TCMB'nin Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları raporu yayımlandı

TCMB Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan analiz, Merkezin Güncesi blogunda yayımlandı. Araştırma, parasal sıkılaşma öncesinde güçlü seyreden yüksek gelir grubuna yönelik harcamaların sıkılaşmayla birlikte daha fazla azaldığını ortaya koydu.

Gelir düzeyine göre farklı etkiler

Analizde sıkı para politikasının hanehalkı harcamalarını farklı şekillerde etkilediği vurgulandı. Tasarruf yapabilen bireylerin yüksek mevduat getirileri nedeniyle harcamalarını azalttığı, krediye daha bağımlı bireylerin ise artan kredi maliyetleri nedeniyle tüketimlerini kıstığı ifade edildi.

Tüketim verileri nasıl analiz edildi?

Harcama kalıplarını ölçmek için Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Hanehalkı Bütçe Anketi verileri kullanıldı. Ancak bu verilerin yıllık yayımlandığı ve zamanında gözlem yapılamadığı için alternatif bir yöntem izlendi.

TCMB, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetindeki ürünler ve perakende sektör verilerini kullanarak harcamaları üç gruba ayırdı: yüksek, orta ve düşük gelir grubuna hitap eden ürünler. Bu kategorilere göre perakende ciroları ve satış hacimleri analiz edildi.

Ciro ve satışlardaki düşüş

Analize göre, parasal sıkılaşma sonrası tüm ürün kategorilerinde ciro artışları geriledi. Özellikle yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde bu gerileme daha belirgin oldu. 2023’ün ikinci çeyreğinde yüksek gelir grubuna yönelik ürünlerin ciro artışı düşük gelir grubuna yönelik ürünlerin yaklaşık 1,5 katı iken, sıkılaşma sonrası bu fark kapandı.

Satış hacimleri incelendiğinde de benzer bir tablo görüldü. Öncesinde düşük gelir grubundaki yıllık satış değişiminin yaklaşık 3 katı olan yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin satış hacmi, sıkılaşma sonrası diğer gruplarla benzer seviyelere geldi.