Trump’ın gümrük vergisi kararı iş dünyasını bölüyor

Bir grup güçlü iş dünyası lideri, Şubat ayı sonlarında Ticaret Bakanı Howard Lutnick ile görüşmek üzere toplandı. Amaçları, Başkan Donald Trump’ın trilyonlarca dolarlık ithalata gümrük vergisi getirme vaadinden caydırılabileceği yönünde güvence almaktı.

Ancak Lutnick, Washington’daki eski Trump otelinde gerçekleşen görüşmeye oldukça farklı bir mesajla geldi. Görüşmeyle ilgili bilgi sahibi dört kişinin — özel görüşmeleri aktarabilmek adına kimliklerinin gizli tutulmasını isteyerek — anlattıklarına göre, Lutnick toplantıda Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, Pfizer CEO’su Albert Bourla, Nasdaq CEO’su Adena T. Friedman ve Target CEO’su Brian Cornell’i azarladı. Konuya aşina iki kaynağa göre Lutnick, yöneticilere “Her sabah kalkıp ülkeye nasıl destek olabileceğinizi düşünmelisiniz" dedi. Ayrıca Trump’ın küresel ekonomiyi dönüştürme planlarında kararlı olduğunu açıkça ifade etti.

Katılımcılardan biri bu durumu, “Başkanın gideceği yönün habercisi niteliğinde bir uyarı atışıydı ve onu ciddiye almaları gerektiği mesajıydı" sözleriyle değerlendirdi. Diğer bir katılımcı ise aynı mesajı, “MAGA’ya katılmanın zamanı geldi" şeklinde özetledi.

Beklenmedik zorluklar

Trump’ın ikinci döneminin ilk ayları, birçok kurumsal lider için beklenmedik zorluklar doğurdu. Başkan Joe Biden yönetiminden hoşnut olmayan yöneticiler, Trump göreve başladığında Beyaz Saray’ın iş dünyası için daha elverişli bir ortam sunacağını ummuşlardı.

Fakat Trump’ın tutarsız gümrük vergisi stratejisi, borsalardaki düşüş, tüketici güvenindeki gerileme ve ekonomistlerin resesyon riskine dair uyarıları, şirketlerde şüphe uyandırdı. Beyaz Saray ile önde gelen şirketler arasındaki görüşmelere yakın kaynaklar, yöneticilerin kamuoyuna açık biçimde endişelerini dile getirmekten çekindiklerini, zira bu durumun onları Beyaz Saray’daki koltuklarından edebileceğini veya başkanın saldırılarına hedef haline getirebileceğini belirtiyor. Bu çekince, daha önce çeşitli hukuk firmaları, üniversiteler ve kurumların maruz kaldığı eleştirilerden kaynaklanıyor.

Geçen yılki seçimde Başkan Yardımcısı Kamala Harris’i desteklemiş olan yatırımcı Mark Cuban, “Bir şey söyleseler ne işe yarayacak?” diyerek durumu özetliyor. “Bunun kendilerine hiçbir yararı olmaz.”

Cuban ayrıca, Biden’ın CEO’larla görüşmemesini “gerçekten aptalca” bulduğunu, Trump’ın ise bu konuda çok daha stratejik davrandığını belirtiyor. CEO’lar ve üst düzey yöneticiler, Biden yönetiminin büyük şirketlere uygulamaya çalıştığı vergi artırma planları, sendikalara desteği ve birleşmelere yönelik antitröst incelemeleri yüzünden Beyaz Saray ile doğrudan temas kurmakta zorlandıklarını ifade ediyorlardı. Özellikle teknoloji sektörü, bu yıl Trump’a yeni bir başlangıç yapmak istediğini gösterdi. Amazon, Meta, Google ve diğerlerinin yöneticileri, Trump’ın yemin törenine katıldı.

Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karoline Leavitt, Trump’ın “bugüne kadarki en açık ve ulaşılabilir başkan” olduğunu savundu. Leavitt, “Çeşitli sektörlerden pek çok iş dünyası lideriyle görüşmeler yaptı ve Amerikan işçisi, Amerikan şirketleri ve ülkemizin tamamının çıkarları doğrultusunda kararlı kararlar alıyor" ifadelerini kullandı. “Main Street’ten Wall Street’e dek her Amerikalı iş lideri, Başkan Trump yönetimi altında daha iyi durumda.”

Yöneticiler ise artık temkinli bir tutum alıyor. Bazıları, Trump’ın gümrük vergisi stratejisinin ana hedeflerinden biri olan “büyük ölçekli iç yatırımları” gerçekleştirdiklerini vurgulayarak başkana övgüde bulunuyorlar — ancak bu yatırımların çoğunun uzun zamandır planlandığı belirtiliyor.

