Trump yönetiminin ekonomi mesajı: Acı yoksa kazanç yok

ABD Başkanı Donald Trump seçim kampanyası hasta olduğunu söylediği ABD ekonomisini tedavi etme vaadiyle yürüttü. İkinci döneminin üzerinden bir buçuk ay geçtikten sonra bu mesaj tedavi sürecinin acı verici olabileceği mesajıyla değişmeye başladı. Yönetim hala Amerikalılara gelecek altın çağın vizyonlarını sunuyor. Ancak gümrük tarifeleri ve geri adımların havada uçuştuğu, küresel bir ticaret savaşına ve borsada keskin bir düşüşe yol açan bir haftada mesajın tonu biraz değişti.

Trump Kongre'de yaptığı konuşmada, neredeyse son bir asrın en büyük gümrük vergisi artışlarıyla ABD'nin etrafına korumacı bir bariyer örme planlarını savunarak, “Biraz rahatsızlık olacak ama bunu sorun etmiyoruz” dedi. Cuma günü Hazine Bakanı Scott Bessent, dünyanın en büyük ekonomisinin kamu harcamalarına olan bağımlılığından kurtulmak için bir detoksa ihtiyacı olduğunu savundu.

Enflasyonu düşürmek kolay olmayacak

Trump gündemini hızla ilerletirken, kısa bir süre önce o kadar da sıkıntılı görünmeyen bazı soğuk gerçeklerle yüzleşiyor. Enflasyonu bastırmak kolay olmayacak, özellikle de başkan ilk gümrük vergilerinden bazılarını geri çekerken bile yeni gümrük vergileri koymaya kararlı olduğu için. Tüketiciler ve yatırımcılar endişeleniyor ve ekonomi bir resesyona karşı savunmasız görünüyor.

Bir zamanlar performansını borsa ile ölçen bir başkan şimdi bu tür endişeleri bir kenara bırakıyor. Kongre'deki konuşmasından saatler önce S&P 500 Endeksi, Trump'ın Kanada ve Meksika ile ticaret savaşı tehditlerinin gerçeğe dönüşmesiyle seçim sonrası en düşük seviyeye indi. Cuma günü daha da düşük kapandı. Hazine tahvilleri de bu hafta geriledi ancak petrol fiyatlarındaki düşüş daha dikkat çeken bir nokta oldu.

“Piyasaya bakmıyorum bile”

Trump'ın mesajı, üretimin ülkeye geri dönmesi için kısa vadede çekilecek her türlü acıya değeceği yönünde. Perşembe günü Beyaz Saray'da yaptığı konuşmada “Piyasaya bakmıyorum bile, çünkü uzun vadede ABD burada olanlarla çok güçlü olacak” dedi. Muhafazakar Heritage Foundation'da araştırma görevlisi olan EJ Antoni, “Wall Street'teki insanlar için bir alışma süreci gerekecek” dedi. 

Bessent hafta başında yaptığı açıklamada yönetimin Wall Street'e değil ana caddeye odaklandığını söyledi. Haftanın en önemli ekonomik veri açıklaması olan cuma günkü istihdam raporu karışık bir tablo sundu. İşsizlik oranı yüzde 4,1'e yükselirken, bordrolar 151 bin artarak yeterince güçlü görünüyor ancak tahminlerin biraz altında kaldı.

Belirsizlik yatırımları etkileyebilir

Elon Musk'a federal bürokraside işten çıkarmalar önerme yetkisi veren Trump, şubat raporunda daha yüksek fabrika istihdamına işaret etti. Başkan, “İşgücü piyasası harika olacak ancak devlet işlerinin aksine yüksek ücretli imalat işleri olacak” dedi. Beyaz Saray Ulusal Ekonomi Konseyi Direktörü Kevin Hassett, yönetimin ekonomik programındaki sonraki adımların kazanımları daha da ileriye taşıyacağını söyledi. Cuma günü Bloomberg’e verdiği demeçte “Vergi indirimlerini geçirmeli ve deregülasyon trenini harekete geçirmeliyiz. Devlet istihdamını ve devlet harcamalarını azaltacağız ve imalat istihdamını artıracağız” dedi. 

