Blockchain Girişimi Nym, VPN tehlikesine karşı yeni bir çözüm geliştirdi
Pazarlamacılar arasında eski bir söz vardır: "Ürün için ödeme yapmıyorsanız, ürün sizsinizdir." Son yirmi yıldır, Google ve Facebook gibi "ücretsiz" internet servisleri, temelde müşteri verilerini reklam verenlere satarak dev yenilikçi işletmeler kurdular.
Sanal özel ağlar (VPN'ler) çok daha sinsi bir tehlike barındırır. Bu ürünler, hükümetlerin ve şirketlerin meraklı gözlerinden uzak, internette gizlice gezinmenin basit bir yolu olarak pazarlanmaktadır. Şirketler tarafından tescilli bilgileri korumak için yaygın olarak kullanılırlar. VPN pazarı 50 milyar doları aşmış olup dünya çapında bir milyardan fazla kişi bu gizleme uygulamalarını kullanmaktadır. Ancak, internet sitesi "İzlenmeden gezinme hakkınız var" diyen Tor Projesi'nin kurucusu Roger Dingledine gibi sektör liderleriyle görüşürseniz, çoğu VPN'in yalnızca ismen gizli olduğunu kısa sürede anlarsınız. Dingledine, "Her şey söz verilen gizliliğe dayanıyor. Sizi kazıklayıp kazıklamadığımızı bilmenizin bir yolu yok." Dingledine'e göre başlıca gizlilik tehditleri arasında, bir şirketin kullanıcı faaliyetlerinin kaydını tutması ve VPN operatörlerinin bir kullanıcının bir internet sitesini ne zaman ziyaret ettiğini anlamak için trafik akışlarını izleme yeteneği yer alıyor.
Kripto borsası Kraken'in Baş Güvenlik Sorumlusu Nick Percoco, 20 yıldan uzun süredir VPN'lerle çalışıyor. O dönemde, VPN'ler çoğunlukla iş yerleri için bir ürün olarak kullanılıyordu ve bankalar gibi online iletişimde güvenlik artırmak isteyen kuruluşlar tarafından tercih ediliyordu. Percoco, VPN sağlayıcılarının ürünlerini tüketicilere pazarlamaya başlayarak "gizliliği" paraya dönüştürdüğüne dikkat çekiyor: "İnsanlar, telefonumda veya bilgisayarımda bir VPN bulundurmayı süper güvenli ve ultra özel olarak eşitler hale geldi." Ancak bu, kullanıcıların internet üzerinde rastgele bir noktaya kendilerini "teleport ettiklerini" gösteriyor. Yıllar içinde birçok VPN şirketinin müşterilerinin ne yaptığını kaydettiği ve bu verileri sattığı biliniyor.
Bazı VPN sağlayıcıları, kullanıcı verilerinin satışını durdurmak için ekstra adımlar atmalarını gerektiriyor. Birçok kişi, gizliliğin değerini yeterince bilmediği için VPN'ler, abonelik planlarının yanı sıra müşteri verilerini satarak operasyonlarını finanse ediyor.
Sanal özel ağ pazarına yeni adım atan bir girişim olan Nym Technologies, İsviçre merkezli bir blockchain girişimi. Kurucusu Harry Halpin, yeni NymVPN'nin müşteri verilerini satmasına gerek olmadığını çünkü blockchain teknolojisinin "kendine yeterli bir ekonomi" yaratmak için kullanılacağını belirtiyor. NymVPN, ağının çalışmasını koordine etmek için bir blockchain'e dayanıyor ve bu nedenle "dağıtık fiziksel altyapı" (DePIN) olarak adlandırılan kripto kategorisine giriyor. Halpin, "Başka kimsenin sahip olmadığı bir teknolojiye sahibiz, verilerinize yapay zeka kullanarak gözetim araçlarını karıştıracak gürültü ekliyoruz" diyor.
Güney Carolina kökenli olan Halpin, başlangıçta bir gizlilik savunucusu olmayı amaçlamıyordu. Ancak, İskoçya'daki Edinburgh Üniversitesi'nde Bilgi Bilimleri üzerine doktora yaparken yapay zeka ve OpenAI gibi şirketlerin öncüsü olan büyük dil modellerine odaklanması bu durumu değiştirdi. O dönemde, esas olarak iklim aktivizmiyle ilgileniyordu.
2009 yılında, Kopenhag'da İklim Değişikliği Hükümet Zirvesi'ne katılmak üzere gittiğinde, hükümetin iklim değişikliği konusundaki yetersiz eylemlerini protesto ederken Danimarka yetkilileri tarafından tutuklandı. "O zamanlarda gizlilik, anonimlik ve güvenlik konularına ilgi duymaya başladım. 2011'de doktora çalışmamı tamamlarken, esasen Kuzey Afrika'da arkadaşlarım olduğu için VPN'ler üzerinde bazı erken çalışmalar yaptım" diyor Halpin. "Tunus'taki Ben Ali'ye karşı devrim bana çok ilham verdi. Gizli polis tarafından hedef alınan biri olarak karanlık bir dönemden geçiyordum ve Tunus, Mısır ve başka yerlerdeki bu gençlerin otoriter rejimlere karşı gösterdikleri cesareti görmek bana ilham verdi."
Arap Baharı sırasında protestoculara çeşitli VPN'ler kurmalarında yardımcı olduktan sonra, Halpin, Dünya Çapında Ağ'ın mucidi Sir Tim Berners-Lee için çalışmaya başladı ve Google Chrome gibi web tarayıcılarının daha güvenli hale gelmesine yardımcı oldu. Bir sonraki farkındalığı ise 2013'te Edward Snowden'in ifşaları sonrasında gerçekleşti. Halpin, "Kitlesel gözetim sorununun düşündüğümden çok daha kötü olduğunu fark ettim çünkü Snowden, artık her [veri] paketini tanrının gözüyle görebilen küresel bir pasif düşmanımız olduğunu ortaya koydu," diyor. Bu ifade, Halpin'in bir NSA analisti olarak çalıştığı dönemdeki ABD hükümetinin gözetim faaliyetlerine dair Snowden’in ifşalarına atıfta bulunuyor.
