Trump'ın gümrük tarifeleri Elon Musk için de felaket olacak

Elon Musk, geçen hafta ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel finans piyasalarını kaosa sürüklemesi ve ‘karşılıklı gümrük vergileri’ açıklamasıyla küresel durgunluk korkularını yeniden alevlendirmesinin ardından söyleyecek bir şey bulamadı.

Musk o andan sonra ses çıkarmaya başladı ve Trump'ın ekonomi politikasına karşı olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Cumartesi günü Musk, ABD ve Avrupa'nın sıfır gümrük vergisi anlaşmasına doğru ilerlediğini görmek istediğini söyledi. Pazar günü ise Trump'ın ticaret danışmanı Peter Navarro'yu gümrük vergilerini övdüğü için eleştirdi. Pazartesi günü ise ekonomist Milton Friedman'ın serbest ticaretin faydalarını öven bir videosunu paylaştı. Hatta Washington Post'un haberine göre hafta sonu Trump'a kişisel başvurularda bile bulundu. Tesla'nın büyük hissedarlarından olan kardeşi Kimbal Musk da Trump'ı “nesiller boyunca en yüksek vergi veren Amerikan Başkanı” olarak nitelendirdi.

Musk'ın mutsuz olması hiç de şaşırtıcı değil. Gümrük tarifeleri iş dünyası için kötü ve dünyanın en zengin adamının işleri için gerçekten kötü. Tesla'nın hisseleri Trump'ın karşılıklı gümrük vergisi açıklamasından bu yana yüzde 17 düştü. Özel bir şirket olan SpaceX, tedarik zincirinde artan maliyetler ve mutsuz uluslararası müşterilerle karşı karşıya. Musk'ın yapay zeka girişimi xAI, tünel şirketi Boring Co ve beyin implantı firması Neuralink de artan maliyetler ve tedarik zinciri kesintileriyle karşı karşıya kalacak. Sosyal medya şirketi X ise, AB düzenleyicilerinin yasadışı içerik ve dezenformasyonla ilgili bir yasayı ihlal ettiği için 1 milyar doları aşabilecek bir para cezasına ek olarak, resesyon korkularının gerçekleşmesi halinde reklam harcamalarında olası bir düşüşle karşı karşıya.

İşte Musk'ın en büyük üç şirketinin Trump'ın gümrük vergilerinden nasıl etkileneceği:

Tesla (Musk'ın hissesinin değeri: 130 milyar dolar)

Uzun zamandır Musk'ın servetinin en büyük kaynağı olan Tesla, geçen ay bu konumunu SpaceX'e devretti; Musk'ın hisselerinin değeri aralık ayındaki 266 milyar dolarlık zirvesinden yarıdan fazla azaldı. Tesla'nın küresel satışları, yalnızca Musk'ın Trump yönetimindeki rolüne yönelik tepkiler nedeniyle değil, aynı zamanda Tesla'nın en büyük pazarı olan Çin'de BYD gibi yerli elektrikli araç üreticilerinin artan rekabeti nedeniyle de geriliyor.

Trump'ın gümrük vergileri Tesla’yı daha da kötü hale getirmek üzere. Çoğu büyük üretici gibi Tesla da araçlarına giren hammaddeler için küresel tedarik zincirlerine güveniyor. Geçen yılın sonuna ait hükümet verileri, Tesla'nın ABD'de ürettiği ve sattığı otomobiller için yabancı tedarikçilerden (Kanada hariç) otomobil parçalarının yüzde 20 ila 25'ini ithal ettiğini gösteriyor. Nikkei'nin yakın tarihli bir analizine göre elektrikli pilleri için kullandığı malzemelerin yüzde 40'ı Çinli tedarikçilerden geliyor. Wedbush Securities'in küresel teknoloji araştırma başkanı Dan Ives, Forbes'a e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, “Bu, Tesla dahil tüm otomobil endüstrisi için destansı boyutlarda bir fiyasko. Ekonomik Armageddon” dedi.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde Çin uzmanı olan Scott Kennedy, ABD-Çin arasında tırmanan gerilimin, Tesla'nın şubat ayında bazı sürücülere sunmaya başladığı sürücüsüz araçları için Çinli yetkililerden onay alma çabalarını ve otomobil üreticisinin Tesla'ların askeri komplekslere ve tesislere giriş yasağını kaldırma girişimlerini engelleyebileceğini söylüyor. Musk'ın Trump yönetimi ve politikalarıyla olan ilişkisi de markanın Çinli alıcılar nezdindeki cazibesini daha da zedeleyecektir ki zaten Xpeng ve BYD gibi daha düşük maliyetli yerli rakipler için Tesla'yı terk eden Çinli alıcılar, geçen yıl Tesla'yı en büyük elektrikli araç üreticisi olarak gölgede bıraktı. Kennedy, “İster Çinli yetkililer ister tüketiciler olsun, Tesla'nın Çin'deki beklentileri önemli ölçüde azaldı” dedi.

