Türkiye ekonomisi 2024'te yüzde 3,2 büyüdü

Türkiye ekonomisi, 2024 yılında yüzde 3,2 büyüme kaydetti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre, geçen yılın son çeyreğinde ekonomik büyüme yüzde 3 olarak gerçekleşti.

TÜİK'in üretim yöntemiyle hesaplanan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) sonuçlarına göre, cari fiyatlarla GSYH, 2024 yılında bir önceki yıla göre yüzde 63,5 artarak 43 trilyon 410 milyar 514 milyon lira oldu. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek büyüme verilerinin ardından sosyal medyadaki paylaşımında, "Uyguladığımız program ile sürdürülebilir yüksek ve kapsayıcı büyümenin temellerini sağlamlaştırıyoruz. 2024 yılında iç talebin 2,1 puan, net dış talebin 1,1 puan katkısıyla yüzde 3,2 büyüdük" yorumu yaptı. 

Sektörlere göre büyüme

GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, 2024 yılında zincirlenmiş hacim endeksi olarak en yüksek büyüme oranı yüzde 9,3 ile inşaat sektöründe görüldü. Ürün üzerindeki vergiler eksi sübvansiyonlar yüzde 7,7, finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 4,9, tarım yüzde 3,9, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 3,4, hizmetler yüzde 3,1, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,4, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 1,8, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 1,4, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 1,2 ve sanayi sektörü yüzde 0,5 büyüme gösterdi.

Kişi başına GSYH 15 bin 463 dolar

2024 yılı itibarıyla kişi başına düşen GSYH, cari fiyatlarla 507 bin 615 lira olarak hesaplanırken, dolar bazında bu rakam 15 bin 463 olarak kaydedildi. 

"Bu büyüme sürdürülebilir değil"

Dalgakıran Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı ve Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran, büyüme verilerini Forbes Türkiye'ye değerlendirdi. 

Dalgakıran, "Büyüme tek başına “büyüdük ne güzel” diye değerlendirilecek bir husus değil. Nasıl büyüdüğün de, o büyümenin sürdürülebilir olup olmadığı da önemli. Türkiye'nin büyüme ortalamasının, zaten kendi potansiyelinin, yüzde beş olduğunu biliyoruz. Yani hiç müdahale etmesen Türkiye yüzde beş büyüyen bir ülke. Yüzde 3 büyümüşse kendi potansiyelinin altına düşmüş. Bir kere buradan bakalım" ifadelerini kullandı. 

Adnan Dalgakıran üç puanlık büyümenin iki puanının tüketimden geldiğine dikkat çekerek, "Sanayiye, yani üretim kısmına baktığın zaman, Türkiye üç yıldır üretim kısmında büyümüyor ve meseleleri katlanarak artmış vaziyette. Sanayi büyüyecek diye bir şey de görünmüyor ufukta. Maliyetleri artmış, üretim maliyetleri artmış, dünyayla rekabet gücü azalmış. Finansal maliyetleri yükselmiş. Burada bu tehlikenin ne kadar büyük olduğunu göremiyorsak, bizi daha büyük tehlikeler bekliyor demektir. Bu büyüme tablosunun değişmesi lazım" diye konuştu. 

Büyümenin üretimden ve sanayiden gelmesi gerektiğini vurgulayan MAKFED Başkanı aksi takdirde bu tablonun sürdürülebilir olmadığının altını çizdi. Adnan Dalgakıran, "Büyüme oranı düşmüş ama o bile sürdürülebilir değil. Merkez Bankası'nda (rezervlerin) yüz seksen milyar dolar olması bir şey ifade etmiyor.  Onun için bu rakamları dikkatle analiz etmek lazım. Üç dört yıldır çok kötü gidiyoruz" dedi.

2025 için herkes daha zorlu olacak

Adnan Dalgakıran 2025 yılına ilişkin öngrülerini de paylaştı: Herkes için 2024’ten daha zorlu bir yolu olduğunu zaten biliyoruz. Dünyada da üretim dengeleri tamamen değişmiş vaziyette. Çin'in büyük bir hakimiyeti var. Amerika'nın aldığı bir sürü kararlar var. Avrupa'nın ekonomik büyümesinde zorluklar var. Bütün bunlara baktığınız zaman 2025 daha zorlu geçecek. İhracatımız aynı seviyede gidiyor. İhracatçı şu anda pazarlarını korumak için gerekirse zararına ihracat yapıyor. Durum bu.

Ama bu durum devam ederse, 2025 olumsuzluğundan, 2026 daha da olumsuz hale gelecek. Ve çok büyük bir ve ciddi bir tehlike altındayız. Bunu hepimizin görmesi lazım. 

İş gücü ödemelerindeki artış ve sanayi üretimi

Verilere göre 2024 yılında işgücü ödemeleri bir önceki yıla göre yüzde 90 artış gösterdi. Adnan Dalgakıran bu artışın sanayiyi nasıl etkilediğine dair görüşlerini de paylaştı. İşverenin döviz bazında tarihin en yüksek maşını ödediğini ancak döviz bazında satınalma gücünün çok düşmesi nedeniyle işçinin de memnun olmadığı belirtti. Dalgakıran, "Bu da çok büyük bir tehlike. Yani hem maliyetleriniz arttı hem de bu ücretlere yansıyan bu maliyetler kimseyi memnun etmiyor. Bunu doğru analiz edilmesi lazım"  yorumunu yaptı.

Ekonomistlerin beklentileri ve revizyonlar

TÜİK, geçen yılın ilk ve üçüncü çeyreklerine ilişkin büyüme rakamlarında revizyona giderken, AA Finans Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, 2024 yılının dördüncü çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 2,98 büyüyeceğini öngörmüştü. Yılın tamamına ilişkin ortalama büyüme beklentisi ise yüzde 3,12 seviyesindeydi.

Son beş yılda Türkiye’nin büyüme performansı

Türkiye ekonomisinin 2020 yılından bu yana büyüme performansı yıllar ve çeyrekler bazında şu şekilde gerçekleşti: