ABD'nin tek nadir toprak elementleri madeni Trump'ın Çin tarifelerinden kazançlı çıkabilir

Çin'in, ABD Başkanı Donald Trump'ın gümrük vergilerine misilleme olarak nadir toprak mineralleri ihracatını kısıtlamasından bu yana arabalar, elektronik cihazlar, robotlar ve rüzgar türbinlerinde kullanılan mıknatısların yapımı için MP Materials'ın kurucusu ve CEO'su Jim Litinsky'nin telefonu yeni tedarikçilere çaresiz kalan şirketler tarafından sürekli aranıyor. Litinsky Forbes'a verdiği röportajda, “Panik havası var. Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştim. Bu oldukça vahşi ve heyecan verici ve ürkütücü” dedi.

Çin pazara hakim

Litinsky, Kaliforniya'nın Mojave Çölü'ndeki Mountain Pass adlı ABD'nin tek nadir toprak madenini işletiyor ve savunma, otomotiv ve elektronik gibi endüstrilerin verimli elektrik motorları üretmek için güvendiği neodim ve praseodim gibi elementleri tedarik ediyor. Litinsky'nin 800'den fazla mühendis, teknisyen ve madenciden oluşan ekibi mineralleri topraktan çıkardıktan sonra MP bunları rafine ederek General Motors gibi şirketlerin elektrikli araç motorları için ihtiyaç duyduğu metallere dönüştürüyor. Bu yıldan itibaren MP, Teksas'taki yeni fabrikasında bu metallerden yüksek güçlü mıknatıslar da üretecek ki şu anda Çin'in hakim olduğu bir pazar bu.

Nadir element cazibesinin perde arkası

Tüm nadir toprak metallerinin yüzde doksanı Çin'de işleniyor. Tüm nadir toprak mıknatıslarının yaklaşık yüzde 95'inin üretildiği bu ülke, dayanıklılıkları ve manyetik özelliklerini uzun süre korumalarıyla tanınıyor ve ABD'nin her yıl ithal ettiği 7.000 ton nadir toprak mıknatısının neredeyse tamamı Çin'den geliyor; bu da ürünleri için Çin'e güvenen Amerikan şirketlerinin tedarik zincirlerinde açık bir kırılganlık yaratıyor. Trump'ın gümrük vergisi savaşı tırmanırken, Çin 4 Nisan'da ağır nadir toprak elementlerinin ABD'ye ihracatını kısıtladığını ve bu elementlerle yapılan mıknatısların ithalatını durdurduğunu açıkladı.

“Oyun bitti”

Adının açıklanmasını istemeyen ABD merkezli bir otomobil üreticisinin yönetim kurulu üyesi, “Mıknatıs gerektiren bir motor kullanan hemen her sektör için sorun, Çin'in nadir toprak mineralleri üzerinde büyük bir stratejik esnekliğe sahip olması. Çin'in ihracat kontrolleri koyduğu şeyler çok büyük bir mesele. Artık motor ya da içinde dönen bir mıknatıs olan herhangi bir şey yapamayacağız. Oyun bitti” diye konuştu. 

Çin’e sevkiyatı durdurdu

Barid'in hisse senedi analisti Ben Kallo bu ayki bir araştırma notunda, tarifelerden ve ticari kısıtlamalardan etkilenmeyen nadir toprak tedarikçisine ihtiyaç duyan şirketler için MP'nin tek seçenek olduğunu söyledi. İç talepteki ani artış ve tarifeyle ilgili sıkıntılar nedeniyle Las Vegas merkezli MP bir kumar oynuyor: Dünyanın en büyük alıcısı ve MP'nin en büyük müşterisi olan ve gelirinin yüzde 90'ından sorumlu Çin'e, çıkarılan cevherden ayrılan nadir toprak konsantrelerinin sevkiyatını durdurdu. Şirket geçen yıl 203,9 milyon dolarlık toplam gelirinin 144,4 milyon dolarını bu satışlardan elde etti, dolayısıyla bu riskli bir hamle. Litinsky bunun yerine ABD, Japonya ve Güney Kore'deki yeni müşterilere rafine malzeme satışlarını artırıyor. Şirket, “Değerli kritik malzemelerimizi yüzde 125 gümrük vergisi altında satmak ne ticari açıdan mantıklıdır ne de Amerika'nın ulusal çıkarlarıyla uyumludur. İlk günden beri bu an için hazırlanıyoruz” açıklamasını yaptı.

