Rönesans artık bir yatırım holdingi

Ekim ayının ilk haftasında Bodrum’da holding çalışanlarıyla birlikte yaptıkları kutlama buluşması, İpek Ilıcak’ın yoğun programının en güzel kısımlarından biriydi. Ondan hemen önce bu kutlamayı borçlu oldukları sonucu elde edebilmek için birkaç günlüğüne Londra’daydı. Uluslararası Finans Kurumu IFC, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası EBRD ve Alman Kalkınma Finans Grubu DEG gibi finans kuruluşlarının da katıldığı ve iki katı talep topladıkları Eurobond ihracını tamamladılar. “Bizim için kutlamaya değer bir başarıydı” diyor Ilıcak ve ekliyor: “Türkiye’de Sürdürülebilir Finansman Çerçevesi kapsamında sektörümüzün ilk Eurobond ihracını yaptık.” Beş yıl vadeli 350 milyon dolarlık finansman, ağırlıklı olarak Rönesans’ın yenilenebilir enerji, hastane projeleri ve “temiz ulaşım” gibi alanlardaki projelerinde kullanılacak. 

Bodrum’dan dönüşte de yine kalabalık bir gündemi vardı. Kazakistan’da 450 milyon euro yatırımla ve Kamu Özel Ortaklığı modeliyle hayata geçirecekleri hastane projesinin 31 Ekim’deki finansal kapanışı öncesindeki toplantılar… Araya Forbes’la bir röportajı da sığdırdığı 15 Ekim haftasının en önemli gündemi ise 1,4 milyar euro yatırımla hayata geçirecekleri İstanbul’daki “Nakkaş - Başakşehir Otoyolu” projesinin finansal kapanışıydı. 31 kilometrelik otoyol Türkiye’nin en önemli ulaşım projelerinden biri olan 438 kilometre uzunluğundaki Kuzey Marmara Otoyolu’nun (KMO) sekizinci ve son etabı. Rönesans, 1 milyar 34 milyon euro yatırım bedeline sahip proje için Samsung önderliğindeki Koreli yatırımcı konsorsiyumundan (KIND, KIAMCO ve KEC), 1 milyar 45 milyon euro finansman sağladı. 

“Bu hafta başka ne vardı, hepsi aklıma gelmiyor şimdi gerçekten” dedikten sonra ekliyor: “Ceyhan’daki polipropilen tesisi için de bir toplantımız vardı. Onun da bu sene sonuna kadar finansal kapanışını yapacağız.” İpek Ilıcak’ın sözünü ettiği bu son proje, Rönesans’ın iş ortaklıkları ve finansman alanındaki becerileriyle bugün ulaştığı noktayı anlamak açısından iyi bir örnek. Ayrıca sanayi alanındaki ilk yatırımları olması bakımından da şirket için yeni bir dönüm noktası. 

Rönesans’ın Adana Ceyhan’da 9 Ekim’de temeli atılan Polipropilen Üretim Tesisi 1,9 milyar dolar yatırımla hayata geçecek. İpek Ilıcak rahat... “36 – 38 ay gibi bir zamanda tamamlarız” diyor. Türkiye’nin yıllık plastik hammadde tüketimi 8 milyon ton civarında ve bunun sadece 1 milyon tonu Türkiye’de üretiliyor. Bu alandaki dış ticaret açığı 10 milyar dolara ulaşmış durumda. Halı üretiminden ambalaja birçok sektörde kullanılan polipropilen ve polietilen en büyük üretim açığının olduğu ürünlerden. Uzun yıllar Türkiye’nin tek polipropilen üreticisi PETKİM’di. 

Ancak bu ölçekte bir projeyi hayata geçirebilmek için ihtiyacı tespit edip fırsatı görmekten çok daha fazlası gerekiyor. Rönesans’ın bu ilk sanayi yatırımının arkasında altı yıllık bir geliştirme süreci var. İpek Ilıcak, 2018’de petrokimya sektörüne genişleme kararı alıp, Cezayir petrol şirketi Sonatrach ile ortaklık imzaladıklarını söylüyor. Bu, Rönesans’ın bir hayli güçlü olduğu bir ortaklık; Ceyhan’da 470 bin ton üretim kapasitesine sahip olacak tesiste yüzde 66 paya sahipler. Ortaklarının payı ise yüzde 34.  

