Avrupa ve Asya borsalarında sert düşüş: Küresel piyasa çalkantısı derinleşiyor

Avrupa borsaları, ABD Başkanı Donald Trump’ın son gümrük tarifesi duyurularının ardından geçen hafta başlayan küresel piyasa çalkantısını derinleştirerek pazartesi günü sert bir düşüş yaşadı. Pan-Avrupa Stoxx 600 endeksi, açılış zili sonrası kısa süre içinde yüzde 6 aşağıdaydı ve tüm sektörler ile başlıca borsalar önemli kayıplar verdi. Almanya’nın DAX endeksi, ilk işlemlerde yüzde 9,5’ten fazla düştü.

Geçen hafta, bölgesel Stoxx 600 endeksi yüzde 8,4’lük bir kayıp yaşayarak son beş yılın en kötü haftasını kaydetti. Son on yılda, Stoxx 600 yalnızca 2020’deki Covid-19 pandemisinin başında daha kötü bir performans sergilemişti.

Trump’ın tarifeleri ve küresel ticaret savaşı endişesi

Trump, sözde “karşılık esasına dayanan” tarifelerinin tam listesini açıklayarak yatırımcıları, başlıca ABD ticaret ortaklarından yapılan ithalatın yeni vergilerle ne kadar geniş kapsamda etkileneceği konusunda şaşırttı. Bu adım, küresel bir ticaret savaşı korkusunu körükledi; Çin, ABD mallarına yüzde 34 oranında gümrük vergisi getirerek misillemede bulundu. Avrupa Birliği ise Amerika ile müzakerelerin başarısız olması hâlinde kendi karşı önlemlerini uygulayacağını duyurdu.

Wall Street’te, hisseler geçen haftanın sonunda büyük düşüşler yaşadı. “Muhteşem Yedili” (Magnificent Seven) olarak anılan mega ölçekli teknoloji hisseleri, tek bir günde 1 trilyon dolardan fazla değer kaybetti. Cuma sabahı itibarıyla, ABD hisse senedi vadeli işlemleri de tarifelerin yarattığı endişelerin sürmesiyle geriledi.

Asya piyasalarında satış dalgası

Asya piyasaları da geceden itibaren, özellikle Çin’deki hisseler öncülüğünde satış baskısını sürdürdü. Asya ekonomilerinin, karşılık esaslı gümrük tarifelerinden en çok etkilenecek bölgeler arasında yer aldığı bildiriliyor. Örneğin Vietnam yüzde 46’lık, Çin yüzde 34’lük, Kamboçya yüzde 49’luk ve Sri Lanka yüzde 44’lük yeni tarife oranlarıyla hedef konumuna yerleşmiş durumda. Bölgedeki pek çok ekonomi, uluslararası şirketlerin tedarik zincirinde önemli roller üstleniyor. Buna karşın piyasanın tepkisine rağmen, Trump ticaret politikalarını daha da pekiştirmiş durumda. Pazar günü gazetecilere yaptığı açıklamada, “Piyasaların düşmesini istemezsiniz ama bazen bir şeyi düzeltmek için ilaç almanız gerekir" dedi.

Asya-Pasifik piyasaları, Trump’ın tarifelerinin tetiklediği küresel ticaret savaşı endişeleriyle pazartesi günü daha da hızlanan satışlarla geriledi. Hong Kong piyasaları bölgedeki düşüşlere öncülük etti; Hang Seng Endeksi günün son saatlerinde yüzde 12,53 gerilerken, Hang Seng Tech endeksi ise yüzde 16,29 düştü. Anakara Çin’de CSI 300 endeksi yüzde 7,05 düşüşle 3.589,44 seviyesine indi ve bu, geçen ekim ayından bu yana görülen en büyük günlük düşüş olarak kayıtlara geçti.

Çin piyasaları ve uluslararası tepkiler

UOB Kay Hian Varlık Yönetimi baş yatırım yetkilisi Qi Wang, CNBC’nin “The China Connection” programında pazartesi günü yaptığı açıklamada, Çin piyasalarının Trump’ın tarifelerine karşı Pekin’in misilleme adımından etkilendiğini söyledi. Wang, kısa vadede piyasanın bu tepkilere göre hareket etmeye devam edeceğini öngördü.