MP kısa vadeli finansal darbeyi ve ticaret savaşı kaosunu atlatabilirse şirket daha yüksek enflasyon ve resesyon endişeleriyle finansal piyasaları korkutan Trump tarifelerinin birkaç kazananından biri olabilir. Yerel maden arzı şirkete aldığı riskin karşılığını sağlayabilir. MP’nin hisseleri bu yıl geçen haftanın son gününe kadar yüzde 69 artış gösterdi. 

Nadir toprak mıknatısları için Çin'e olan bağımlılık, ABD'nin birincil rakibine füzeler, jetler ve insansız hava araçları gibi askeri donanımların tedarik zinciri üzerinde alışılmadık derecede yüksek bir kontrol sağladığı için uzun zamandır endişe kaynağıydı. MP ayrıca üretimini artırırken liderlik rolü oynama fırsatına da sahip. Analist Kallo, MP'nin Çin pazarından çekildiğini açıklamasından önce 7 Nisan'da, “Nadir topraklar jeopolitik sahnede belki de daha önce hiç olmadığı kadar büyük bir pozisyon aldı ve MP'nin ABD hükümetine kalkınma stratejisinde danışmanlık yapması için bir fırsat olabileceğine inanıyoruz” diye yazdı.

Eski altın madeni

MP, mevcut tarife kaynaklı nadir toprak kargaşasına hazırlanmak için sekiz yıllık bir yol izledi. Las Vegas'a 85 kilometre uzaklıkta bulunan açık ocak madeni ilk olarak 1936 yılında altın madeni olarak açıldı. Nadir toprak yatakları 1949 yılında burada keşfedildi ve Molybdenum adlı bir şirket 1952 yılında ticari olarak bunları çıkarmaya başladı. Üretim genişledi ve daha sonra 2005 yılında Union Oil, daha sonra Chevron'un bir bölümü tarafından satın alındı. Madendeki nadir toprakların çıkarılması durdu ve Çinli şirketlerin fiyat rekabeti ve zehirli atık dökülmesi nedeniyle 2002 yılında kapandı.

“İşin içine girince hatalar olduğunu fark ettim”

Chevron madeni 2008 yılında Molycorp Minerals'a sattı ve Molycorp da 2012 yılında madende üretime yeniden başladı. Ancak Molycorp, önemli miktarda bağış toplamasına ve 2010 yılında halka arz edilmesine rağmen Mountain Pass'teki operasyonlarını başarılı bir şekilde büyütemedi ve 2015 yılında iflas başvurusunda bulundu. 47 yaşındaki Litinsky, kısa bir süre sonra kurduğu hedge fonu JHL Capital Group'u yönetirken başarılı bir iş kurma şansı için şirketin kontrolünü satın aldı. Litinsky, “Ben madenci değilim. O zamanlar başkalarının bu işi çözmesini ve tersine çevirmesini bekliyordum. Ne olduysa iflas ettiğinde oldu, tamamen serbest düşüşe geçti, tek bir finansal veya stratejik alıcı adım atmadı. Ekonomik olmadığı yönünde bir beklenti vardı. İşin içine girdikçe madendeki süreç akışında bazı hatalar yapıldığını, ancak buranın dünya standartlarında bir saha olduğunu fark ettim. Muhtemelen dünyanın en iyi nadir toprak cevheri yatağı” diye konuştu. 

Litinsky’nin maden kontrolünü satın alması Çin'in önde gelen nadir toprak madenciliği ve rafineri şirketi Shenghe Resources'ın 2017'de Mountain Pass'ten 50 milyon dolarlık konsantre ön satış siparişi şeklindeki fonlarıyla desteklendi. Erken gelen yatırım, kısmen Çin hükümeti tarafından kontrol edilen Shenghe'ye MP'de yüzde 8'lik bir hisse verdi.

