AB Rusya'nın 218 milyar dolarına el koyup Ukrayna'ya vermek istiyor

Washington ve Kiev arasındaki artan gerilimlerin gölgesinde, Avrupa'nın Ukrayna'ya milyarlarca dolarlık finansmanın önünü açabilecek radikal bir adım atması gerektiği yönündeki çağrılar güçleniyor. 

Birleşik Krallık'ın eski başbakanı Rishi Sunak da dahil olmak üzere birçok lider ve siyasetçi, Avrupa ülkelerine, şu anda büyük ölçüde Brüksel'de tutulan 218 milyar dolarlık dondurulmuş Rusya Merkez Bankası varlıklarını ele geçirerek Ukrayna'ya devretmeleri çağrısında bulunuyor. 

Sunak, The Economist için kaleme aldığı yazıda, "Rusya'nın savaşın neden olduğu zararı ödemesi yalnızca adil olur" ifadelerini kullandı. Ancak böylesi bir adım ciddi riskler taşıyor.

Ukrayna için acil toplantı

Avrupa Birliği (AB) ve Birleşik Krallık liderleri, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile Londra'da acil bir toplantı gerçekleştirdi. Görüşme, Zelenski'nin Oval Ofis'te ABD Başkanı Donald Trump ve Başkan Yardımcısı JD Vance ile yaşadığı sert tartışmanın hemen ardından geldi. 

Trump ve Vance, basının önünde Ukrayna liderini sert bir dille eleştirirken, Zelenski, Ukrayna'nın mineral zenginliğine ABD'nin erişimini sağlayacak bir anlaşmayı sonuçlandıramadan Beyaz Saray'dan ayrıldı. Zelenski'nin amacı, bu anlaşma karşılığında yatırım ve güvenlik garantileri elde etmekti, ancak görüşme beklendiği gibi sonuçlanmadı.

Bu gelişmeler, Avrupa'nın, ABD'nin Ukrayna'ya verdiği desteği azaltması veya tamamen kesmesi ihtimali karşısında nasıl bir rol üstlenmesi gerektiği sorusunu gündeme taşıdı. Avrupa'nın bu açığı kapatması büyük bir mali yük getirecek ve siyasi sonuçlar doğurabilecek. Ancak dondurulmuş 218 milyar dolarlık Rus varlıklarının serbest bırakılması, vergi mükelleflerinden ek kaynak talep etmeksizin bir çözüm sunabilir.

Athena Foundation Başkanı Heather Buchanan, Business Insider'a yaptığı açıklamada, "Her ülkenin kendi iç siyasi sıkıntıları ve bütçeleri var, ancak elimizde şu an kritik bir fon bulunuyor" dedi.

Avrupa'nın elindeki koz

AB, Moskova'nın Şubat 2022'de Ukrayna'ya yönelik saldırısının ardından ABD ve müttefikleri tarafından dondurulan yaklaşık 300 milyar dolarlık Rus fonunun büyük kısmını kontrol ediyor. Bu fonlar, savaş sonrası Ukrayna'nın yeniden inşası için tahsis edilmiş durumda. 

Dondurulan fonlardan elde edilen faiz gelirlerinin bir kısmı Ukrayna'ya kredi olarak aktarılmıştı. Birleşik Krallık Maliye Bakanı Rachel Reeves ve Ukrayna Maliye Bakanı Sergii Marchenko, Cumartesi günü Ukrayna'ya faiz gelirlerinden 2,26 milyar sterlin (yaklaşık 2,8 milyar dolar) daha sağlanmasını öngören bir anlaşma imzaladı.

Ancak, uzun süredir tartışılan bir seçenek giderek daha fazla destek kazanıyor: dondurulmuş fonların tamamen ele geçirilerek doğrudan Ukrayna'nın savunması için kullanılması.

Aralık ayında AB'nin üst düzey diplomatlarından Kaja Kallas bu fikri desteklediğini açıklamıştı. Geçtiğimiz hafta ise Birleşik Krallık, Estonya, Polonya ve Finlandiya'dan liderler de bu plana destek verdiklerini duyurdu. 

Cumartesi günü, Athena Foundation tarafından bir araya getirilen bir grup İngiliz milletvekili ve aktivist, Birleşik Krallık finans sisteminde dondurulan 25 milyar sterlin (yaklaşık 31,4 milyar dolar) değerindeki Rus devlet varlıklarının Ukrayna'ya aktarılması için hükümete çağrıda bulundu.

Küresel ekonomi için risk mi?

Bu plan, siyasi destek kazansa da bazı uzmanlar tarafından büyük riskler taşıyan bir adım olarak değerlendiriliyor. 

"Bu konuda kimse tek başına hareket etmek istemiyor" diyen Buchanan, Beyaz Saray'ın son hamlelerinin Avrupalı liderleri harekete geçmeye zorladığını belirtti.

Bazı analistler, dondurulmuş varlıkların tamamen el konulmasının küresel ekonomi üzerinde ciddi sonuçlar doğurabileceğini söylüyor. 

Chatham House'un küresel ekonomi ve finans programı direktörü Creon Butler, böyle bir adımın Çin, Hindistan ve Suudi Arabistan gibi ülkeleri benzer önlemlerle karşı karşıya kalabilecekleri yönünde endişelendirebileceğini belirtti. 

Ancak Sunak, bu endişelerin "abartıldığını" ve "kontrol altına alınabileceğini" savunuyor.

Bunun yanında, bazı uzmanlar dondurulmuş fonların, gelecekte Rusya ile yapılacak olası barış müzakerelerinde pazarlık kozu olarak saklanması gerektiğini düşünüyor.

Hukuki boyutta ise, yabancı ülke varlıkları genellikle ev sahibi ülke tarafından korunuyor. Ancak ünlü avukat Paul Reichler, Kongre'ye yaptığı konuşmada, bu tür bir korumanın, ev sahibi ülkenin "ağır hukuksuz eylemler" gerçekleştirmesi durumunda geçerliliğini yitirdiğini ifade etti. Reichler, "Eğer Kongre, yürütme organına bir ülkenin varlıklarını dondurma yetkisi verebiliyorsa, onları aktarma yetkisini de verebilir" dedi.

Buchanan ise böyle bir hamlenin yasal düzenlemeler gerektirdiğini kabul ederek, "Ancak bunun için yasa yapıcılar var. Yasal standartlara uygun bir düzenleme hızla yapılabilir" dedi.

Kremlin’in misilleme tehdidi

Dondurulmuş varlıkların Ukrayna'ya aktarılması durumunda, Kremlin’in nasıl bir tepki vereceği de merak konusu. 

Rusya parlamentosu Duma'da, "dost olmayan ülkelerin" benzer adımlar atması halinde yabancı mülklere el koymayı öngören bir yasa tasarısının görüşüldüğü belirtiliyor.

Buchanan, dondurulan fonların Ukrayna’ya aktarılmasının Rusya’ya "net bir mesaj" vereceğini ve Moskova'ya ağır bir psikolojik darbe vuracağını söyledi. "Bu para geri dönmeyecek" diyen Buchanan, Rusya’nın zaten savaş nedeniyle büyük bir ekonomik baskı altında olduğunu hatırlattı.

"Bu noktada tek gereken siyasi irade" diyen Buchanan, kararın tamamen Batılı hükümetlerin tutumuna bağlı olduğunu vurguladı.