Trump Çin’den ne istiyor?

ABD Başkanı Donald Trump bu hafta gazetecilere Washington'ın yakın zamanda iki lider arasında yapılacak bir zirveye hazırlanması gerektiğini söyleyerek Çin lideri Şi Cinping ile yapılacak bir toplantıya ilişkin yeni spekülasyonları körükledi. Trump ayrıntı vermedi ve Çin de böyle bir görüşme hakkında kamuoyuna hiçbir açıklama yapmadı. Ziyaretin riskleri yüksek olacaktır: Trump, Çin'in ABD'ye yaptığı sevkiyatlara yüzde 20 gümrük vergisi uyguladı ve gelecek ay yeni bir tur daha uygulayabilir. Uzmanlar, Çin'in ticaret savaşının daha da tırmanmasını engellemek istediğini ve bunun da ülkenin zor durumdaki ekonomisini canlandırma çabalarını sekteye uğratacağını söylüyor.

Çin’in mesajları Trump’a ulaşıyor mu?

Ancak herhangi bir zirve gerçekleşmeden önce Çin'in iki soruya yanıt bulması gerekiyor: Trump ne istiyor? Pekin Washington'da Trump'ın dinleyebileceği kimlerle konuşabilir? Çin, bu sorulara yanıt bulmak amacıyla geçen ay Trump yönetimi yetkilileri ve Amerikalı dış politika uzmanlarıyla gayri resmi diplomatik görüşmelere katılmak üzere ABD'ye akademisyenler gönderdi. Bazı akademisyenlere göre Çin, Dışişleri Bakanlığı ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Trump'ın yakın çevresinin dışında kalan yetkililerin mesajlarını Trump'a iletmemesinden endişe duyuyor.

Çin’in gönderdiği akademisyenler arasında yer alan Pekin'deki Tsinghua Üniversitesi Uluslararası Güvenlik ve Strateji Merkezi Direktörü Da Wei, “Diplomatik kanal aracılığıyla konuşuyoruz. Ama bu Başkan Trump'a ulaşabilir mi? Konuştuğumuz insanlar Başkan Trump'ın ne düşündüğünü gerçekten biliyor mu?” dedi.

Çin de görüşmelere ilgi duyduğunu açıkça ifade ediyor. Çin ticaret bakanı bu ayın başlarında ABD ticaret bakanı ve ABD ticaret temsilcisine bir mektup yazarak onları görüşmeye davet ettiğini söyledi. Geçen hafta Pekin'in fentanil üretimini azaltma çabalarını anlatan Çinli yetkililer de ABD'yi diyaloğa dönmeye çağırdı. Trump ve Şi, ocak ayındaki yemin töreninden günler önce bir telefon görüşmesi yaptı ancak Çin ve ABD arasındaki üst düzey iletişim o zamandan beri sınırlı kaldı. Çin'in en üst düzey diplomatı Wang Yi ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio ocak ayı sonunda görüştü ve Başbakan Yardımcısı He Lifeng geçen ayın sonlarında Hazine Bakanı Scott Bessent ile konuştu.

Ticaret müzakereleri için kapıyı açık bıraktı

Pekin, Trump'ın olası bir ticaret anlaşmasında Çin'den ne istediğini ve Çin'in istek listesine nasıl yanıt verebileceğini bilmek istiyor. Çin muhtemelen Trump'ın gümrük vergilerini kaldırmasını, ABD'nin teknoloji ihracatı ve Çin'in ABD'deki yatırımları üzerindeki kısıtlamaları gevşetmesini ve Çin'in hak iddia ettiği Tayvan konusunda Pekin'i kışkırtmayacağına dair güvence vermesini istiyor.

Aynı zamanda Çin de Trump yönetimine karşı sağlam durmaya çalışıyor. Pekin gümrük tarifelerine, ABD'nin tarımsal ithalatına uygulanan vergiler gibi karşı önlemlerle yanıt verdi. Bu önlemler bir miktar acı verecek şekilde ayarlandı ancak aynı zamanda gelecekteki ticaret müzakereleri için kapıyı açık bıraktı. Çinli bir yetkili Pekin'in ABD ile tarife savaşı, ticaret savaşı ya da başka herhangi bir savaşta sonuna kadar savaşacağını söyledi.

