Hükümetin harcamalarını kesen Musk’ın şirketleri ne kadar devlet yardımı aldı?

Güney Afrika doğumlu milyarder Elon Musk, ABD Başkanı Donald Trump'ın hükümetin aşırı harcamalarını kesmeye yönelik devasa çabalarını hayata geçirirken şirketleri federal hükümet desteğinden şimdiye kadar en çok yararlananlar arasında yer alıyor. İmparatorluğu bunun üzerine kurulu. Sadece son 15 yılda Musk'ın 1.1 trilyon dolarlık şirketi Tesla ve 350 milyar dolar değerindeki şirketi SpaceX, kamudan 30 milyar dolar gibi çarpıcı bir para aldı. Bu arada, Musk'ın kişisel serveti 2012'de 2 milyar dolardan aralık ayında 400 milyar doların üzerine çıktı. Forbes’un tahminine göre şu anda 393 milyar dolar servete sahip. 13 yıl öncesine kadar dünyanın en zengin insanı, milyarder bile değildi. Musk’ın şirketleri federal programlarla simbiyotik bir ilişki geliştirdi. Aldığı anlaşmalardan bazıları şöyle:

• Şirketin Başkanı Gwynne Shotwell'e göre SpaceX roket fırlatmaları, uydu teslimatları, Uluslararası Uzay İstasyonu'na astronot ve malzeme taşımacılığı ve Starlink hizmetleri ile Savunma Bakanlığı ve NASA sözleşmelerinden 22 milyar dolar kazandı. Ancak kamuya açık verilerin incelenmesi sonucunda bu rakam 20 milyar dolar olarak belirlendi.

• Tesla'nın 2008'den bu yana sattığı 11,7 milyar dolarlık yasal düzenleme kredisinin en az 4 milyar doları, ABD Kurumsal Ortalama Yakıt Ekonomisi kurallarına uyması gereken otomobil üreticilerine verilenlerden elde edildi.

• 2009'da Tesla'ya verilen 465 milyon dolarlık federal kredi garantisi, o zamanlar zor durumdaki girişimin ilk fabrikasını kurmasına yardımcı oldu.

• Tesla'nın şarj ağı, Trump'ın kısa süre önce iptal ettiği bir program kapsamında en az 31 milyon dolarlık federal fon almaya hak kazandı.

• Tesla alıcıları, Obama döneminden bu yana yaklaşık 4 milyar dolar ile elektrikli araçlar için 7 bin 500 dolarlık vergi kredilerinden en çok yararlananlar oldu. Bunlar da muhtemelen Trump döneminde ortadan kalkacak.

• Tesla'nın kısa bir süre önce Dışişleri Bakanlığı'na zırhlı elektrikli araçlar tedarik etmek üzere 400 milyon dolarlık bir sözleşme için yarıştığı belirtildi ancak kurum bu planı askıya aldı.

DOGE'un devlet bütçelerini kontrol altına al ve anlaşmaları boz çabasına karşılık Musk'ın kendi şirketlerini büyütmek ve zenginleştirmek için on yıllardır devlet fonlarına güvenmesi dengesiz bir tavır. Sol eğilimli Brookings Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı olan ve federal çalışanlar adına DOGE'un anayasayı ihlal ettiğine inandıkları eylemleri gerçekleştirmesini engellemek için açılan bir davada yer alan Norman Eisen, bunun dehşet verici olduğunu düşünüyor. Forbes'a konuşan Eisen, “Musk'ın şirketlerinin yıllar boyunca federal hükümetten aldığı şaşırtıcı düzeydeki destek, bu hükümete verdiği zararı düşününce büyük bir ikiyüzlülük anlamına getiriyor. Daha da kötüsü ileriye baktığımızda, ticari girişimleri ile Birleşik Devletler hükümeti arasında devam eden ilişki, tarihimizde gördüğümüz en derin çatışma sorularından bazılarını yaratıyor” dedi.

Beyaz Saray Basın Sekreteri Karoline Leavitt e-postayla yaptığı açıklamada, “Elon Musk ve DOGE arasındaki çıkar çatışmalarına ilişkin endişelere gelince, Başkan Trump çatışmalara izin vermeyeceğini belirtti ve Elon'ın kendisi de olası çatışmalardan kendini çekmeyi taahhüt etti” dedi.

Devlet desteği olmadan bu kadar büyüyemezdi

Musk, risk alan bir girişimci olarak 21. yüzyılın tartışmasız en başarılı girişimcisi imajına sahip. Ancak fikirlerine ve çabalarına rağmen, iş imparatorluğu güçlü bir federal destek olmadan bugünkü ölçeğine ulaşamazdı. Federal fonlar Tesla ve SpaceX'in 15 yıl önce henüz yeni kurulmuş, kendini kanıtlamamış girişimler oldukları dönemde ayaklarının yere basmasına yardımcı oldu. 2008'in sonlarında iflas etmekten kıl payı kurtulan Tesla için Enerji Bakanlığı'ndan alınan İleri Teknoloji Araç Üretimi kredisi bir can simidi oldu. Bu kredi, şirketin ilk fabrikasını daha düşük faiz oranı sayesinde, yalnızca özel fonlara dayanması durumunda olduğundan daha hızlı ve daha düşük bir maliyetle kurmasına yardımcı oldu. Bu da çığır açan Model S sedanının üretiminin 2012'de zamanında başlamasını sağladı ve Tesla'yı gelecekteki başarısı için rotaya soktu.

Birden fazla başarısızlığın ardından 2008 yılında roketlerini yörüngeye yerleştirmeye başlayan SpaceX, o yıl oyunun kurallarını değiştiren 1,6 milyar dolarlık bir sözleşme kazanmasaydı NASA'nın en büyük kargo ve mürettebat fırlatma tedarikçisi haline gelmeyecekti. Her iki şirket de sallantılı bahislerdi ama hükümetin kumarı sonuç verdi. Tesla şu anda 1.16 trilyon dolarlık piyasa değeriyle dünyanın en değerli otomobil üreticisi konumunda. 

SpaceX'in 350 milyar dolar değerinde olduğu tahmin ediliyor ve dünyanın en değerli özel girişimi olarak adlandırılıyor. Sonuç olarak, Musk'ın bu şirketlerdeki varlıklarına dayanarak Forbes'un 393 milyar dolar olarak tahmin ettiği muazzam servetinin, DOGE ve Trump'ın şu anda ortadan kaldırdığı türden federal programlar olmadan mümkün olamayacağı kuvvetle muhtemel.