Cezayirli ortakları Sonatrach, Afrika’nın en büyük petrol şirketi ve tesise 2040 yılına kadar kesintisiz hammadde (550 bin ton) sağlayacak. Tedarik kısmındaki akılcı yaklaşım projenin tamamında hissediliyor. Tesisin inşaatını Rönesans’la birlikte İspanyol Tecnicas Reunidas  gerçekleştirecek. Ürünlerin Türkiye pazarına dağıtımı Belçika merkezli Ravago tarafından yapılacak. Operasyon ve bakım hizmetlerinin yönetimi ve sürdürülebilir üretimin sağlanması için ise 27 ülkede petrokimya tesislerine hizmet sunan Fransız SPIE ile çalışılacak… Meşhur çocuk tekerlemesindeki gibi… Bu yakalamış, bu pişirmiş, bu yemiş… Bu iş birliğinin meyvesi Türkiye’nin olacak. “Dış ticaret açığının azaltılmasına her yıl 250 milyon dolar katkı sağlayacağız” diyor İpek Ilıcak.
Peki ya finansman? Rönesans’ın belki de en büyük gücü işte burada. “Yabancı finansman bizim güçlü kasımız. Şu anda 79 finans kuruluşu ile çalışıyoruz. Ağustos 2024 itibarıyla söyleyecek olursak bu finans kuruluşlarıyla yaklaşık 4,5 milyar euro’luk işlem hacmimiz var. Bunun da yüzde 70’i yabancı bankalarla.”

Rönesans’ın iş yapış modelinde asıl mahareti bir projede masanın etrafına güçlü ortakları ve doğru şirketleri toplayabilmesi. İpek Ilıcak bunu, “Aslında bence en önemli şey paydaş yönetimi. Yabancı ortak ve finansörlerimiz ve tabii çalışanlarımız” diye özetliyor. Rönesans’ın kuruluşunun 31’inci yılında bu noktaya gelmesinin arkasında, inşaattan kazandıklarını yatırıma dönüştürme stratejisi var. “Yurt dışında bugüne kadar 40 milyar euro’luk iş yaptık” diyor İpek Ilıcak ve röportaj boyunca birkaç kere daha vurguladığı gibi ekliyor: “Ve buradan kazandıklarımızı ülkemize yatırdık. Bugüne 8 milyar euro toplam büyüklüğe sahip onlarca yatırım projesini tamamladık. Bunu yaparken ülkemize yaklaşık 2 milyar euro tutarında doğrudan yabancı yatırım, yaklaşık 4 milyar euro tutarında da yabancı finansman sağladık.”

Rönesans’ın kurucusu ve Başkanı Erman Ilıcak, 2006’da Forbes 100’de ilk kez yer aldığında serveti 700 milyon dolardı. 1993’te Enka’dan ayrılıp Rusya’da kurduğu Rönesans İnşaat’ın üstlendiği projelerin toplam büyüklüğü milyar dolar seviyelerine çoktan ulaşmıştı. Ancak inşaat şirketleri aynı ciroyu üretmeye devam edebilmek için sürekli yeni projeler almak zorunda. İpek Ilıcak “İnşaatta beş senelik bir business planımız var. Devam eden işlerden yaklaşık 8 milyar euro ilave gelir beklentimiz var” diyor. Arkadan gelen işlerin büyüklüğü bir inşaat şirketi için sürdürülebilirliğin önemli göstergelerinden. Ama çeşitlendirme olmadan, Demokles’in kılıcı sürekli başlarının üzerinde sallanmaya devam ederdi.

Erman Ilıcak’ın Forbes listesindeki dalgalı servet grafiğinin de gösterdiği gibi (2016’da 2 milyar dolar. 2021’de 4,4 milyar dolar, 2022’de 2,3 milyar dolara gerilemişti. Şu anda da 2,7 milyar dolar) Rönesans ölçeğinde de olsa şirketler, büyük finansal dalgalanmalar ve bölgesel savaşlar gibi riskler karşısında tam olarak yüksek bağışıklıkta değil.

Rönesans da 2001 ve 2008’deki ekonomik krizlerden nasibini aldı. “Arap Baharı” diye ekliyor İpek Ilıcak: “2011’de Libya’dan 2 bin çalışanımızı bir gecede Türkiye’ye getirmek zorunda kaldık.” O sırada Libya’da devam projelerin büyüklüğü 2,5 milyar dolardı. 2015’te iki Türk F-16’sının bir Rus savaş uçağını düşürmesi, Rusya’da iş yapan bütün Türk şirketleri gibi Rönesans’ı da etkiledi. 

Bundan sadece bir yıl sonra 2016’da Rönesans, Dünya Bankası Grubu’nun özel sektör ile çalışan kuruluşu IFC ile ortaklık yaptı. Yüzde 5 hisse karşılığında IFC’nin yaptığı 215 milyon dolar yatırım, Rönesans’ın Afrika, Orta Doğu ve Kafkas ülkelerinde yeni yatırımlar yapıp sanayi ve altyapı projelerinde rekabet gücünü artırmasını sağladı. IFC, son Eurobond ihracatında olduğu gibi Rönesans’ın finansman kaynaklarını çeşitlendirmesine de katkı sağladı. “Rönesans’ın sürekli büyümesine ve ortaklığımız için belirlediğimiz ilk hedeflerin başarıyla gerçekleşmesine tanık olmaktan memnuniyet duyuyoruz” diyor IFC’nin Türkiye ve Orta Asya Direktörü Wiebke Schloemer ve ekliyor: “IFC yatırımından bu yana şirket kurumsal yönetim yapısını geliştirdi ve ekonomik ve jeopolitik manzaradaki değişiklikleri başarıyla yönetti.”

