Veresiye Defteri Açıldı
“İsteme veresiye, dost kalalım ölesiye” bir zamanlar yaşı yetenlerin mahalle bakkalının duvarında denk gelince tebessüm ettiği mizahi bir laftan ibaret değildi, aynı zamanda dönemin ödeme sistemiyle ilgili fikir veriyordu. İşte bu eski usül ‘veresiye ve taksitle’ ödeme ihtiyacından yola çıkan Coşkun Baban, Ömer Paksoy ve Serdar Kodal’ın 2018 yılında işin içine teknolojiyi katarak Türkiye’de ilk kez hayata geçirdiği HASO (Hemen Al, Sonra Öde) sistemi üzerinden yapılan işlem hacmi 2023’te önceki yıla göre yedi kat artarak 3 milyar liraya ulaşırken bu yıl sonunda dört kat artışla 12 milyara çıkması bekleniyor. Yerli ve yabancı yatırımcıların ilgi gösterdiği HASO, “tok satıcı” olarak masaya oturmak için cirosunun daha yukarıda bir seviyeye gelmesini bekliyor.
Ödeme sistemleri aradan geçen yıllarda bankaların kıyasıya bir rekabet içinde çıkardığı kredi kartları ve yenilikçi ürünleriyle büyük bir teknolojik dönüşüm yaşadı. Ancak veresiye ve taksitle alışveriş felsefesi 2010’dan itibaren BNPL (Buy Now, Pay Later) adıyla özellikle Kuzey Avrupa başta olmak üzere batıda yeniden yaygınlaştı. BNPL’nin klasik ödeme sisteminden en büyük farkı ise herhangi bir finansal araca, kredi kartına ihtiyaç duymaması. Ayrıca taksit imkanı sunması ve vade farkı almaması. Bu özelliğiyle özellikle Z kuşağı arasında artan bir ilgi görüyor. Avrupa’da yükselen yeni nesil ödeme sistemi 2018’de üç teknoloji girişimcisine ilham kaynağı oldu.
HASO CEO’su Kerem Özgür Araç, şirkete geçen aylarda dördüncü ortak olarak katıldı. Araç, HASO’yu “Karar değerlendirme ve alacak yönetim platformu” olarak tanımlıyor.
HASO, Alvina ve Trendtesettür’le başlayan yolculuğunda; asıl büyüme ivmesini 2022’de Hepsiburada ile yaptığı iş birliği sonucunda gerçekleştirdi. Şirket, 2023 yılında Defacto, BSL, Superga, Kappa’nın katılımı ile ivmesini arttırdı ve 2024’te de HepsiPay’in de BNPL çözüm ortağı oldu. HASO’nun ticaretin eski alışkanlığından esinlendiğini belirten Özgür Araç, “Eskiden mahallelere gelip açık hesap veresiye ürünler satan tüccarlar vardı. Vade farkı olmadan her ay belli miktarda bir ödeme yapılırdı. Bankaların kredi kartlarının çıkmasıyla bu gelenek ve iş modeli haliyle unutuldu. 2010’dan sonra Avrupa’da yükseliş trendine giren BNPL hareketi var. Herhangi bir bankaya veya finansal kuruma ihtiyaç duymadan taksitle alışveriş yapmaya imkan tanıyan bir ödeme sistemi. Özellikle yeni nesil buna çok ilgi gösteriyor. HASO da aslında dünyadaki bu trendi görüyor ve ilk kez bunu Türkiye’de hayata geçiriyor“ diyor.
Şimdilik online platformda anlaşmalı firmalardan yapılan alışverişte geçerli olan HASO görünse de kapıda ödemenin alternatifi gibi gözükse de aslında taksit imkanı sunmasıyla ayrışıyor. Online alışverişte ödeme aşamasında HASO tercih edildikten sonra müşteri, bir nevi eski usül senet imzalamak anlamına gelen, uzaktan satış sözleşmesini onaylıyor ve iletilen link yardımıyla ödemelerini kaç taksit olacağını belirliyor. Ödemelerini de vade sonunda EFT veya havale yoluyla yapabiliyor. Yine sistemde müşterinin HASO uygulamasına veya farklı bir üyeliğine gerek duyulmuyor. HASO sisteminden 2023 yılı sonuna kadar olan dönemde, 3 milyon kişi limit almak için başvuruda bulunurken, 1 milyon kişi ödemelerinde bu sistemi kullandı. HASO online’da edindiği tecrübeyi 2024 yılı içinde mağazalarda da fiziki olarak başlatmayı planlıyor. Uygulamada borcunu ödememe oranı ve alacak yönetimi akla geliyor tabii. HASO uygulamasını kullananlar en çok kıyafet ve elektronik eşya satın alıyor ve borcuna oldukça sadık -temerrüt oranı yüzde 3,5’in altında. HASO anlaştığı firmalara eğer isterlerse alacak yönetimi hizmeti de veriyor.
Veriler online ticarette en çok BNPL tarafında büyüme yaşandığını gösteriyor. Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de e-ticaret sektöründe 2023’te işlem hacmi yüzde 115 büyüyerek 1,85 trilyon liraya ulaşırken 2024’te ise 3,4 trilyon liralık e-ticaret hacmi hedefeniyor. E-ticaretin, GSYH içindeki payı 2023’de yüzde 6,8 olarak gerçekleşti. Dünyada ise 2020 yılında 3 milyar civarında olan elektronik ödeme yöntemi kullanan kullanıcı sayısı, 2023 yılı sonu itibarıyla 1 milyar artarak 4 milyar kişiye ulaştı. Böylece elektronik ödeme yöntemi kullanan kullanıcı sayısı, dünya nüfusunun yarısına yaklaştı. Başka bir ifadeyle 2023 yılı sonu itibarıyla dünyadaki her iki kişiden biri ödemelerini elektronik yöntemlerle gerçekleştirdi.
2023 yılında dünya çapında e-ticaret hacmi 6,3 trilyon dolar olarak gerçekleşti. Elektronik ödeme yöntemi içinde en hızlı büyüme ise BNPL sisteminde yaşanıyor. Globalde 2023’te kredi kartlarının kullanımı yüzde 50’nin altında kalırken banka transferi ile ödemeler ise yüzde 50 civarında büyüdü. Aynı dönemde BNPL yöntemiyle gerçekleştirilen ödemelerdeki büyüme yüzde 150 artarak 70 milyar dolar hacme ulaştı ve 2025 yılında 100 milyar dolara çıkması bekleniyor.