Ancak Shenghe'nin şirket üzerinde hiçbir operasyonel kontrolü ve yönetim kurulu koltuğu bulunmuyor. Şirket, 2017'de madenciliğin yeniden başlamasından bu yana MP'nin nadir toprak madenlerinin düzenli bir alıcısıyd  ancak bu durum şirketin Çin ile ilgili ihracata yönelmesiyle sona erdi.

“Önemli olan mıknatısı üretmek”

MP'nin ABD'de bu kadar eşsiz olmasının nedeni sadece madenin nadir toprak elementlerine sahip olması değil, aynı zamanda rafineri kapasitesine de sahip olması. Elon Musk, Çin'in yeni ihracat kısıtlamalarına atıfta bulunarak X'te “Önemli olanın nadir toprak elementlerini rafine etme ve elektrik motorlarında kullanılmak üzere mıknatıs üretme becerisi olduğunu belirtmek gerek” diye yazdı. MP de tam olarak bunu yapıyor. Mountain Pass'teki nadir toprak cevherlerini rafine etmenin yanı sıra şirket ocak ayında Fort Worth'ta mıknatıs yapımında kullanılan neodim ve praseodimyumdan oluşan NdPr metalinin ticari üretimine başladı. MP'nin mıknatıslarının ilk ticari üretiminin bu yılın sonlarına doğru başlamasıyla birlikte, yeni tesiste ikincisinin pilot üretimine başlandı.

Tesis ilk aşamada yılda 1.000 ton nadir toprak metali ve mıknatıs üretebilecek. Ancak Litinsky bunu üçe katlayarak 3.000 tona çıkarmayı hedefliyor ve “Bu noktadan sonra, işimizin her alanında önemli ölçüde genişleme potansiyeline sahibiz” dedi.

Startup rakipleri

MP tek aktif nadir toprak madenine sahip olabilir ancak risk altındaki Çin tedarikini dengelemek isteyen tek ABD firması değil. San Marcos, Teksas merkezli Noveon Magnetics de hurda malzeme, Avustralya ve Güneydoğu Asya'dan ithal edilen mineraller ve geri kazanılmış motorlardan elde edilen bazı geri dönüştürülmüş metallerin bir kombinasyonuna dayanarak sonunda 2.000 tona kadar nadir toprak mıknatısı üretmek için bir fabrika açtı. USA Rare Earth, Oklahoma Stillwater'da bir gün yılda 5.000 tona kadar mıknatıs üreteceğini umduğu bir mıknatıs tesisi inşa ediyor.

Bu arada, Minneapolis'teki bir girişim olan Niron, kolayca bulunabilen ve ucuz hammaddelerle yapılan demir nitrür kullanan güçlü mıknatıslar geliştirerek nadir toprak elementlerinden tamamen kurtulmaya çalışıyor. Ancak şu an için MP liderliğe sahip. Litinsky, bu yıl GM'ye mıknatıs göndermeye başlayacağını ve ayrıca henüz adını vermediği ancak “dünyanın en büyük beşi arasında yer alan” diğer iki otomobil üreticisiyle de yeni tedarik sözleşmeleri olduğunu söyledi. Şirketin NdPr metalini Japonya ve Güney Kore'ye ihraç ettiği göz önüne alındığında, bu müşteriler Toyota ve Hyundai olabilir.

Çin, nadir toprak mıknatısı sevkiyatlarını kesmenin yanı sıra, samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lutesyum, skandiyum ve itriyum dahil olmak üzere kısıtlanacak ağır nadir toprakları açıkça belirledi. Bu minerallerin eser miktarları mıknatıslar için kullanılmakla birlikte tıbbi cihazlar, aydınlatma ve askeri donanım da dâhil olmak üzere bir dizi ürün için de gerekliler. Sözcü Matt Sloustcher, MP'nin madeninde de bu minerallerin bulunduğunu ve “bu cevherlerin konsantrelerini stoklamaya başladıklarını” söyledi.