ABD’de stagflasyon endişesi

ABD Başkanı Donald Trump'ın ithalata uygulanan gümrük vergilerini önemli ölçüde artırma kararı, ABD'yi daha zayıf ve hatta durgun büyüme ile daha yüksek fiyatlardan oluşan ve stagflasyon olarak adlandırılan rahatsız edici bir kombinasyonla tehdit ediyor. ABD, Meksika ve Kanada'ya yüzde 25 gümrük vergisi uygularken, Çin'e de geçen ayki yüzde 10'luk artışın ardından yüzde 10'luk bir zam daha yaptı. Prudential PLC'nin baş ekonomisti Ray Farris'e göre bu tarifeler iş dünyasının yatırım planlarını büyük ölçüde bozacak. Farris, “Bu kararların etkileri enflasyonist olacak, dolayısıyla tam da istihdam ve ücret artışlarının yavaşlaması nedeniyle hanehalkı gelir artışı yavaşlarken reel hanehalkı geliri için bir şok yaratacaklar” dedi.

“Resesyon ihtimali artacak”

Trump'ın gümrük vergilerini ne kadar süreyle yürürlükte tutmayı planladığı henüz belli değil. Ticaret Bakanı Howard Lutnick salı günü öğleden sonra Fox Business'a verdiği demeçte gümrük vergilerinin geri çekilebileceğini söyledi. Bazı ekonomistler, gümrük vergilerinin kalması halinde resesyon ihtimalinin anlamlı ölçüde artacağını belirtti.

Access/Macro'nun baş ekonomisti Tim Mahedy, “Bu iş çok hızlı bir şekilde rayından çıkabilir. Bu durum 1970'ler ya da 1980'ler seviyesinde değil. Ancak bir stagflasyon ya da ministagflasyon kokusu var” ifadelerini kullandı. Son haftalardaki duyarlılık göstergeleri ve iş dünyasının yorumları, yüksek fiyat tehdidi karşısında güvenin azaldığına işaret ediyor. 

İcra Kurulu Başkanı Corie Barry salı günü analistlere yaptığı açıklamada, perakendeci Best Buy'da satılan tüketici elektroniği ürünlerinin en önemli iki kaynağının Çin ve Meksika olduğunu söyledi. Barry, “Tüm ürün yelpazemizdeki satıcılarımızın tarife maliyetlerinin bir kısmını perakendecilere aktarmasını ve Amerikalı tüketiciler için fiyat artışlarının kuvvetle muhtemel hale gelmesini bekliyoruz” dedi. Şirketin hisseleri borsadaki genel gerilemenin ortasında yüzde 13 değer kaybetti. Merkezi Rochester, New York'ta bulunan Brothers International Food Holdings, Meksika'dan mango ve avokado ithal ederek gıda ve içecek üreticilerine meyve suları, püreler ve dondurulmuş gıda konsantreleri satıyor. Yeni gümrük vergileri 95 kişilik şirketi fiyat artışlarını müşterilerine yansıtmaya ya da daha düşük kar marjlarını kabul etmeye zorluyor. 

Şirketin birçok müşterisi gümrük tarifeleri beklentisiyle ocak ayında sevkiyatları hızlandırdı. Operasyon Direktörü Jack Whittier, “Önümüzdeki aylarda daha yumuşak satışlara hazırlanıyoruz” dedi. Trump ve danışmanları, yönetimin ABD ekonomisini yeniden yapılandırmaya yönelik uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için bazı kısa vadeli acıların gerekli olabileceğini söylediler. Ayrıca enerji üretimini artırmaya yönelik adımlarının yüksek mal fiyatlarını dengeleyebileceğini belirttiler.

Fed için zor bir tehdit

Bununla birlikte, gümrük tarifeleri Fed için ele alınması özellikle zor bir ekonomik tehdit. Merkez bankasının görevi, sağlıklı bir işgücü piyasasını korurken enflasyonu düşük ve istikrarlı tutmaktır. Tarifeler, hem enflasyonu yükselterek daha yüksek faiz oranları gerektiren hem de istihdama zarar vererek daha düşük faiz oranları gerektiren bir arz şokunu temsil ediyor. Fed hangi tehdidi vurgulayacağını seçmek zorunda kalacak.

“Gümrük tarifeleri tüketiciye yansıyacak”

Fed yetkilileri geçen 18 ay boyunca yumuşak bir iniş tasarlamış olabileceklerini düşündüler. Bazıları ise stagflasyonist bir senaryo konusunda açıkça uyarıda bulunuyor. Louis Fed Başkanı Alberto Musalem pazartesi günü Washington'da düzenlenen bir ekonomi konferansında yaptığı konuşmada, “Yüksek enflasyonla birlikte işgücü piyasasının bozulması zor seçenekler sunabilir” dedi. New York Fed Başkanı John Williams salı günü Bloomberg'ün ev sahipliğinde düzenlenen bir etkinlikte yaptığı açıklamada gümrük tarifelerinin bu yıl beklediğinden daha yüksek enflasyona yol açmasını beklediğini söyledi. Williams, tüketim mallarına uygulanan gümrük vergilerinin “tüketicilerin ödediği fiyatlara yansıyacağını” aktardı.

Fed’in baz aldığı çekirdek enflasyon 2022’deki yüzde 5,6’lık zirvesinden ocak ayında yüzde 2,6’ya düştü. Ancak bu oran hala merkez bankasının yüzde 2’lik hedefinin üzerinde. Boston Fed'deki araştırmacılar Kanada ve Meksika'ya yüzde 25, Çin'e ise yüzde 10 oranında gümrük vergisi uygulanmasının ABD'li ithalatçıların tepkisine bağlı olarak çekirdek enflasyona 0,5 ila 0,8 puan ekleyebileceğini tahmin ediyor. Bu tahminler tüketicilerin daha ucuz yerli malları ikame etmesini, misillemeyi ya da döviz kurlarındaki dalgalanmaları hesaba katmıyor. 

Michigan Üniversitesi tarafından yapılan bir anket ve Hazine'nin enflasyon korumalı menkul kıymetleri, hem tüketicilerin hem de yatırımcıların gelecek birkaç yıl içinde bir miktar daha yüksek enflasyon beklediğini gösteriyor. Point72 Asset Management adlı hedge fonunun baş ekonomisti Dean Maki, “Bu merkez bankası için iyi bir işaret değil ve yönetim için de biraz endişe verici olacağını düşünüyorum” dedi.

Yüksek enflasyon ya da artan uzun vadeli enflasyon beklentileri, yetkililerin daha düşük faiz oranlarını haklı çıkarmasını zorlaştıracak. Musalem, “Enflasyon hedefte ya da hedefin altında olsaydı ve tüketiciler ve işletmeler yakın zamanda yüksek enflasyon yaşamamış olsaydı, riskler potansiyel olarak daha yüksek olurdu” dedi. ABD'nin en son stagflasyon yaşadığı 1970'li yıllara işaret etti. Musalem, Fed'in enflasyonla mücadele etmek için faiz oranlarını yükseltmek ve ardından yüksek işsizlikle mücadele etmek için düşürmek arasında gidip geldiğini ve “ne enflasyon ne de işsizlik tatmin edici bir şekilde kontrol altına alınamadığı için yaygın olarak başarısız olarak görülen” bir dur-kalk politikası izlediğini söyledi.