Avrupa Birliği, 2015 yılında Halpin'in "NSA'nın gözetiminden korunacak yazılım" geliştirmeyi amaçlayan bir 4.5 milyon dolar hibe teklifini kabul etti. Bu teklif, eski Almanya Şansölyesi Angela Merkel’in telefonunun gözetlenmesini istememeleri nedeniyle ortaya çıkmıştı. Halpin bu hibeyle Nym’i kurdu. Hibe, Halpin'in "mix-net" olarak bilinen bir konsept üzerindeki araştırmalarını finanse etti. Mix-net'ler, bir kullanıcının çevrimiçi etkinliklerini ve kimliğini gizleme yeteneği sunan ağlardır. Basit VPN'lerden farklı olarak, bu sistemler mesajları karıştırmak ve göndericiler ile alıcılar arasındaki bağlantıları koparmak için bir dizi iletici kullanır. Ancak, mix-net'lerin oldukça fazla hesaplama gücüne ihtiyaç duyması nedeniyle yavaş çalıştıkları da bir gerçektir. Halpin, "Genel amaçlı VPN tarzı trafiğe ölçeklenemiyorlar," diyor.
Halpin’in Nym’i, aralarında hüküm giymiş Wikileaks casusu Chelsea Manning’in de bulunduğu yaklaşık 50 çalışanıyla birlikte, yakın zamanda beta aşamasındaki yeni VPN’i olan NymVPN'i piyasaya sürdü. Ancak bu, henüz tam anlamıyla tamamlanmış bir proje değil. Halpin ve ekibinin başarılı olabilmesi için iki karmaşık sorunu aynı anda çözmeleri gerekiyor. Öncelikle, kullanılabilir hızlarda çalışan bir mix-net oluşturmak zorundalar. Forbes, NymVPN’i bir video görüşmesi sırasında kullandığında, ekran sürekli dondu ve sayfaların yüklenmesi 30 saniyeden fazla sürdü. Şirket, daha hızlı olan “iki aşamalı” bir VPN sunarak bir miktar ödün vermek zorunda kaldı; bu model, daha güvenli ancak daha yavaş olan “beş aşamalı” alternatifine ek olarak bir dizi iletici kullanıyor. Manning, karşılaştırmayı yaparken, “Hız için anonimlikten vazgeçiyorsunuz,” diyor. Ancak iki aşamalı yöntem, video görüşmeleri veya büyük dosyalar göndermek için öneriliyor. Halpin ve Manning, veri paketlerini daha verimli bir şekilde organize etmenin ve bu yavaşlığı azaltmak için donanımdan yararlanmanın bir yolunu bulmayı hedefliyor, özellikle ilk düğüm setini kurarken.
Şirketin bir sonraki zorluğu kripto piyasalarından geliyor. Şu anda Nym’in token’ı, Nisan 2022’deki lansmanından bu yana %92 değer kaybetmiş durumda ve blockchain üzerinde pek fazla aktivite yok. 2023 Ekim ayında Nym adına girişim sermayedarları tarafından oluşturulan $300 milyonluk yenilik fonuna rağmen, şu anda Nym üzerinde neredeyse hiç uygulama çalışmıyor. Halpin, “İnsanların mix-net'ler konusunda çok heyecanlanacağını düşündük, ama çok az teklif aldık,” diyor. “Muhtemelen 30 teklif vardı, bunlardan sadece biri girişim sermayesi fonu aldı.” Halpin’in ekibi, gizlilik odaklı blockchain’i için “killer-app” olmasını umduğu yeni VPN’i inşa etmeye karar verdi.
Tor’un kurucularından Dingledine, Nym’in blockchain talebine ve token fiyatlarının yüksek olmasına olan bağımlılığının, VPN’in finansman mekanizmasının riskli olduğunu belirtiyor. “Kapitalist yaklaşımların bazı dezavantajları var,” diyor Dingledine. “Bunlardan biri de, insanların neden katıldıklarıyla ilgilidir. Ana hedef kullanıcı güvenliği mi yoksa kâr mı? Kâr ise, ileticinizi en ucuz yere koyarsınız.”
Kripto içinde bir sektör olarak DePIN, 2020’den bu yana 1,746 anlaşmada 16.8 milyar dolardan fazla yatırım çekti, ancak hala büyük ölçüde kanıtlanmamış durumda. Şu anda başarılı bir proje olarak gösterilen tek örnek, “halkın ağı” olarak öne çıkan blockchain tabanlı kablosuz hotspot hizmeti Helium. Ancak kısa tarihinde, blockchain işletiminden $72 milyar (piyasa değeri) Solana’nın üstüne geçmek zorunda kaldı ve iç zenginleşme suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı. Token’ı HNT, 2021’deki tüm zamanların en yüksek seviyesi olan $54.88’den %88 değer kaybetti ve ağ, günde sadece yaklaşık beş bin dolar gelir elde ediyor.
Halpin ve ekibi, daha iyi bir çözüm bulma çabasına devam ediyor. Manning, “Şu anda [VPN] teknolojisinde gördüğüm en büyük sorunlardan biri, insanların aynı şeyi inşa etmeye devam etmesiyle ilgili bir vizyon eksikliği,” diyor. “Bu projedeki en eğlenceli kısım, mix-net'in yeni bir şey olması.”
