Yeni Trump dönemi Rusya yaptırımlarını nasıl etkileyecek?

Moskova'nın 2022 kışında Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana onlarca ülke tarafından Rus bankalarına, şirketlerine ve insanlarına binlerce geniş kapsamlı yaptırım uygulandı. Şimdi, 1000 günden fazla bir süre sonra, seçilmiş Başkan Donald Trump göreve gelmeye hazırlanırken, yaptırımların etkinliği ve devamlılığı  hakkındaki soruların yeniden incelemeye alınması bekleniyor.

Yaptırımlar pazarlık kozu mu olacak?

Trump “Yaptırımları mümkün olduğunca az kullanmak istiyorum” dedi. Ayrıca savaşı bir günde sona erdirme sözü vererek Ukrayna'ya yönelik ABD politikasında bir değişim olacağını açıkça ortaya koydu.Uzmanlar yaptırımların ve devam eden askeri yardımın herhangi bir müzakerede pazarlık kozu olacağının neredeyse kesin olduğuna inanıyor.

Savaşın ilk aylarında ekonomik kısıtlamaların yakında Başkan Vladimir Putin'in rejimini zayıflatacağı ya da rubleyi yıkacağı yönündeki tahminler tutmadı. Putin başkanlık koltuğunda oturmaya devam ediyor ve güçleri savaş alanında kazanımlar elde ediyor. Ancak 2013 yılında ülkeden kaçan ve şu anda London Business School'un dekanı olan Rus ekonomist Sergey Guriev, ekonomik yaptırımların savaşa hızlı bir son verebileceği fikrinin her zaman gerçekçi bir değerlendirmeden ziyade bir umut ürünü olduğunu söyledi.

Yaptırımlar için hızla harekete geçildi

Guriev'e göre daha iyi bir başarı ölçütü, yaptırımların Moskova'nın savaşı etkili bir şekilde yürütme kabiliyetini engelleyip engellemediğini sormak. O ve diğer bazı analistlere göre bunun cevabı evet. İşgalin ardından ABD, Avrupa ve müttefikleri, hızlı bir şekilde savaşa yanıt verdiler. Moskova'nın küresel finans sistemine ve ABD dolarına erişimini büyük ölçüde kısıtlayarak Rusya'nın en değerli ihracatı olan petrolü satma kabiliyetini kısıtladılar.

Batılı bankalar 300 milyar dolardan fazla Rus varlığını dondurdu. Hükümetler, bazı ileri teknoloji silahlar da dahil olmak üzere çok çeşitli hizmet ve malların alım ve satımını yasakladı. Daha önce ithal ettiği gazın yüzde 40'ını Rusya'dan alan Avrupa, bu bağımlılığından kurtulmak için harekete geçti. 

“Yaptırımlar olmasaydı savaşı kazanmış olabilirdi”

Guriev, “Yaptırımların uygulanmadığı bir dünya hayal edin. Yaptırımların Putin için sorun yarattığı, cebindeki kaynak miktarını azalttığı ve dolayısıyla Ukrayna'da hayat kurtardığı çok açık. Yaptırımlar olmasaydı Rusya şimdiye kadar savaşı kazanmış bile olabilirdi” diye konuştu.

Rusya ekonomisi sıkışmış durumda. Yükselen enflasyon, ülkenin merkez bankasını gösterge faiz oranlarını yüzde 21'e yükseltmeye sevk etti. Hükümetin savaşı finanse etmek için yaptığı muazzam harcamalara rağmen, genel ekonomik büyüme yavaşlıyor. Birçok ürün ve parça ya bulunamıyor ya çok pahalı ya da standartların altında ikamelerle değiştiriliyor. Kiev Ekonomi Okulu'nda dış politikadan sorumlu başkan yardımcısı ve Washington'daki bir düşünce kuruluşu olan Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nden akademisyen Elina Ribakova, Trump Putin ile müzakere masasına oturduğunda yaptırımların “olağanüstü değerli bir koz” olacağını söyledi.

En etkili yaptırımların, ABD'nin benzersiz bir güç uygulayabileceği bir arena olan küresel finans sistemini ilgilendirenler olduğu konusunda yaygın bir mutabakat var. ABD doları, neredeyse küresel bir para birimi ve sadece Amerikan bankaları dolar cinsinden işlem yapabiliyor. Sonuç olarak, yabancı ülkelerin, işletmelerin ve bireylerin sahip olduğu dolar hesapları da dahil olmak üzere dünyadaki finansal varlıkların çoğu Amerika'nın dijital parmağı altında. Washington sadece Rusya'nın bu sisteme erişiminin çoğunu kesmekle kalmadı, aynı zamanda dünya çapında kendi kurallarına aykırı davranan bankaları da kesmekle tehdit etti. Bu, Rusya'nın yanında yer alan Çin'deki pek çok kurumun bile almak istemediği bir risk.

Yaptırımlardan elde edilebilecek en değerli pazarlık kozları bile Putin'i Ukrayna ve komşu Avrupalı müttefikleri için de kabul edilebilir bir anlaşmaya ikna etmeye yetmeyebilir. Bazı siyasi ve askeri analistler, Rusya'nın müttefiki Suriye'nin Devlet Başkanı Beşar Esad'ın düşüşünün Putin'in Ukrayna'da daha da sert bir tutum takınmasına neden olabileceğini savunuyor. Nihayetinde yaptırımların bir pazarlık kozu olarak değerlendirilmesinde asıl önemli olan Putin'in kozları.