Apple da aralarına katıldı: ABD'li şirketlerin Trump için istihdam vaadi

iPhone kutuları, Kaliforniya'da Apple tarafından tasarlandıklarını belirten bir damga taşıyor. Ancak ürünlerin üstündeki daha küçük yazılar Amerika'nın en büyük üretim başarılarından birinin çoğunlukla Çin'den ithal edildiğini ve denizaşırı yükleniciler için çalışan milyonlarca insanın telefonları monte ettiğini açıkça ortaya koyuyor.

Donald Trump yönetiminin ikinci döneminin başlarında Apple ve diğer şirketler Başkan'ın Amerikan üretimini canlandırma çağrısına hızla yanıt vermeye çalışıyor. Bunun için de önceden planlanmış harcamaları ya da halihazırda devam eden gelişmeleri içeren yatırımlara ve istihdam artışına yöneliyorlar. Apple, ABD'nin en değerli şirketlerinin çoğu gibi büyük bir üretici değil. Ürün tasarlıyor, yazılım yazıyor ve çip planları oluşturuyor ancak üretiminin çoğunu dışarıdan temin ediyor ve sonuçlarını pazarlıyor. Trump yönetiminin Çin'den ithal edilen ürünlere gümrük vergisi getirmesi ve Amerikan üretiminin yeniden canlandırılması çağrısında bulunması üzerine Apple tanıdık bir yönteme başvuruyor.

500 milyar dolar yatırım vaadi

CEO Tim Cook pazartesi günü ABD'de 500 milyar dolar harcama ve 20 bin kişiye istihdam yaratma planlarını açıklayarak Houston'da bir sunucu üretim tesisi açma ve 2017 yılında ABD'deki üretim projelerine yatırım yapmak üzere kurulan Gelişmiş Üretim Fonu'nu iki katına çıkararak 10 milyar dolara ulaştırma planlarının altını çizdi. Apple, Houston'daki tesis için uzun süredir üretim ortağı olan Foxconn ile birlikte çalışacak. Wall Street Journal'ın analizine göre Apple'ın yeni istihdam vaatleri şirketin son dört yıllık hızının biraz ilerisinde ve harcama vaatleri de son yatırımlarıyla aşağı yukarı aynı doğrultuda. Houston'daki yapay zeka sunucu üretim tesisi yeni ancak şirket binlerce istihdam yaratacağını söylemenin ötesinde sürekli olarak kaç kişiyi istihdam edeceğini henüz açıklamadı. 

Taahhütler artacak peki ya yatırımlar?

Bu duyuru Apple'ın 2021'de (Biden'ın başkanlığının başlangıcında) ve 2018'de Trump'ın ilk seçildiği dönemde yaptığı duyuruların bir benzeriydi. Trump sosyal medya platformu Truth Social'da “Teşekkürler Tim Cook ve Apple!!!” şeklinde hızlı bir yanıt verdi. Pek çok uzman bunu daha fazla kurumsal taahhüdün izlemesini bekliyor. Moody's Analytics'in baş ekonomisti Mark Zandi, “Giderek daha da büyürlerse şaşırmam” dedi. Zandi, şirketlerin planlarını gerçekten uygulayıp uygulamadıklarını izliyor ve kısmen Trump'ın gümrük tarifelerinin neden olduğu belirsizlik nedeniyle genel iş yatırımlarında bir değişiklik beklemiyor.

Geçen ay Trump'ın danışmanı ve yapay zeka yöneticisi Elon Musk, OpenAI'dan Sam Altman, veritabanı şirketi Oracle ve yatırım devi SoftBank Group tarafından duyurulan 500 milyar dolarlık yatırımın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini kamuoyu önünde sorguladı. 500 milyar dolarlık meblağ, firmaların Biden yönetimi sırasında başlattıkları projeleri içeriyor.  Trump'ın Beyaz Saray'daki basın toplantısında bu çabayı övmesinden saatler sonra Musk, şirketlerin vaatlerini yerine getirecek paraya sahip olmadıklarını söyledi. 

Her iki partinin başkanlarının da iş yatırımlarından ve yarattıkları yerel istihdamdan övgüyle söz etmeleri sık rastlanan bir durumdur. Biden yönetimi temiz enerji, çipler ve altyapı çalışmaları için vergi kredileri, hibeler ve krediler dalgası tarafından yönlendirildiğini söylediği birkaç yüz milyar dolarlık proje için övgü istedi. Bu projelerin birçoğu, seçim dönemlerinde alışılageldiği üzere değişen ticari ve siyasi koşullar nedeniyle ertelendi ya da rafa kaldırıldı.