Rönesans aynı yıl 2016’da önemli bir adım daha atıp Hollanda’nın köklü inşaat şirketlerinden Ballast Nedam’ı satın almıştı. İyi ki de... Çünkü sonunda Rusya’dan tamamen çekildiklerinde artık Avrupa pazarında güçlüydüler. Satın aldıklarında Ballast Nedam ülkenin en büyük inşaat şirketlerinden biriydi ama kâr etmiyordu. Beş - altı yıl içinde finansal yapısını güçlendirip para kazanmaya başladılar. 

Karşılaştıkları güçlüklerin en sonuncusu ve belki de en önemlisi, şirketin doğup büyüdüğü Rusya pazarında faaliyetlerini tamamen durdurmak zorunda kalmalarıydı. Rönesans, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra Mayıs 2022’de inşaat işlerini, Haziran 2023’te de emlak işlerini elden çıkardı. Ilıcak, bu konuda Rönesans’ın resmi açıklamasına bir kelime bile ekleme yapmıyor. AB ve ABD’nin aksine Türkiye, Rusya’ya ambargo uygulayan ülkeler arasında yer almıyor. Ancak Rönesans’ın uluslararası finans kuruluşları ile ilişkileri ve ortaklıkları nedeniyle konu hassas. Bu olmasaydı Rönesans Holding’in bugün 3,1 milyar euro olan konsolide cirosu daha yüksek olabilirdi. İnşaat işinde pazarlarını genişletmeyi ve işlerini çeşitlendirmeyi başarmaları bunun onlar için bir felakete dönüşmesini önledi. “Karşılaştığımız tüm zorluklardan her zaman bir ders çıkardık” diyor İpek Ilıcak.

Tabii bu yeni iş alanları sadece risklerini azaltmıyor. Ilıcak’ın da söylediği gibi “sanayi alanındaki yatırım holdingin kâr marjını da artıracak”. Holding çift haneli kârlılık oranına sahip ve yeni yatırımları ile bu oran biraz daha yükselecek. Şu anda Rönesans’ın FAVÖK’ü içinde inşaat ve yatırımın payı yarı yarıya. “Uzun vadede inşaat dışı yatırımlarımızın payı artacak. Daha çok bir yatırım şirketine dönüşeceğiz” diyor İpek Ilıcak. 

Rönesans Holding’in inşaat dışındaki ilk yatırımı, 2004 yılında Ankara’da açtıkları Optimum AVM’ydi. Aradan geçen 20 yılda sadece Türkiye’deki gayrimenkul varlıklarının toplandığı Rönesans Gayrimenkul Yatırım’ın 12 AVM ve bir ofis binası gibi varlıklardan oluşan portföyünün değeri 3,1 milyar euro’ya ulaştı. Nisan ayında halka arz edilen şirkette, ortakları Singapur Devlet Yatırım Fonu GIC’in payı yüzde 17,8. Şirketin piyasa değeri -22 Ekim itibarıyla- yaklaşık 1 milyar dolardı. Geçen yıl Rönesans Holding’in Türkiye’nin 7 ilindeki Hilltown, Optimum ve Piazza AVM’lerini 110 milyon kişi ziyaret etti.

73 milyon kişi de Rönesans’ın Kamu Özel Ortaklığı modeliyle hayata geçirdiği altı şehir hastanesinden hizmet aldı. Rönesans Sağlık Yatırım’ın altı şehir hastanesi toplam 9 bin yatak kapasitesine sahip ve şirket yüzde 33’lük pazar payı ile lider konumda. Bu alanda da diğer iş kollarındaki gibi güçlü ortakları var. Beş hastanede 2014 yılından bu yana Fransız alt yapı fonu Meridiam ile ortaklar. Başakşehir Çam ve Sakura Hastanesi’nde ortakları yaklaşık 5 milyar dolar piyasa değerine sahip olan Japon Sojitz. Gaziantep Şehir Hastanesi’ndeki ortakları ise Koreli Samsung. Meridiam ile ortaklıklarını Kazakistan’da aynı modelle inşa edecekleri hastaneye de taşıdılar. Samsung da Nakkaş - Başakşehir Otoyol projesinde de yüzde 25 ortakları. 

