led ekrandan simülatörlere kadar birçok elektronik işini yaptı ve yazılımı geliştirdi. Uydu üretimi fkri de GUHEM projesi sırasındaki çalışmalarda ortaya çıktı. Ankara’daki önemli savunma sanayi frmalarından yapılan transferlerle her alandaki uzman mühendislerden oluşan bir ekip kuruldu.

Sami Aslanhan Temmuz 2021’de Bilkent Cyberpark’da kurulan şirketin doğrudan yüzde 44,5 hissesine sahip. Kontrolmatik’in de ayrıca yüzde 25 hissesi bulunuyor. Hisselerin yüzde 10’u Tugay Güzel’e, yüzde 11’i de yine Güzel’in çoğunluk hissesine sahip olduğu Infnia’ya ait. Plan S ve Infnia, Bilkent Cyberpark’ta yan yana faaliyet gösteriyor ve uydu üretimini entegre bir şekilde gerçekleştiriyor. Turgay Güzel, IoT haberleşme uydusu konusunda “Dünyada en iyi biziz” diyor. 

Uzay teknolojileri alanında faaliyet gösteren start up’ların sayısı hızla artıyor. Selçuk ve Haluk Bayraktar’ın sahibi olduğu Baykar’ın da “Fergani” isimli bir uzay teknolojisi şirketi bulunuyor. “Bayraktar çoğunlukla kendi drone’larını uydu ile haberleştiriyor” diyor Tugay Güzel. Kendi alanlarında neden rakipsiz olduklarını şöyle açıklıyor: “Biz birkaç alanı birleştirdik. Uzay konusu henüz ticarileşmesini tamamlamış değil. Uydu üretmenin servis vermediğiniz sürece, son kullanıcıya ulaşmadığınız sürece ticari tarafı eksik kalıyor. O yüzden şöyle bir yol seçtik; uydularımızı A’dan Z’ye yerli üretip IoT üzerinden global hizmet vereceğiz. Starlink’in evler için yaptığını biz cihazlar için yapacağız. Bu yüzden ‘business’ anlamında çok az rakibimiz var. Bazısı sadece bunun servisini vermeye çalışıyor, bazıları sadece uydusunu, bazıları da sadece yer istasyonunu yapmaya çalışıyor. Biz olayı tamamen bütüncül uzayı kullanmaya yönelik yaptığımız için ekibi de buna göre kurduk.” 

İlk uydusunda 12 birimden oluşan parçalardan beşini kendisi üretip yedisini dışardan alan Plan S, şu anda ise uydu üzerindeki 12 parçanın 11,5’ini kendisi üretebiliyor. Şirket, bu yıl ekim ayından itibaren devreye alınacak IoT haberleşme uyduları ile para kazanmaya başlayacak. Hizmet verilecek ilk müşteriler arasında ise uzaktan okuma yapacak sayaç şirketleri (elektrik, doğalgaz ve su dağıtımı yapan şirketler), okyanusta konteynerlerini rahatça takip edebilecek lojistik firmaları, tarlalarda verimi ölçen sensör teknolojisi geliştiren firmalar var.

KONTROLMATİK ENTEGRASYON ÇEMBERİ 

Progresiva’nın Şubat 2024’te Tekirdağ’da üstlendiği proje Sami Aslanhan’ın kurduğu entegrasyon hayalinin ilk örneklerinden biri. Proje için 300 milyon dolarlık finansman Çinli enerji şirketi HARBIN (HEI) tarafından, Kontrolmatik grup şirketi Pomega da yerli depolama sistemlerini (lityum iyon batarya) sağlayacak. 