Şirketler uzun yıllardır tedarik zincirlerini daha fazla ABD'ye taşımaları için baskı altındaydı. Journal'ın o dönemde yaptığı bir analize göre, Trump'ın ilk başkanlık zaferinden sonra açıklanan yatırım ve işe alımların çoğu zaten yapılmakta olan genişlemelerden oluşuyordu. Çok da yeni olmayan duyurular arasında Hyundai fabrikalarında üretimin artırılması, Amazon.com'un depoda işe alım yapması, General Motors aks üretiminin Meksika'dan ABD'ye taşınması ve Fort Worth, Teksas'ta bir savaş uçağı fabrikasının genişletilmesi yer alıyor.

Columbia Business School'da profesör olan Daniel Keum, “Her şirket yönetimin ihtiyaçlarını karşılıyor. Mevcut yatırımları süsleyip yeniden tasarlıyorlar” dedi. Keum, bu duyuruların yaklaşık yüzde 80'inin zaten yapılmakta olan harcamaları yansıttığını tahmin ediyor. Apple gelecek dört yıl içinde 20 bin kişiyi işe alırsa, bu işe alımlarda bir hızlanma anlamına gelecektir. Şirket 2013'ten bu yana her dört yılda ortalama 19 bin ABD'li çalışan ekledi ancak bu rakam 2012'deki dramatik büyüme nedeniyle çarpıtılmış durumda. Mevcut en son yıl olan 2023'te Apple, ABD'deki işgücünü 4.500'den biraz fazla kişi azalttığını açıkladı. 

Trump'ın ilk döneminin başlarında Walmart, çoğunlukla mağaza açarken, yeniden şekillendirirken ya da yerini değiştirirken ve e-ticareti genişletirken 10.000 kişiyi işe alacağını söyledi. Şirket ayrıca, bir önceki yıl mağaza kapanışlarına bağlı olarak daha büyük işten çıkarmalar duyurduktan sonra bin beyaz yakalıyı da işten çıkardı Genel olarak, perakende devinin işgücü Trump'ın ilk döneminde, önceki dört yılda olduğu kadar hızlı büyüdü. Ocak ayı itibariyle ABD'de yaklaşık 1,6 milyon, dünya genelinde ise 2,1 milyon kişiyi istihdam etmeye devam etti.

Benzer şekilde GM'nin Trump'ın ilk seçilmesinden sonra 1.500 imalat istihdamı yaratmak ya da korumak için 1 milyar dolar harcayacağını açıklaması, işten çıkarma planlarıyla dengelenmekten daha fazlasıydı. GM'nin ABD'deki istihdamı Trump'ın ilk döneminde yabancı işgücüne kıyasla daha yavaş bir şekilde azaldı. 97 bin ABD'li çalışanı, 2016'da yaklaşık yarısı olan küresel işgücünün yaklaşık üçte ikisini oluşturuyor.

On yıllar önce Çin'e dış kaynak kullanımı stratejisine öncülük eden Apple, ABD'ye geri getirebileceği üretimle sınırlı kaldı. CEO'nun düşüncelerine aşina olan kişiler, Cook'un geçmişte ABD'de daha fazlasını yapma potansiyeliyle gerçekten ilgilendiğini ancak maliyet sorunları nedeniyle çoğunlukla boş çıktığını söyledi.

"Üretimi ABD'ye geri getirmek istiyorlar"

Pazartesi günü yapılan duyuru ile Apple, yeni yapay zeka ürünleri için sunucuların yurtiçinde monte edilmesini haklı çıkarabilecek bir şey buldu. iPhone montajcısı Foxconn'un eski ABD yöneticilerinden Alan Yeung, ABD merkezli pek çok yapay zeka devinin kısmen ulusal güvenlik kaygıları nedeniyle sunucu üretimini ABD'ye geri getirmek istediğini söyledi. Yeung, “Daha da önemlisi, Apple bunu karşılayabilir. Yapay zeka, herkesin son kuruş için savaştığı bir telefon ya da dizüstü bilgisayarın aksine, daha yüksek maliyetleri karşılayabilecek yeni bir pazar” dedi.