Enflasyon verileri açıklandı: Ekonomistlere göre bu yıl faiz indirimi beklenmiyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ekimde 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 62,02, yurt içi üretici fiyatları yüzde 43,93 arttı. Aylık bazda TÜFE yüzde 2,88, Yİ-ÜFE yüzde 1,29 artış gösterdi. TÜFE, ekimde geçen yılın aralık ayına göre yüzde 39,77, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 48,58 oldu. Yİ-ÜFE ise Aralık 2023'e göre yüzde 27,17, geçen yılın ekim ayına kıyasla yüzde 32,24 olarak gerçekleşti.

Böylece TÜFE, yıllık bazda Temmuz 2023'ten, Yİ-ÜFE de Mart 2021'den bu yana en düşük oran olarak kayıtlara geçti. TÜFE, Temmuz 2023'te yüzde 47,83, Yİ-ÜFE de Mart 2021'de yüzde 31,2 olarak hesaplanmıştı. Öte yandan, Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen yeniden değerleme oranına esas teşkil eden Yİ-ÜFE, ekim ayı sonunda 12 aylık ortalamalara göre yüzde 43,93 artış gösterdi. Çeşitli vergi ve harçlarla ilgili kanunlarda, vergi, harç ve ceza tutarlarının her yıl yeniden değerleme oranı kadar artması öngörülüyor.

Sanayide 4 sektörün değişimleri

Sanayinin 4 sektörünün yıllık değişimleri, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 40,11, imalatta yüzde 32,85, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 20,47 ve su temininde yüzde 43,19 artış yönünde oldu. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri incelendiğinde, ara mallarında yüzde 31,79, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 39,17, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 41,48, enerjide yüzde 14,54 ve sermaye mallarında yüzde 33,84 yükseliş görüldü.

Sanayinin 4 sektörünün aylık değişimlerine bakıldığında, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 0,85, imalatta yüzde 1,61, su temininde yüzde 1,55 artış olurken, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 1,56 azalış gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri incelendiğinde ise ara malında yüzde 1,52, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 2,82, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 1,9, sermaye mallarında yüzde 0,67 artış, enerjide yüzde 0,56 düşüş görüldü.

Ana harcama grupları itibarıyla ekimde bir önceki aya göre ulaştırmada yüzde 0,54, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 0,04 azalış görüldü. Ekimde aylık bazda artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 14,32 ile giyim ve ayakkabı olarak hesaplandı.

Ekimde geçen yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup, yüzde 26,14 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, geçen yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 93,66 ile eğitim olarak belirlendi. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan 26'sında düşüş gerçekleşirken, 7'sinde değişim olmadı, 110'ununda ise artış görüldü.

Bakan Şimşek'ten değerlendirme

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Ekim 2024 enflasyon verilerini değerlendirdi.

Bakan Şimşek sosyal medyadan yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

"Ekimde yıllık enflasyon mayısa göre 26,9 puan gerileyerek yüzde 48,6 oldu. Temel mallarda yıllık fiyat artışı yüzde 28,5, ataletin yüksek olduğu hizmetlerde ise yüzde 69,8 gerçekleşti. Özellikle geriye dönük fiyatlama davranışının yüksek olduğu kira ve eğitim grubunda yıllık artışlar enflasyondaki düşüşü sınırlandırıyor. Katılıkların giderilmesi zaman alıyor ancak bu konudaki gelişmeler olumlu. Ekimde 12 aylık enflasyon beklentilerinin tüm kesimlerde son iki buçuk yılın en düşük seviyesine gerilemesi hizmet enflasyonundaki ataletin kırılması için önemli."

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ekim ayı enflasyon verilerinin ardından değerlendirmelerde bulundu.

Yılmaz açıklamasında "Programımıza duyulan güvenin neticesinde dezenflasyon sürecini tesis etmeye devam ediyoruz" diye konuştu.

Yılmaz açıklamasında ayrıca şu ifadelere yer verdi;

"Tüketici fiyatları ekim ayında yüzde 2,88 oranında artmıştır. Yıllık enflasyon yüzde 48,58 düzeyine inmiş, son 5 ayda yıllık enflasyondaki azalış 27 puana yaklaşmıştır. Ekim ayı enflasyonunda gıda fiyatlarının etkisi hissedilirken, sezon geçişinin de etkisiyle taze meyve ve sebze grubunda fiyat artışları yaşanmıştır. Bununla birlikte tüm geçici etkiler arındırıldığında, çekirdek enflasyon göstergelerindeki aylık değişimler bir önceki aya kıyasla azalmış, yıllık enflasyon düzeyleri gerilemiştir. Ayrıca yurt içi üretici fiyatlarındaki gidişat, tüketici fiyatları üzerindeki maliyet yönlü baskının giderek hafiflediğini göstermektedir. 2024 yılının son çeyreğinde dönemsel fiyatlama etkisinin azalmasını, hizmet enflasyonunda iyileşmenin gerçekleşmesini ve küresel emtia fiyatlarındaki olumlu seyrin dezenflasyon sürecine katkı vermesini bekliyoruz."

