Her Şey Rusya'ya Bağlı

Tahıl ürünleri son üç yıldır dalgalı seyir izliyor. Rusya - Ukrayna savaşı, olumsuz hava koşulları, girdi artışı ve zayıf tüketici talebi gibi sorunlar üretimde etkili oluyor. Tahıl fiyatları 2012 yılında yaşanan kuraklık sonrası yükselmiş ardından 2019 yılına kadar gerileme eğilimine girmişti. Ancak 2022 yılı başında patlak veren Rus[1]ya - Ukrayna savaşı fiyatları hızla zirveye taşıdı. Fiyatlarda bu yıl ilk çeyrekte zirve seviyesine göre yüzde 47 düşüş olsa da son dönemde yeniden yükseliş yaşanıyor.

Tarımsal zararlılar Arjantin’in mısır mahsulünü, yağmurlar da Güney Brezil[1]ya’daki soya fasulyelerini olumsuz etkiledi. Aşırı yağışlar çalışmaların en aktif olduğu dönemde ABD’deki buğday ekim hızını yavaşlattı. En büyük buğday ihracatçısı Rusya’nın en büyük yetiştirme bölgeleri Li[1]petsk, Voronej ve Tambov’dan endişe verici haberler geliyor. Bu bölgelerde olağanüstü durum ilan edildi. Özellikle afet niteliğin[1]deki dondan kaynaklanan ürün hasarı ve beklenen yağışların uzun süredir gerçek[1]leşmemesi nedeniyle bu yıl hasadın oldukça düşük olması bekleniyor. Rusya - Ukrayna savaşından kaynaklanan üretim ve ihracat kısıtlamaları da piyasayı etkileyecek. Tüm bu nedenlerle buğdayda fiyatlar son dokuz ayın en yüksek seviyesine çıktı. Chicago Vadeli İşlemler Borsası’nda tem[1]muz vadeli buğdayın bushel (36,5 kg) başı[1]na fiyatı nisan ortasında 6,78 dolara çıktı. Mart başında 5,26 dolarla dönemsel dip noktasına gerileyen buğday fiyatları mayıs ortası itibarıyla yüzde 29 arttı.

Hollanda bankası Rabobank’ın raporuna göre, bu yıl küresel buğday pazarında üst üste beşinci kez arz açığı bekleniyor.

Rabobank’a göre Rusya’nın yanı sıra güney yarım küredeki büyük üreticiler Arjantin ve Avustralya’nın performansı da oldukça düşük.

Bu durumda buğday piyasasının geleceği tamamıyla Rusya’ya bağlı görünüyor. En büyük ihracatçı ve en büyük üçüncü   üretici Rusya’nın mahsulünün sıkıntıda olduğuna dair erken belirtiler var. Hasat tahmini 89,6 milyon tona düşürüldü. 2022 üretimi 104 milyon, 2023 üretimi ise 91 milyon tondu. İhracat tarafından ise Ukrayna’nın tahıl ihracatının kesintiye uğraması Rusya’nın işine yaradı. Rusya’nın Avrupa, Güneydoğu Asya ve Güney Afrika’ya buğday ihracatın[1]da artış yaşanıyor. Doğu Asya Bölgesi’nin 2021 - 2023 yılları arasında Ukrayna’dan buğday ithalatı yüzde 66 düşerken Rusya’dan ithalatı yüzde 49 arttı.

Dünyanın en kalabalık ülkesi Hindistan’ın buğday stoklarının 2008’den bu yana en düşük seviyeye düşmesi de yeni sezonda küresel arz - talep dengesizliğinin habercisi. Ülkede iki yıldır art arda yaşa[1]nan düşük hasat nedeniyle kamuya ait Hin[1]distan Gıda Şirketi, fiyatların yükselmesini önlemek için rekor miktarlarda satış yaptı. Bunun sonucunda devlet depolarındaki buğday rezervleri, 26 milyon ton ile son 16 yılın en düşüğüne geriledi.

Mısır ve soya fasulyesi de yönünü yuka[1]rı çeviren ürünler arasında. Mısır fiyatları ABD’de ekimin gecikmesi ve Brezilya’nın güneyindeki su baskınları nedeniyle yükseldi. Mayıs ortasında temmuz vadeli mısırın bus[1]hel başına fiyatı 4,69 dolara çıkarak son bir ayda yüzde 9 arttı. Mısır fiyatları şubat so[1]nundaki dip noktasına göre ise yüzde 14 arttı.

Mayıs başında Brezilya’nın güneyinde[1]ki şiddetli yağmur ve seller, mısır ve soya fasulyesi hasadını olumsuz etkiledi.

 Rio Grande eyaletinde şiddetli yağmurların tarlaları sular altında bırakması nedeniyle soya fasulyesi üretiminde yüzde 15’e varan düşüş bekleniyor. Yaklaşık 5 milyon ton soya fasulyesinin yağmur ve sel nedeniyle “risk altında” olduğu belirtiliyor.