Apple muaf tutulmuştu

Apple CEO’su Tim Cook, Trump’ın ilk döneminde Çin’e uygulanan gümrük vergilerinden muaf tutulmuştu. Cook, Şubat ayında başkanla görüştükten sonra Apple’ın önümüzdeki dört yıl boyunca ABD’ye 500 milyar dolar harcayacağını duyurdu. Fakat bu miktarın büyük kısmı zaten önceden planlanmıştı.

Trump’ın Çarşamba günü hangi gümrük vergilerini açıklayacağı bilinmiyor. Finans sektörü yöneticilerinin de bu durum karşısında kamuya açık bir tepki vermesi beklenmiyor. Konuya yakın bir banka lobicisi, “Bu isimler, Trump’ın ekonomik politikalarına uzun vadeli bakmayı tercih ediyor ve her aşamada direnmekten kaçınıyor" yorumunu yapıyor.

Ayrıca bazı yöneticiler, Trump ve kabine üyeleriyle bire bir görüşmekten uzak durmaya çalışıyor. Bir başka kaynağa göre, “Zelenskiy anı” diye nitelenen — Trump’ın Şubat ayında Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile Oval Ofis’te yaşadığı gergin an — tekrar yaşanmak istenmiyor. Farklı bir kaynağa göreyse, CEO’lar bu küçük toplantılara katılmadan önce strateji belirleyip ortak bir dil oluşturmaya çalışıyor.

Mart ayı başında IBM, Intel, Dell ve diğer önde gelen bilişim şirketlerinin CEO’ları, Trump, Lutnick ve Elon Musk dâhil olmak üzere üst düzey danışmanların katıldığı bir toplantı için Beyaz Saray’a gitti. Trump, söz konusu şirketlerin maliyetlerini yükseltebilecek yarı iletkenler üzerindeki gümrük vergilerini uygulamaya hazırlanıyordu. Ayrıca Biden döneminde yasalaşan ve teknoloji sektörüne milyarlarca dolarlık federal destek sağlayan CHIPS ve Bilim Yasası’nı iptal etmekle tehdit etmişti.

Toplantıdan önce yöneticiler, dostane bir havayı koruma ve tartışmadan kaçınma konusunda anlaşmaya vardılar. Bununla birlikte, hükümetin bilişim altyapısını modernleştirmek ve yapay zekâ kullanmak suretiyle önümüzdeki on yılda Amerikan vergi mükelleflerine 2 trilyon dolar tasarruf sağlayabileceğine dair 30 sayfalık bir rapor hazırladılar. Bu hedef, Musk’ın kamu harcamalarını kısma projesi olan U.S. DOGE Service’in amaçlarıyla da örtüşüyor.

Toplantı sırasında CHIPS Yasası adıyla pek anılmasa da, yöneticiler ABD’nin “yeniden sanayileşmesi” için yatırımların artırılmasının gerektiğini dile getirdi. Ayrıca gümrük vergilerinin kısa vadede elektronik fiyatlarını yükseltebileceğini, çünkü yarı iletken üretimi için fabrikaların inşasının yıllar alacağını ifade ettiler.

Teknoloji CEO’ları Konseyi Yöneticisi Bruce Mehlman, toplantıya dair yaptığı açıklamada, “Amerikan yüksek teknoloji liderliğini sürdürmenin ve ABD’ye daha fazla yatırım çekmenin en iyi yollarına dair olumlu ve yapıcı bir diyalog gerçekleşti" dedi. “CEO’lar fikir ve bilgi paylaşımına devam etmeyi ve önümüzdeki aylarda tekrar bir araya gelmeyi kararlaştırdılar.”

Trump, bazı ziyaretlerde gerilimi azaltmaya da çalışıyor. Mart ayı sonunda Beyaz Saray’daki petrol ve doğalgaz sektörü yöneticileriyle buluşmasında, yeni gümrük vergilerinden enerji sektörünü muaf tutabileceğini öne sürdü. Trump’ın “Bu sizi mutlu eder mi?” diye sorduğunu aktaran iki kaynaktan biri, başkanın ciddi mi olduğunu yoksa şaka mı yaptığını tam anlayamadığını belirtti.

Eski Trump otelindeki toplantıda Lutnick de bir şakayla gündeme geldi. Kendi ifadesine göre, Trump’la “New York’ta aynı kadınların peşinden koşarken tanıştığını” söyledi. Görüşmeyle ilgili bilgi sahibi kaynaklar, bu sözün bazı katılımcılarca uygunsuz bulunduğunu belirtti.

