Lüks malların tartışma yaratan denetim sistemi

LVMH'nin sahibi olduğu Dior'un İtalya'daki üretim kolu Manufactures Dior, geçen yıl tedarik zincirindeki çalışma ve güvenlik standartlarını değerlendirmek için resmi denetimlere güveniyordu. Ancak Reuters'ın ulaştığı mahkeme belgelerine göre bazı sertifikalarda yer alan sorunlar gözden kaçırıldı. İtalya'nın moda başkenti Milano yakınlarında bulunan ve deri ürünleri üretmekle görevli Manufactures Dior'un bir alt yüklenicisi olan AZ Operations, haziran ayında İtalyan savcılar tarafından işçileri sömüren bir operasyon için paravan olmakla suçlandı.

Suistimaller ortaya çıktı

Ancak AZ Operations, İngiliz haber ajansının ulaştığı denetim belgelerine göre 2023 yılında ocak ve temmuz aylarında iki çevresel ve sosyal denetimden geçti. Milano'da yürütülen geniş çaplı soruşturmalar geçen yıl Dior, Giorgio Armani ve Alviero Martini'nin İtalyan lüks mal tedarik zincirindeki suiistimalleri ortaya çıkardı. Denetim belgeleri, mahkeme belgeleri ve Reuters'ın iki düzineden fazla lüks sektörü çalışanı, denetçi, tedarik zinciri yöneticisi, tedarikçi, avukat, sektör uzmanı, yönetici ve sendika temsilcisiyle yaptığı röportajlar, İtalya'nın genişleyen lüks tedarik zincirinde sosyal ve çevresel standartların etkin olmayan kontrollerinin yaygınlığını ortaya koyuyor.

AZ Operations örneğinde, 18 Ocak 2023 tarihinde gözlemci Adamo Adriano tarafından gerçekleştirilen ve uygunluk yönetimi şirketi Fair Factories Clearinghouse'un (FFC) antetli kağıdında yer alan üç sayfalık değerlendirmede AZ Operations'ın alt yüklenicileri olmadığı belirtilmiştir. Ancak denetimde herhangi bir usulsüzlük olduğu yer almadı. Temmuz 2023'te, AZ Operations ile çalışan Manufactures Dior'un büyük bir doğrudan tedarikçisi olan Davide Albertario Milano srl tarafından yapılan bir başka denetimde de “hiçbir uygunsuzluk” bulunmadı ve işin yüksek standartlarda ve sözleşme şartlarına uygun olarak yürütüldüğü ifade edildi.

Bu keşif, Milano savcılarının haziran ayında Manufactures Dior'u mahkeme idaresi altına almasına neden olan faktörlerden biriydi. Milano savcılarının soruşturmalarında ortaya çıkan bulguların ardından temmuz ayında bir açıklama yapan Dior, iki yüklenicisinde tespit edilen yasadışı uygulamaları kesin bir dille kınadığını belirterek, bu tür yakışıksız eylemlerin “kendi değerleri ve bu tedarikçiler tarafından imzalanan davranış kurallarıyla” çeliştiğini söyledi. Fransız markası aynı zamanda “Bu tedarikçiler tarafından işlenen ihlallerin ciddiyetinin ve kontrol ve prosedürlerinde yapılması gereken iyileştirmelerin farkında olan Dior, belirlenen İtalyan yönetici ve İtalyan makamlarıyla işbirliği yapmaktadır” dedi.

Amaç maliyetleri düşük tutmak

Sektör uzmanları, LVMH'nin de aralarında bulunduğu küresel lüks gruplarının üretimlerinin çoğunu genellikle birçok dış yükleniciye yaptırdıklarını söylüyor. Danışmanlık şirketi Bain'in hesaplamalarına göre bu şirketlerin çoğu, zanaatkârlık becerileriyle ünlü olan ve küresel lüks giyim ve deri ürünleri üretiminin yüzde 50 ila yüzde 55'ini gerçekleştiren İtalya'nın yerel şirketler. Diesel kıyafetlerini üreten İtalyan moda grubu OTB'nin kurucusu Renzo Rosso, eylül ayında bir iş etkinliğinde yaptığı konuşmada, İtalya'nın tedarik zincirini denetlemenin karmaşıklığına atıfta bulunarak, “Ne kadar çok kontrol yaparsak yapalım, her zaman gözden kaçırdığımız bir şey oluyor” dedi. Risklere rağmen, uzmanlar tedarikçilere güvenmenin maliyetleri düşük tutmak ve talebi yönetmek için bilinçli bir strateji olduğunu söyledi. Araştırmaları tedarik zinciri sürdürülebilirliğine odaklanan Cardiff Üniversitesi'nden Doçent Hakan Karaosman, “Moda iş modeli maliyet azaltma taktikleriyle yönlendiriliyor ve bu da moda markalarının tedarikçilerini değiştirmesine yol açıyor” dedi.

“Doğrudan istismar etmese de denetlemedi”

Milano savcıları haziran ayında mahkemeye sundukları belgelerde, Dior'un işçileri doğrudan istismar etmemiş olmasına rağmen, emek sömürüsü mekanizmasının “yıllar boyunca gerçek çalışma koşullarını ve ortamını tespit etmek için etkili teftişler veya denetimler yapmayan Manufactures Dior srl tarafından kusurlu bir şekilde körüklendiğini” belirttiler. Şu anda İtalya'da lüks grupların tedarikçilerini denetlemesi için kesin bir yasal zorunluluk bulunmuyor. Ancak yetersiz denetim, yatırımcılara ve tüketicilere işçilik ve kurumsal ve sosyal sorumluluk standartları üzerinden yapılan sürdürülebilirlik iddialarıyla çatışabilir ve itibar risklerine ve bazı durumlarda tedarik zincirinde işçilerin sömürüldüğünün tespit edilmesi halinde hukuki sorumluluğa yol açabilir.

Hissedarlar da inceleme istedi

Örneğin LVMH, 2023 Sosyal ve Çevresel Sorumluluk Raporu'nda “tedarikçilerinin ve onların hizmet sağlayıcılarının insan haklarını gözetmelerini sağlamak ve mümkün olan en iyi istihdam, sağlık ve güvenlik koşullarını uygulayarak onları desteklemek için çaba gösterdiğini” belirtti. İtalya'nın lüks tedarik zincirine yönelik soruşturmalar, bazı LVMH hissedarlarını, Fransız milyarder Bernard Arnault'nun sahibi olduğu 330 milyar dolarlık dev şirketten, yüklenicilerinin işçilere nasıl davrandığını daha iyi denetlemesini istemeye sevk etti. LVMH kasım ayında bir grup yatırımcıya tüm doğrudan tedarikçilerini ve acil yüklenicilerini denetlediğini söyledi. Şirket geçen yıl boyunca küresel çapta 2 bin 600'den fazla yerinde denetim gerçekleştirdiğini de ekledi.