Kontrolmatik elektrik ve inşaat işleri kapsamında alt yüklenici olarak görev alacak. Yani projede Progresiva “yatırımcı”, HEI “EPC Ana Yüklenicisi”, Pomega “Depolama Sistemleri Alt Yüklenicisi” ve Kontrolmatik “Elektrik ve İnşaat Alt Yüklenicisi” olarak görev alacak. 250 MW’lik bir rüzgar enerjisi santralinin bünyesinde bulunacağı projenin 2026 sonunda geçici kabul aşamasına gelmesi, 1 GWh’lik depolama tesisinin ise 2025’te devreye alınması planlanıyor.
 
“Pomega’nın ilk müşterisi olarak, ne yapılabileceğinin bir modelini kurup müşterilerimize örnek olmak istedik” diyen Aslanhan’a göre, hem GWh ölçeğindeki ilk depolama tesisi hem de yüzde 40’lık yüksek kapasite faktörüne sahip rüzgar enerjisi santrali olacak. Ulusal şebekeye emre amade olma (depolama sayesinde baz yük olacak) özelliği de yüksek seviyede bulunacak.

BÜYÜME İÇİN HİSSE SATIŞI

Borsa İstanbul’da (BİST) KONTR koduyla işlem gören Kontrolmatik Teknoloji hisseleriyle ilgili geçtiğimiz dönemde şirket ortağı Sami Aslanhan’ın tavan fiyattan satış yaptığı yolunda küçük yatırımcı tarafından yorumlar yapılmıştı ve bu yönde serzenişler olmuştu. Sami Aslanhan konuyla ilgili o dönemde KAP’a yaptıkları açıklamayı hatırlatarak şunları söylüyor: 

“Şirket büyümesini finanse etmek için ya kredi ya da öz kaynak kullanmanız gerekir. Kredi faizleri düşükken kullandık ancak 2023’de kredi faizleri çok artı. Öz kaynakla finanse etmek için de 8-10 yıl beklemeniz gerekiyor. O zaman kaynak için sermaye piyasalarının bize verdiği imkanı değerlendirdik. Hisse satışından sağladığımız kaynağı şirket büyümesi ve yatırımları finanse etmek için kullandık. Bunun örneğini dünyada Amazon, Google, Tesla gibi teknoloji şirketleri de büyümek için yaptı. Önemli olan elde etiğiniz geliri ne amaçla kullandığınız. Şirket ortakları bunu kendileri mi alıyor, yoksa şirkete mi koyuyor, yatırımcı buna bakmalı ve bunu bizim bilançoda görebilir. Tabi burada mevzuat, VUK (Vergi Usul Kanunu) ve SPK kurallarına uygun şekilde hareket edip bu kaynağı sermayeye dahil etmek amacımız.”

ÇİN’DEN KORKMADI

Sami Aslanhan’ın gözü Çin’den korksaydı, Pomega yatırımı hiç gerçekleşmeyebilirdi. 2018’lerde bir Çin seyahati sonrasında, enerji depolama alanındaki yatırımların hızını görünce çok heyecanlandığını ve döner dönmez ekibine, “Çin tam gaz bu işe girdi, bizim de gaza basmamız kendi fabrikamızı kurmamız lazım” dediğini anlatıyor. Ekibi Çin’in adım atmasından sonra bu alanda bir şansları olmayacağını düşünmüş. “Ben tam tersini düşündüm” diyor. “Depolama alanındaki çözümleri sınırlı bir hedef kitleye, 1 MWh’yi 2,5 milyon dolara satıyorduk. Ama Çin’in bu alana girmesi, tedarik alanının genişlemesi, makine imalatçılığının gelişmesi, fiyatların düşmesi demek olacaktı. Sektör inanılmaz verimli hale gelecek, bugün üç birim olan pazarımız 30 bin birime çıkacak. Projeler, maliyetleri düşeceği için artık güneş santralinin, rüzgar santralinin ve hata evin yanına depolama koymak çok ekonomik hale gelecek.” Nitekim öyle de oldu, bugün 1 MWh depolama maliyeti 10 kat düşerek 250 bin dolara kadar geriledi. Talep ise logaritmik artışla bin katına çıktı.