İlaç sektörü de gümrük vergileri konusunda endişelerini her seviyede dile getiriyor. Şubat ayında Trump’la Beyaz Saray’da yapılan toplantı dahil olmak üzere, farklı kademelerden yetkililere kaygılar aktarılıyor. Konuya yakın bir kişi, “Vergilerden gerçekten çok kaygılıyız" dedi ve Trump yönetiminin olumlu bazı sinyalleriyle çelişen bu durumun sıkıntı yarattığını vurguladı. Zira Trump, düzenlemeleri gevşeteceğine dair vaatlerde bulunmuştu. Aynı kişi, “Bu vergiler yeterince cezalandırıcı olursa, diğer fırsatları yok etme riski var" ifadesini kullandı.

Eli Lilly ve Johnson & Johnson gibi dev şirketleri bünyesinde barındıran PhRMA, üretim faaliyetlerini ABD’de artırma hedefini paylaştığını yönetime iletti. Bununla birlikte, ilaç üretmek için gerekli son derece teknik tesislerin yapımının yıllar aldığına dikkat çektiler. Geniş kapsamlı gümrük vergilerinin, Amerikalıların en yeni ilaçlara erişimini kısıtlayabileceğini de Trump yetkililerine aktardılar. Yine de bu konudaki görüşmelerin, ilaçlara gümrük vergisi uygulanmayacağına dair kesin bir güvence vermediği belirtiliyor.

Trump, kendisine karşı çıktığını düşündüğü şirketleri hedef alma konusunda uzun bir geçmişe sahip. İlk döneminde bu o kadar sık yaşanmıştı ki, Wall Street Journal 2017’de “Trump Hedef Endeksi”ni yayınlamaya başlamış, Nordstrom, Amazon ve Lockheed Martin gibi şirketlerin hisse senedi fiyatlarının, başkanın eleştirel tweet’lerinden nasıl etkilendiğini takip etmişti. Bazı iş liderleri, Trump’ın Paris İklim Anlaşması’ndan çekilmesi ve Charlottesville’deki beyaz üstünlükçüler hakkındaki “iki tarafta da çok iyi insanlar var” ifadesinin ardından Beyaz Saray danışma konseylerinden çekilerek başkanın sert muhalifleri arasında yer almıştı.

İkinci döneminde, özellikle ilk dönemde Trump’la ilişkileri gerilen bazı teknoloji liderleri, Beyaz Saray’la ilişkileri onarmaya çalışıyor.

Bezos'a yaklaşımı değişti

Trump, ilk döneminde Washington Post’un sahibi Jeff Bezos’u sık sık Twitter üzerinden hedef almıştı. Ancak bu dönemde Bezos, seçim sonrası Mar-a-Lago’yu ziyaret etti, Trump’ın yemin törenine katıldı ve 26 Şubat’ta onunla akşam yemeği yedi. Söz konusu tarih, Bezos’un gazetenin görüşler sayfasının “kişisel özgürlükler ve serbest piyasalara” odaklanacağını duyurduğu günle çakıştı.

Trump, geçen ay Fox’a ait Outkick’e verdiği röportajda, Bezos’un The Washington Post’taki değişikliklerini övdü ve Bezos’un “daha adil olmak için çabaladığını” söyledi.

Bezos, X (eski adıyla Twitter) üzerinde Trump’ın gümrük vergilerini “yeni görüş sayfasının inceleyebileceği çok makul bir konu” olarak nitelendirdi ve “karşılıklılık, ulusal güvenlik ve gümrük vergilerinin kazananları ve kaybedenleri belirlemek için kullanılması hâlinde doğabilecek zararlar” konularını gündeme getirdi. Bezos’a yakın bir kaynak, “Jeff, Lutnick’in zeki olduğunu düşünüyor" diyerek bu gelişmeyi yorumladı.

İki büyük teknoloji şirketi daha, Trump’la hukuki çekişmelerden kaçınmak adına adım attı. Meta ve X, Trump’ın 6 Ocak 2021’deki Kongre baskınının ardından sosyal medya hesaplarını kapatma kararlarına dair açılan davaları anlaşarak sonlandırdı. Bu kapsamda, Trump’ın başkanlık kütüphanesi fonuna milyonlarca dolar bağış yapılması kararlaştırıldı.

2022’de X’i satın alan Elon Musk, Şubat ayında davanın düşürülmesi karşılığında 10 milyon dolar ödemeyi kabul etti. Trump, aynı ay Sean Hannity ile birlikte Musk’la çıktığı Fox News yayınında, “Aslında çok daha fazla para bekliyordum. Bayağı indirim yaptı " diyerek esprili bir yorumda bulundu.