Batılı enerji şirketleri Rusya’ya geri döner mi?

Kremlin yetkilileri, ABD Başkanı Donald Trump'ı Ukrayna'daki savaşın sona erdirilmesi ve Rusya'ya uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılması konusunda Moskova'nın yanında yer alarak büyük ekonomik kazançlar elde edilebileceği konusunda ikna etmeye çalışarak, Amerikan enerji şirketleri için kârlı yatırım anlaşmaları olasılığını gündeme getiriyor. Rusya'nın geniş petrol ve doğal gaz hazinelerine sahip olduğu bir gerçekn ancak Amerikan ya da diğer Batılı enerji şirketlerini Rusya'daki projeleri üstlenmeye ikna etme çabası, en azından şirketlerin Rusya'daki yakın geçmişleri nedeniyle, şüpheyle karşılanacak.

Yine de Kremlin'in finans yetkililerinden Kirill Dmitriev geçen hafta, petrol üreticileri de dahil olmak üzere Batılı şirketlerin yatırım fırsatları yaratma potansiyeline dair iyimserliğini dile getirdi. Enerji şirketlerinin petrol ve doğal gaz hazinelerine erişimi, komşusuna savaş açan bir hükümeti finansal olarak destekleyen bir sektörde yer almanın yaratacağı itibar kaybı da dahil olmak üzere potansiyel tehlikelere karşı tartması gerekecektir.

“Rusya’nın kaynakları her zaman önemli”

Austin'deki Texas Üniversitesi'nde enerji analisti olan Ben Cahill, “Rusya'nın muazzam kaynakları var ve ölçek büyük enerji şirketleri için her zaman önemlidir” dedi. Siyasi ve hukuki sorunlar için endüstri dilini kullanan Cahill, “Ancak yer üstündeki riskler de yıkıcı olabilir” diye ekledi.

Otuz yılı aşkın bir süre önce Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Exxon Mobil, BP ve Shell gibi Batılı enerji devleri Rus petrol endüstrisinde kendilerine bir rol biçmek için yıllarını harcadı. Ancak Moskova 2022'de Ukrayna'yı işgal ettiğinde, bu şirketlerin hepsi ya işlerini askıya almak ya da çekip gitmek zorunda hissederek milyarlarca dolarlık zarar ettiler. Londra'nın enerji devi BP'nin de aralarında bulunduğu şirketler, Rusya'daki faaliyetleri sırasında ofislerine yapılan baskınlar ve diğer tacizlerle karşılaştı.

“Geri dönüş için portansiyel var”

Georgetown Üniversitesi'nde hükümet profesörü olan ve Rus enerji endüstrisi üzerine çeşitli kitaplar yazan Thane Gustafson, “Bunlardan kaçı size mutlu bir deneyim yaşadıklarını söyleyebilir ki?” diye sordu. Yine de petrol şirketlerinin Rusya'ya geri dönmeleri için potansiyel yollar var gibi görünüyor. Örneğin Exxon Mobil, Rusya'nın Uzak Doğusundaki Sakhalin Adası'nda 20 yıldır işlettiği değerli bir petrol projesindeki rolünden vazgeçerek hisselerini belirsizlikte bıraktı. Londra'daki araştırma şirketi Argus Media'da analist olan John Gawthorp, “Geri dönüş için bir potansiyel var” dedi.

Exxon Mobil'in devlet kontrolündeki petrol şirketi olan Rus ortağı Rosneft ile de nispeten iyi bir ilişkisi olduğu düşünülüyordu. On yıl önce sondaj yaptığı Kuzey Kutbu'ndaki çalışmalar ve kaya gazı sondajı da dahil olmak üzere diğer girişimlere katılmayı planlıyordu. Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ele geçirmesinin ardından bu faaliyetler yaptırımlarla engellendi. 

Batılı şirketlerin Rusya'ya geri dönmesi için Ukrayna'daki çatışmaların sona ermesi ve ABD ile Avrupa Birliği'nin Rusya'nın petrol ve gazla ilgili faaliyetlerine ve kuruluşlarına uyguladığı kapsamlı yaptırımların kaldırılması gerekiyor.  Analistler, Amerikan şirketlerinin geri dönmesinin Avrupalı meslektaşlarına göre daha kolay olabileceğini çünkü Washington'ın kısıtlamaları kaldırmaya Brüksel'den daha meyilli göründüğünü söylüyor. Enerji devlerinin, ABD'de hükümetin değişmesi ya da Rusya'nın yeniden saldırganlaşması durumunda birkaç yıl içinde yeni kısıtlamalarla karşılaşmayacaklarına ikna edilmeleri de gerekecek.

Dışişleri Bakanlığı'nın İran'a yönelik yaptırımlardan sorumlu eski üst düzey yetkilisi ve yaptırımlar konusunda yakında yayınlanacak olan Chokepoints: American Power in the Age of Economic Warfare adlı kitabın yazarı Edward Fishman, “Herhangi bir ABD şirketinin Rusya'ya büyük bir yatırım yapması benim için çok şaşırtıcı olur” dedi.

Rus endüstrisinin üzerindeki örtüyü kaldırmak Amerikan enerji endüstrisinin bazı bölümlerinin de çıkarına olmayabilir. Örneğin, Biden yönetimi tarafından Rus sıvılaştırılmış doğal gazının ihracatını hedef alan ABD kısıtlamalarının kaldırılması, son üç yılda Avrupa'da Rus gazının yerini alan ABD'den gelen LNG için daha fazla rekabet yaratacaktır. Bir araştırma şirketi olan Energy Aspects'in gaz analisti James Waddell, “Küresel piyasada Rus LNG'si ABD LNG'sinin doğrudan rakibidir. Bu, ABD yönetiminin kolayca vermek isteyeceği bir şey değil” diye konuştu. 

“Çok daha cazip fırsatları var”

Analistler ayrıca enerji sektörünün bu yüzyılın başından beri değiştiğini söylüyor. ABD'deki kaya gazı patlaması, Exxon Mobil ve Chevron gibi şirketlere potansiyel olarak daha riskli uluslararası oyunlara alternatifler sundu. Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi'nde araştırma görevlisi olan Tatiana Mitrova, “ABD'li büyük şirketlerin Meksika Körfezi, Brezilya ve Guyana gibi dünyanın başka yerlerinde çok daha cazip fırsatları var. Neden yüksek siyasi riskleri olan Rusya'yı seçsinler ki?” dedi.