Emtia piyasalarında uzun süredir devam eden Ukrayna savaşının şoku büyük ölçüde  atlatıldı. Küresel pazarlarda ve birçok geliş[1]miş ekonomide gıda fiyatları ve maliyetler düşmeye başladı. Ancak gelişmekte olan bir[1]çok ülkede gıda enflasyonu, savaşın etkile[1]rinden bağımsız olarak iç ekonomik sorunlar  nedeniyle yüksek kalmaya devam ediyor.

Son dönemde fiyatları düşmeye başlasa da  kakao ve kahvenin hikayesi de ilginç. Güney[1]doğu Asya’nın büyük bölümünde, Hindistan,  Avustralya ve Afrika’nın bazı bölgelerinde  El Niño’ya bağlı kuraklık son aylarda şeker,  kahve ve kakao gibi emtia fiyatlarında yük[1]selişe neden oldu. Dünya kakao üretiminin  yarısından fazlasını gerçekleştiren Batı Afrika’da olumsuz hava koşulları, yaşlanan kakao ağaçları ve mahsul hastalıkları hasa da önemli ölçüde zarar veriyor. Nisan ortası itibarıyla Londra Borsası’nda son bir yılda kakao fiyatları yüzde 155, kahve ise yüzde 28 arttı. Batı Af rika’daki kritik üretim alanlarında hasadın zayıf olması, Vietnam’daki sıcak hava dal gasının mahsule zarar vermesi nedeniyle 19 Nisan’da kakaonun tonu 12 bin 261 dolar ile tarihi rekor seviyeye çıktı. Fiyatlar yılbaşına göre yüzde 198 artmış oldu. Fiyatlar, Fildişi Sahili ve Gana gibi üre tici Batı Afrika ülkelerinde yağışların baş laması ve Londra Borsası’nda birçok işlem cinin zirveden kâr amaçlı satışlarıyla mayıs ortasında 7 bin 475 dolara kadar geriledi. Kahvede ise arzla ilgili kaygı yaratan ana faktör, önde gelen küresel kahve üreticileri Brezilya ve Vietnam’daki yetersiz yağışlar oldu. Vietnam’ın önemli bir kahve yetiştirme bölgesi olan Dak Lak eyaletinde yağış mikta rı geçen yıla göre yüzde 50 daha düşük oldu. Ayrıca Brezilya’nın Arabica mahsulünün yaklaşık yüzde 30’unu gerçekleştiren Minas Gerais bölgesi de günlerce yağış almadı. Arabica kahvenin fiyatı ise 17 Nisan’da libresi (0.45 kg) 2,48 dolar ile 2011’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Daha sonra inişe geçen fiyatlar, mayıs ortasında 1,95 do lar seviyesine indi. Londra Borsası’nda işlem gören Robusta kahvenin tonu ise 25 Nisan’da son 29 yılın en yükseği olan 4 bin 546 dolara çıktıktan sonra mayıs ortasında 3 bin 400 doların altına indi.

Kahvede vadeli işlemlere referans olan Arabica kahvesi, dünya üretiminin yüzde 75’ini oluşturuyor ve çoğunlukla Brezilya (dünyanın toplam arzının yüzde 40’ı) ve Kolombiya’da yetiştiriliyor. Robusta ise ka lan yüzde 25’i oluşturuyor ve çoğunlukla Vietnam’da (küresel arzın yüzde 15’i) ve Endonezya’da üretiliyor. Diğer önemli ihra catçılar arasında Peru, Hindistan, Uganda, Etiyopya, Meksika ve Fildişi Sahili yer alıyor. Arabica kahve ABD ve Ortadoğu’da yaygın iken Avrupa’da popüler olan Robusta, yoğun lukla Espresso’da kullanılıyor. Hayvancılık cephesinde ise kuş gribi sal gını endişe yaratıyor. Kuş gribi başta Asya olmak üzere çoğu ülkede tavuk arzını etkili yor. Tavuk eti üretiminde düşüş beklenirken 2023’te başlayan yumurta fiyatlarındaki ar tış bu yıl da devam ediyor. ABD’de ise büyük baş hayvanlarda başlayan kuş gribi salgını, et fiyatlarının düşmesine ne den oldu. Chicago Vadeli İşlemler Borsası’nda kuş gribi salgını nedeniyle et talebinin olum suz etkileneceği beklentisiyle canlı sığır fi yatları inişe geçti. Nisan sonunda 185 Dolar/ Libre’den işlem gören canlı hayvan fiyatları 175 Dolar/Libre seviyesine indi. Canlı sığır fiyatları 192 dolar ile geçen yıl eylülde tarihi zirveye çıkmıştı. ABD Tarım Bakanlığı enfekte sığırların eyalet sınırlarını geçmesini yasaklar ken salgın bir sonraki küresel sağlık kriziyle ilgili korkulara da yol açıyor