İleriye dönük olarak Wang, Avrupa Birliği’nin resmi yanıtını yakından takip ettiğini belirtti. AB, Çin’in son hamlesine karşı ABD’nin muhtemel misillemelerine hazırlandığını duyurmuş durumda; ayrıca ABD’nin yaklaşımına bağlı olarak Çin’in olası tepkisi merak konusu. Wang, ABD’deki siyasi atmosferi de izlediğini ifade ederek, tüketicilerin bu durumdan “kesinlikle memnun olmadığını ve Trump’ın onay oranının bundan etkilendiğini” vurguladı.

Japonya ve diğer Asya piyasalarındaki gelişmeler

Japonya’da, gösterge niteliğindeki Nikkei 225 endeksi yüzde 7,83 değer kaybederek 31.136,58 seviyesinde son 18 ayın en düşük düzeyini gördü; daha geniş kapsamlı Topix endeksi ise yüzde 7,79 düşüşle 2.288,66 puana indi. Gün içinde, Japon vadeli işlemleri devre kesici (circuit breaker) tetiklenmesiyle askıya alındı.

Güney Kore’de Kospi endeksi yüzde 5,57 düşüşle 2.328,20 seviyesine gerilerken, küçük ölçekli şirketleri barındıran Kosdaq endeksi yüzde 5,25 kayıpla 651,30’a indi. Avustralya’nın S&P/ASX 200 endeksi yüzde 4,23 değer kaybederek günü 7.343,30 seviyesinde kapattı ve şubat ayından bu yana yüzde 11 gerileyerek düzeltme bölgesine girdi. Hindistan’da Nifty 50 gösterge endeksi yüzde 4,34 düşerken, daha geniş kapsamlı BSE Sensex endeksi yüzde 4,44 değer kaybetti.

ABD tarafındaki beklentiler ve petrol fiyatları

ABD vadeli işlemleri, Trump yönetiminin diğer ülkelerle daha düşük gümrük tarifeleri üzerinde başarılı müzakereler yürütebileceğine dair umutlar suya düşünce geriledi. Bu sırada, ABD petrol fiyatları pazar günü varil başına 60 doların altına indi. ABD West Texas Intermediate petrol vadeli kontratları yüzde 3’ten fazla değer kaybederek nisan 2021’den bu yana görülen en düşük seviye olan 59,74 dolara geriledi.

ABD piyasalarında son durum

Trump’ın üst düzey ekonomi yetkilileri, enflasyon ve resesyon endişelerini reddederek, piyasaların nasıl tepki verdiğine bakılmaksızın tarifelerin süreceğini açıkladı. ABD’de hisse senetleri, Çin’in ABD mallarına karşı getirdiği yeni gümrük vergileriyle birlikte dünyanın en büyük ekonomisini resesyona sürükleyebilecek bir küresel ticaret savaşı korkusunun artması sonucu, geçen cuma günü sert satışlarla kapandı.

Dow Jones Sanayi Endeksi (Dow Jones Industrial Average) cuma günü 2.231,07 puan, yani yüzde 5,5 düşerek 38.314,86’ya indi. Bu, haziran 2020’den bu yana görülen en büyük düşüş olarak kaydedildi. S&P 500 de yüzde 5,97 değer kaybederek 5.074,08 seviyesine düştü ve mart 2020’den bu yana en büyük düşüşünü gerçekleştirdi. Nasdaq Bileşik Endeksi (Nasdaq Composite), Çin’e satış yapan ve orada üretim yapan birçok teknoloji şirketini barındırdığı için yüzde 5,8’lik düşüşle 15.587,79’a indi. Böylece endeks, aralık ayındaki rekor seviyeden yüzde 22 düşerek Wall Street terminolojisine göre “ayı piyasası” (bear market) bölgesine girmiş oldu.