Ancak analistlere göre Çin, Trump'ın Çin mallarına daha fazla gümrük vergisi uygulama fırsatı bulmadan önce üst düzey bir toplantının gerçekleşmesi gerektiğini düşünüyor. Böyle bir hamle iki taraf arasındaki gerilimi, Şi'nin masaya oturmayı kabul ettiği için zayıf görüneceği noktaya kadar yükseltecektir.  Çin, ABD tarafının üst düzey görüşmeler için aciliyet göstermemesini Rubio ve Trump'ın ulusal güvenlik danışmanı Michael Waltz'un Çin'i engelleme çabası olarak görebilir. Her ikisi de Çin konusunda şahin olarak kabul ediliyor.

“Ciddi bir temas bile yok”

Pekin Üniversitesi Küresel İşbirliği ve Anlayış Enstitüsü İcra Direktörü Wang Dong, Rubio'nun Çin'i bir tehdit olarak gördüğü için görüşmeler konusunda bir şey yapma niyetinde olmadığını söyledi. Analistlere göre gelecek ay ABD-Çin ilişkileri açısından kritik bir dönem olacak. Şanghay'daki Fudan Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Dekanı Wu Xinbo, üst düzey yetkililer arasında ciddi görüşmeler yapılmadığı takdirde Trump'ın Çin mallarına üçüncü tur gümrük vergisi uygulayabileceğini söyledi. Wu, “Benim izlenimim şu anda iki hükümet arasında bırakın müzakereyi, ciddi bir temas bile olmadığı yönünde” dedi.

Amerikalı lider, ülkesinin müttefikleri üzerinde ekonomik baskı kullanmaya istekli olduğunu gösterdi. Öngörülemezliği kendine özgü bir silah olarak görüyor. Çinli yetkililer genellikle protokole, kontrolü sağlamaya ve sürprizlerden ya da itibar kaybından kaçınmak için zirvelerden önce ayrıntıları çözmeye odaklanıyor. Georgetown Üniversitesi'nde Asya çalışmaları profesörü olan ve Başkan Barack Obama'nın Asya danışmanı olarak görev yapan Evan Medeiros, Trump'ın pazartesi günü Şi'nin Washington'a yapacağı bir ziyaretle ilgili yorumunun, gerçekte yapılmakta olan herhangi bir zirvenin yansımasından ziyade Trump'ın Çin lideriyle bir toplantıya olan ilgisinin bir göstergesi olduğunu söyledi.

Medeiros, Çin'in gurur meselesi olarak Şi'nin ABD'ye gitmesi yerine Trump'ın Pekin'e gelmesini isteyebileceğini söyledi. Trump yetkilileri, Trump'ın Çinlilerle temas kurmak veya Pekin'i ziyaret etmek için yapacağı ilk hamlelerin, yetkililer ABD'nin yararına herhangi bir hamle yapmadan önce Çin'i ödüllendireceğinden ve ABD'yi önceki yönetimleri karakterize eden uzun ve verimsiz müzakere döngüsüne kilitleyebileceğinden endişe duyuyor gibi görünüyor. 

Çin için daha zor olan soru ise iki ülke arasında nasıl bir anlaşma yapılabileceği. Washington'daki Stimson Center'ın Çin programı direktörü Yun Sun'a göre Trump yönetimi yetkilileri Çin'in ABD'den daha fazla alım yapmasını isteyebilir ancak Çin'in bakış açısına göre Amerika'nın satacak çok fazla şeyi yok. Amerika Birleşik Devletleri Çin'e yüksek teknoloji ürünleri satmayı reddediyor ve bazı yetkililer Çin yatırımını bir tehdit olarak görüyor. Çin, herhangi bir anlaşmanın ancak piyasa ilkelerine uygun olması halinde kabul edilebileceğini, yani ABD'nin bir hedefi tutturmak için Çin'e çok daha yüksek fiyattan ürün satamayacağını söyledi. Sun, Trump'ın şimdilik Çin'le gelecekte yapılacak bir müzakerede koz elde etmek için zaman kolluyor olabileceğini de ekledi.