ABD’den İran’a nükleer program için şartlı yeşil ışık  

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran’ın sivil nükleer faaliyetlerini sürdürebilmesi için Washington’un temel koşulunu açıkladı: İran, tüm yerli uranyum zenginleştirme faaliyetlerini durdurmalı.

The Free Press podcast’inde Bari Weiss’e konuşan Rubio, İran’ın Rusya’dan ithal ettiği yüzde 3,67 saflıktaki uranyumla çalışan bir nükleer reaktörü olduğunu hatırlatarak, “İran sivil bir nükleer programa sahip olmak istiyorsa, bunu dünyadaki birçok ülke gibi yapabilir: zenginleştirilmiş uranyumu ithal ederek. Ama kendileri zenginleştirmemeliler" dedi. 

Trump yönetimi, İran ile üçüncü tur dolaylı müzakerelere hazırlanırken, Rubio’nun bu açıklamaları Washington’un pozisyonuna dair önemli ipuçları sundu.

Washington’da kafa karışıklığı

Rubio’nun açıklamaları, ABD yönetimi içindeki görüş ayrılıklarını da ortaya koydu. Geçtiğimiz hafta Trump’ın başmüzakerecisi Steve Witkoff, Washington’un İran’ın düşük seviyede uranyum zenginleştirmesine kısıtlı bir süre için izin verebileceğini söylemiş, fakat hemen ardından Tahran’ın bu programı “durdurması ve tamamen ortadan kaldırması” gerektiğini vurgulamıştı.

Daha önce ise ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz, yönetimin İran’ın nükleer altyapısını “tamamen sökmekte” ısrarcı olduğunu belirtmişti.

Bu çelişkili açıklamalar, ABD’nin İran karşısındaki stratejisinin henüz tam netleşmediğine işaret ediyor.

İran: Uranyum zenginleştirme hakkımız var

Rubio’nun açıklamalarına karşı İran’dan da tepki geldi. İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, Carnegie Uluslararası Nükleer Politika Konferansı’nda yapmayı planladığı ancak sonrasında vazgeçtiği konuşmasının metnini kamuoyuyla paylaştı.

Konuşmada Araghchi, İran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) kapsamındaki haklarını vurgulayarak, “İran küresel nükleer rejim içinde bir istisna gibi muamele görmemelidir" dedi.

“İran, diğer tüm üye devletlerle aynı haklara sahiptir ve aynı yükümlülüklere tabidir" diyen Araghchi, “Bu eşitlik ilkesine saygı göstermek, adil ve kalıcı bir çözüm için esastır" ifadelerini kullandı.

İranlı bakan ayrıca, olası bir anlaşmanın yalnızca nükleer konularla sınırlı olması gerektiğini vurguladı. Tahran’ın füze programı ya da bölgesel milis gruplara desteği gibi başlıkların bu çerçeveye dahil edilmesini istemediğini yineledi.

2015 anlaşması çökmüş, uranyum yüzde 60’a kadar zenginleştirilmişti

İran, 2015 yılında ABD dahil beş büyük güçle imzaladığı anlaşma çerçevesinde, nükleer faaliyetlerini önemli ölçüde sınırlandırmış, ancak düşük seviyeli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine 3.67 saflık ve 300 kilogram stok limitiyle devam etmişti.

Ancak ABD, Donald Trump’ın başkanlığı döneminde 2018’de anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi ve İran’a karşı ağır ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladı. Buna karşılık İran, uranyum zenginleştirme oranını kademeli olarak artırarak yüzde 60 saflığa kadar çıkardı. Bu seviye, nükleer silah yapımına oldukça yakın kabul ediliyor.

Anlaşma için üçüncü tur görüşmeler başlıyor

Trump yönetimi ile İran arasında üçüncü tur dolaylı müzakerelerin cumartesi günü gerçekleştirilmesi planlanıyor. Taraflar arasında teknik ekiplerin katılacağı ilk doğrudan temaslar da hafta sonunda yapılacak.

Başkan Trump, İran’ın anlaşmayı reddetmesi halinde askeri müdahale seçeneğini devreye sokabileceği yönündeki tehditlerini daha önce defalarca yinelemişti. Buna karşın Rubio, “ABD yönetimi herkesin kabul edebileceği barışçıl bir çözüm elde etmeye kararlıdır" dedi.

Ancak Rubio, müzakerelerin henüz başlangıç aşamasında olduğunu da kabul ederek, “İran’la herhangi bir anlaşmadan hâlâ çok uzaktayız. Bu sürecin zor ve karmaşık olduğunun farkındayız" diye konuştu.

İran’dan ekonomik yatırım mesajı: “Trilyon dolarlık fırsat”

İran, yalnızca nükleer konularda değil, ekonomik fırsatlar açısından da ABD’yi ikna etmeye çalışıyor. Araghchi, taslak konuşmasında “ekonomimizin sunduğu trilyon dolarlık fırsat, ABD şirketlerine açılabilir" dedi.

İran’ın uzun vadeli hedeflerinden biri, en az 19 yeni nükleer reaktör inşa etmek. Araghchi’ye göre bu, “Onlarca milyar dolarlık potansiyel sözleşme” anlamına geliyor. “Sadece İran pazarı bile, ABD’de zor durumda olan nükleer sanayi için can simidi olabilir" ifadelerini kullandı.