Ekonomistler ne diyor?

Hakan Kara:

"Bugünkü enflasyon verisinden sonra bu yılı %44 civarında  kapatacağımız belli oldu. OVP’de bu yılın hedefi yüzde33’tü. Böylece hedefin 1/3 oranında üzerinde kalmış olacağız. Üstelik bu sapmayı  döviz kurunun ve petrol fiyatlarının tahminlerden daha düşük olduğu bir yılda yaşadık."

Burcu Aydın:

Ekim orijinal üretici fiyatlarını, enerji ve tütün ürünlerini aşağı çekerken, tüketim mallarını (gıda, dayanıklı ve dayanıksız) arttırdı. Tüketim malları üretici fiyatlarındaki artış, izleyen aylarda enflasyona da yansıyacaktır.

Tüketici fiyatlarını ekim ayında giyim-ayakkabı, gıda ve konut fiyatları yukarıya çekti (sepettteki ağırlığına göre) Gıda ve konut fiyatlarındaki yüksek artış, enflasyonun sadece yüksek faizle çözülemeyeceğinin göstergesi oldu.

Dr. İsmet Demirkol:

Hizmet enflasyonu düşmeden, enerjide bağımlılığın azalmasından, arz fazlası olmadan enflasyonu düşüremezsiniz. Yüksek teknoloji ihracatını artırmaktan, cari fazlasını veremezsin. Ekim aylık enflasyon: yüzde 2,88, ekim yıllık enflasyon: yüzde 48,58.

Prof. Dr. Ensar Yılmaz:

Enflasyon yavaşlıyor:

(a) Talep düşse bile firmalar hala yüksek enflasyon üreterek ivme ile fiyatlarını maliyetten bağımsız bir şekilde yükseltiyorlar.

(b) Bu tür fiyat artışı özellikle hizmet sektöründe kendini daha fazla gösteriyor.

(c) Gelir koşullarındaki geleneksel çatışmalık ve bunun daha da fazla miktarda oluşan ile ikili-talep formasyonu toplam talebin daha fazla azalmasını engelliyor.

(d) Yüksek faiz gelirlerinin artması bir olgu. Bu da gelir fiyatlarını artırmaları için bir gerekçe sunuyor.

(e) Enflasyon üzerindeki ithalat kanalının da hala çok açık olduğu görülüyor. İkili-talep yapısı özellikle bu kanal üzerinden yaygın bir etki alanı var.

Prof. Dr. Ege Yazgan:

Enflasyon dinamiğini kontrol altına aldığımızdan emin olmamız gerekiyor. Asgari ücret de yıl sonunda devreye girecek, ikisi birlikte olursa asgari ücret artışı enflasyonun tetikleyicisi olacak. Ben TCMB'nin çok çok temkinli davranacağı kanaatindeyim. Politika faizine bu yıl dokunma olasılığı kalmadı diye düşünüyorum.

Veyis Fertekligil:

Merkez Bankası’nın beklentileri yönünde bir enflasyon gidişi yok. Kasım- Aralık önemli olacak. Manşet enflasyonun yüzde 2’nin altına inmesi bekleniyordu, biraz zor olacak gibi gözüküyor. Genel olarak enflasyonu yıllık yüzde 45’ler düzeyinde bitirmek söz konusu olabilir. Faiz indirimi kesinlikle gelecek yıla kaymış durumda, Kasım- Aralık gibi beklemiyordum ama şu rakamlarla gelecek yılın ilk ilk çeyreği gibi gözüküyor.

Haluk Bürümcekçi:

Politika faizinde Kasım ayında da değişim beklemezken, faiz indirimlerini asgari ücret gibi kritik kararların sonrasına bırakılmasının daha doğru olacağı düşüncesindeyiz. Ancak 26 Aralık PPK toplantısı öncesi dezenflasyon hedefi ile uyumlu netleşme olur ve Kasım TÜFE olumlu gelirse faiz indirimi masada olabilir