Yine de küçük firmalardan Ford gibi devlere kadar Amerikan endüstrisinin ticaret savaşından endişe duyduğuna dair pek çok işaret var. Ticaret ortakları tehdit ettikleri gibi, ABD'li ihracatçılara zarar verecek kendi vergileriyle misilleme yaparlarsa, bu durum tırmanmaya hazırlanıyor. Artan belirsizlik işe alımları ya da yatırımları teşvik etmeyebilir.

Trump ilk olarak şubat ayında Kanada, Meksika ve Çin'e gümrük vergisi uygulama sözü verdi ancak daha sonra ABD'nin komşularına yönelik olanları erteledi. Bu hafta iseKanada ve Meksika'ya yüzde 25 gümrük vergisi getirdi ardından da önce otomobil endüstrisine, sonra da ilk döneminde imzaladığı USMCA anlaşması kapsamında yapılan tüm ticarete muafiyetler getirmek için hızla hareket etti. Trump ayrıca Çin'e uygulanan gümrük vergisi oranını da iki katına çıkararak yüzde 20'ye yükseltti.

Çok az sektör otomobilden daha büyük bir değişimle karşı karşıya ve üç büyük otomobil üreticisinin patronları Trump'a başvurduktan sonra erteleme geldi. Ancak Trump onlara Kuzey Amerika'da yıllardır süren tedarik zincirlerini yeniden düzenlemeleri için sadece bir ay süre verdi. Dahası Trump, otomobil şirketlerinin başka önlemler dalgasından da etkilenmek üzere olmalarına rağmen, daha fazla gecikmenin olası olmadığı konusunda uyardı.

Otomobil firmaları ve diğer sektörler için sırada, 12 Mart'ta başlaması planlanan ve tedarik zincirlerini bir kez daha sarsacak olan çelik ve alüminyum üzerindeki yüzde 25'lik vergi var. Nisan ayında ise en kapsamlı önlemlerin yürürlüğe girmesi bekleniyor. Bunlardan biri, ABD'nin tüm ülkelere, kendi ticaret engellerine eşdeğer kabul edilen bir oranda uygulayacağı “karşılıklı tarifeler” olarak adlandırılan set. Diğeri ise otomobil ve yarı iletkenlerden kereste ve bakıra kadar belirli ürünlere uygulanacak.

Zenginlere yardım eden politikalar

Biden yönetiminde Ekonomik Danışmanlar Konseyi'nde görev yapan Heather Boushey'e göre Trump'ın çılgın ticaret kampanyası Amerikalıların dikkatini, zenginlere orantısız bir şekilde yardım edecek olan diğer politikalardan uzaklaştırıyor olabilir. Boushey, Cumhuriyetçilerin vergi indirimlerini yenileme ve devlet kurumlarındaki işgücünü ve harcamaları azaltma çabalarını örnek gösterdi. Boushey, “Bu tam bir kaos ve bu kaosun bizi Amerika'nın büyük soygunundan uzaklaştırmayı amaçladığından her gün endişe duyuyorum. Medicaid ve diğer gerçekten önemli programlara verilen desteğin kesilmesini gerektirecek çok net bir planları var” ifadelerini kullandı. 

Trump, harcama kesintilerinin yanı sıra vergi kesintilerini dengelemek için yeni gelirler arayışında ve gümrük tarifeleri de planın bir parçası. Hassett, “Başkan, gelir vergisi gelirini gümrük vergisi geliriyle değiştirebilirsek, herkesi daha iyi duruma getirebileceğimize inanıyor” dedi. Tüm bunlar bir ay içinde tüketiciler, işletmeler ve yatırımcılar arasında daha geniş kapsamlı bir ticaret savaşına yönelik iştahı yeniden test edecek başka bir hesaplaşma için zemin hazırlıyor. Cuma günü New York'ta düzenlenen bir etkinlikte konuşan Fed Başkanı Jerome Powell ekonominin temelde iyi durumda olduğunu söyledi ancak özellikle ticaret konusunda yüksek düzeyde belirsizlik olduğunu kabul etti.