Sanayiden sonra yeni yatırımlarının en büyük kısımlarından birini enerji oluşturacak. Geçen yıl Rönesans Enerji’ye yüzde 50 ortak olan Total Enerji ile birlikte beş yılda 2.000 MW yeşil enerji yatırımı hedefi koydular. Rönesans Enerji’nin şu anda tamamı HES’lerden oluşan 166 MW kurulu gücü bulunuyor. Petrol ve gaz ağırlıklı gelirlerini yeşil enerjiye çevirmeye çalışan Total, büyük bir dönüşüm içerisinde ve 2030 yılına kadar yeşil enerjide 100 bin MW kurulu güce ulaşma hedefi var. “Bu neredeyse Türkiye’nin tüm kurulu gücüne eşit. Türkiye’de de bizimle beraber hareket edecekler. İlk yatırımlarımıza hemen başladık. Bir yıl içinde toplam 795 MW kurulu güce ulaşıyoruz. Hedefimiz Türkiye’de en büyük üç yeşil enerji şirketinden biri olmak” diyor İpek Ilıcak. 

Bir de Ilıcak’ın hemen hemen hiç sözünü etmeyip, sorulunca “Henüz süreç sona ermedi” diyerek Rekabet Kurulu onay süreçlerine işaret ettiği Rabobank satın alması var. Rönesans Holding, temmuz ayında Hollanda merkezli Rabobank International Holding B.V. ile Türkiye’de büyük ölçekli kurumsal müşterilere hizmet veren Rabobank A.Ş.’nin tüm hisselerini devralmak üzere anlaşma imzalamıştı. Böylece bankacılık sektörüne de adım atmış olacaklar. 

“Rönesans olarak önümüzdeki beş yıl yeni bir döneme giriyoruz” diyor İpek Ilıcak. Bahsettiği yatırım dönemi planladıkları gibi gerçekleşirse beş yıl sonra çok daha büyük ve gelir yaratma kabiliyeti daha da çeşitli bir “Rönesans fotoğrafına” bakacağız. 

Ballast Nedam

Rönesans’ın 2016’da satın aldığı Amsterdam merkezli Ballast Nedam, Hollanda’nın en büyük 6’ncı inşaat şirketiydi. 1877 yılında kurulan şirket 1 milyar euro proje portföyüne sahipti ama finansal olarak zor durumdaydı ve kar etmiyordu. Şirketin cirosu uzun zaman 1 milyar euro mertebelerinde seyretti. Hollanda’da 1,2 milyar euro’luk dünyanın en yoğun gemi trafiği olan kanallarından biri olan Blabkenburg tüneli gibi önemli altyapı projeleri üstlenen Ballast Nedam’ın bu yılki cirosu da 1,4 milyar euro seviyelerinde. Ancak artık kâr eden bir şirket.

Aynı zamanda Rönesans Holding’in yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan Bramske Van Beijma, Ballast Nedam’ın da Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Dijital Dönüşüm & İnovasyon Direktörü. Şirketin geçmişten gelen bazı kontratların tamamlanması ve yeni stratejilerin oturmasıyla 2018’den itibaren sektördeki itibarını güçlendirdiğini söyleyerek şöyle devam ediyor: “Ve düzenli kâr eden bir şirket kimliğine geri döndük. 2024’te ise faaliyet karlılığımızın yüzde 5 - 6 arasında olmasını öngörüyoruz.”

Ortaklıktan kuvvet doğar

Rönesans Holding için en önemli dönüm noktalarından biri, 2016’da IFC ile yaptığı ortaklıktı. Tam da darbe girişiminden bir gün sonra imzalanan anlaşma ile IFC, holdingin sadece yüzde 5 hissedarı oldu. 215 milyon dolarlık bu yatırım o zaman Rönesans Holding’e 4,3 milyar dolar değer biçiyordu. İpek Ilıcak, “ortaklık oransal olarak büyük değildi ama bize kurumsallık anlamında çok şey kattı” diyor.

IFC Türkiye ve Orta Asya Direktörü Wiebke Schloemer, “Rönesans Holding’in faaliyetlerini hem coğrafi hem de sektörel olarak çeşitlendirip, yatırım portföyünü inşaat işlerine paralel olarak büyütmesine destek verdik” diyor. Bu desteğin giderek daha karmaşık projelere girişip, hem borç hem de özkaynak alanında finansal ortaklık ve fonlama olanaklarını genişletmeyi kapsadığını söylüyor. 

“Rönesans, IFC ile uyumlu bir ortak olduğunu kanıtladı ve Türkiye’yle birlikte diğer kilit pazarlarda büyümeye odaklandı. IFC için öncelikli Afrika’da da, birkaç başarılı inşaat sözlemesine imza atarak bölgenin gelişimize katkı sağladı” diyor Schloemer.