Merkezi Yönetim Bütçesi 9 ayda 1 Trilyon TL açık verdi
Eylül'de bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 88,5 artarak 831 milyar 603 milyon liraya, bütçe giderleri de yüzde 63,4 artışla 932 milyar 68 milyon liraya ulaştı.
Ocak-Eylül döneminde de bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 76,9 yükselerek 6 trilyon 84 milyar 619 milyon liraya çıktı. Bütçe giderleri de aynı dönemde yüzde 81,1 artarak 7 trilyon 158 milyar 637 milyon lira oldu.
Eylül ayı gerçekleşmeleri
Merkezi yönetim bütçesi, Eylül'de 100 milyar 464 milyon lira, Ocak-Eylül döneminde de 1 trilyon 74 milyar 18 milyon lira açık verdi. Merkezi yönetim bütçesinden Ocak-Eylül döneminde 7 trilyon 158 milyar 637 milyon lira harcama yapılırken, bütçe gelirleri 6 trilyon 84 milyar 619 milyon liraya ulaştı.
Eylül ayı bütçe gerçekleşmeleri raporuna göre, merkezi yönetim bütçe giderleri Eylül 2023'te 570 milyar 482 milyon lira iken bu yılın aynı ayında yüzde 63,4 artışla 932 milyar 68 milyon liraya yükseldi. Böylece 2024'te merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon lira ödeneğin yüzde 8,4'ü kullanılmış oldu.
Faiz dışı denge, geçen yıl eylülde 58 milyar 454 milyon lira açık iken bu yılın aynı ayında 48 milyar 213 milyon lira fazla olarak gerçekleşti. Faiz hariç bütçe giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 56,8 artarak 783 milyar 390 milyon liraya yükseldi. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı ise 2023'ün aynı ayında yüzde 10,1 iken geçen ay yüzde 8 olarak hesaplandı.
Eylülde personel giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 82,5 artarak 245 milyar 204 milyon lira oldu. Personel giderleri için bütçede öngörülen 2 trilyon 553 milyar 495 milyon lira ödeneğin yüzde 9,6'sı kullanıldı.
Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, eylülde geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 75,5 artışla 30 milyar 458 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 312 milyar 451 milyon lira ödeneğin yüzde 9,7'si kullanılmış oldu.
Söz konusu dönemde, mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 679 milyar 766 milyon lira ödeneğin yüzde 10'u harcandı. Eylülde yüzde 62,7 artışla 68 milyar 256 milyon lira mal ve hizmet alımı gideri gerçekleşti.
Cari transferler eylülde, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 56,9 artarak 332 milyar 578 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 4 trilyon 266 milyar 709 milyon lira ödeneğin yüzde 7,8'i kullanıldı.
Eylülde 84 milyar 265 milyon lira sermaye gideri gerçekleşirken, sermaye transferi 6 milyar 930 milyon lira olarak hesaplandı. Borç verme giderleri ise 15 milyar 700 milyon lirayı buldu. Faiz giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 110,1 artışla 148 milyar 678 milyon liraya ulaştı.
Bütçe gelirleri
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın eylül ayında 441 milyar 265 milyon lira iken geçen ay yüzde 88,5 artarak 831 milyar 603 milyon liraya yükseldi. Bütçe tahminine göre, bütçe gelirlerinin eylül ayı gerçekleşme oranı 2023'te yüzde 9 iken geçen ay yüzde 9,9 oldu.
Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay, Eylül 2023'e göre yüzde 89,6 artarak 732 milyar 244 milyon liraya çıktı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise 2023'te yüzde 9 iken geçen ay yüzde 9,9 olarak hesaplandı.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 79,4 artışla 83 milyar 616 milyon liraya yükseldi. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 12 milyar 930 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 2 milyar 813 milyon lira olarak kaydedildi.
Vergi türleri itibarıyla eylülde geçen yılın aynı ayına göre gelir vergisi yüzde 119, kurumlar vergisi yüzde 1056,5, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 62,4, özel tüketim vergisi yüzde 28,7, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 136,4, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 18,4, damga vergisi yüzde 84,9, harçlar yüzde 52,6 ve diğer vergiler tahsilatı yüzde 14,2 arttı.
Ocak-Eylül dönemi gerçekleşmeleri
Merkezi yönetim bütçe giderleri, Ocak-Eylül 2023 döneminde 3 trilyon 952 milyar 585 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 81,1 artışla 7 trilyon 158 milyar 637 milyon liraya yükseldi. Böylelikle 2024'te merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon lira ödeneğin yüzde 64,6'sı kullanılmış oldu.
Faiz hariç bütçe giderleri, ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 79,4 artarak 6 trilyon 245 milyar 951 milyon liraya çıktı. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 63,5 olarak hesaplandı.
Personel giderleri, söz konusu dönemde yüzde 108,8 artışla 2 trilyon 6 milyar 736 milyon lira olurken, personel giderleri için bütçede öngörülen 2 trilyon 553 milyar 495 milyon lira ödeneğin yüzde 78,6'sı kullanıldı.
Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, bu dönemde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 80 artarak 246 milyar 567 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 312 milyar 451 milyon lira ödeneğin yüzde 78,9'u harcandı.
Ocak-eylül döneminde mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 679 milyar 766 milyon lira ödeneğin yüzde 66,9'u kullanıldı. Bu dönemde, yüzde 65,9 yükselişle 454 milyar 468 milyon lira mal ve hizmet alımı gideri gerçekleşti.
Cari transferler yüzde 68,7 artarak 2 trilyon 740 milyar 330 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 4 trilyon 266 milyar 709 milyon lira ödeneğin yüzde 64,2'si harcandı.
Söz konusu dönemde 532 milyar 861 milyon lira sermaye gideri, 52 milyar 485 milyon lira sermaye transferi yapıldı. Borç verme giderleri ise 212 milyar 504 milyon lira olarak hesaplandı.
Faiz giderleri yüzde 93,8 artarak 912 milyar 686 milyon lirayı buldu.
Merkezi yönetim bütçe gelirleri ise geçen yılın ocak-eylül döneminde 3 trilyon 439 milyar 983 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 76,9 artışla 6 trilyon 84 milyar 619 milyon liraya çıktı. Bütçe tahminine göre, bütçe gelirlerinin ocak-eylül dönemi gerçekleşme oranı 2023'te yüzde 69,8 iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 72,1'e yükseldi.
Vergi gelirleri tahsilatı, söz konusu dönemde geçen yılın ocak-eylül dönemine göre yüzde 72,2 artarak 5 trilyon 134 milyar 59 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 69,3 olarak kayıtlara geçti.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri de yüzde 107,1 artarak 793 milyar 429 milyon liraya çıktı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 123 milyar 36 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 34 milyar 95 milyon lira olarak hesaplandı.
Vergi türleri itibarıyla ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre gelir vergisi yüzde 119,9, kurumlar vergisi yüzde 37,7, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 103,2, özel tüketim vergisi yüzde 63,3, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 177, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 50,7, damga vergisi yüzde 77,8, harçlar yüzde 51,9 ve diğer vergi gelirleri yüzde 51,5 arttı.