Musk zorlukların tamamen farkında. İki hafta önce, Trump'ın otomobil tarifelerine atıfta bulunarak, Trump'ın daha da yüksek karşılıklı tarifeler rejimini açıklamasından önce “Tesla'nın burada zarar görmediğini not etmek önemli. Tesla üzerindeki tarife etkisi hala önemli” dediği bir paylaşım yaptı.

Bu maliyetlere rağmen Tesla, Austin ve Kaliforniya'daki gigafabrikaları Amerikalı tüketicilere sattığı Tesla araçlarının tamamını ürettiğinden, en azından bazı araçları Meksika ve başka yerlerden ithal eden diğerlerinin aksine, tarifelerle başa çıkmak için ABD'li rakiplerinin çoğundan daha iyi bir konuma sahip. Sino Auto Insights danışmanlık şirketinin başkanı Tu Le, “ABD'deki satışlar açısından bakıldığında, maliyet açısından eski otomobil üreticileri kadar zarar görmüyorlar. Tesla için harika değil ama ABD'de üretim yapan diğer otomobil üreticilerinin çoğu için daha kötü olduğunu düşünüyorum” dedi.

Johns Hopkins Üniversitesi'nde tedarik zinciri profesörü olan ve Tesla'yı inceleyen Tinglong Dai'ye göre Tesla fiyat açısından rakiplerinden daha iyi durumda olsa bile, Trump'ın gümrük tarifelerinin bir durgunluğa yol açması halinde hızlanması muhtemel olan marka değerindeki bozulmayla uğraşmak zorunda kalacak. Dai, "Bence işleri daha da kötü olacak, sadece artan maliyetler nedeniyle değil, aynı zamanda şimdi derinleşen bu tepkiye sahip olduğunuz için. İnsanlar onu sevmiyordu; şimdi daha da fazla nefret edecekler” diye konuştu.

SpaceX (Musk'ın hissesinin değeri: 147 milyar dolar)

Roket üreticisi ve uydu interneti Starlink'in işletmecisi şu anda Elon Musk'ın servetinin en büyük kaynağı. Şirketteki tahmini yüzde 42 hissesinin değeri, bu yılın başlarında SpaceX hisseleri ikincil piyasada 350 milyar dolar değerle el değiştirdiğinde 147 milyar dolardı. Şirket 2009'dan bu yana 3,6 milyar dolarlık ABD hükümet sözleşmesi aldı ve Trump'ın gümrük vergilerinden etkilenmesi muhtemel olmayan 2029 yılına kadar 5,3 milyar dolarlık roket fırlatma sözleşmesi imzaladı. Ancak SpaceX, ürünlerine giren hammadde ve parçalar için yabancı tedarikçilere ve Payload Space'in tahminlerine göre SpaceX'in geçen yılki 13,1 milyar dolarlık gelirinin 8,2 milyar dolarını oluşturan Starlink işi için uluslararası ortakların iyi niyetine güveniyor.

Uzay danışmanlık şirketi Novaspace'in baş danışmanı Maxime Puteaux, “Tarifeler, tedarik zinciri maliyetleri, uluslararası sözleşmeler ve hükümet incelemeleri de dahil olmak üzere SpaceX'in faaliyetlerinin çeşitli yönlerinde zorluklar yaratıyor. Uzay şirketleri zaten artan faiz oranları, süregelen enflasyon ve Covid sonrası piyasa eğilimleri nedeniyle büyük bir baskı altında. Gümrük tarifeleri bu durumu daha da kötüleştirecek ve baskıyı arttıracaktır” ifadelerini kullandı. 

SpaceX'in Starlink projesi büyük ölçüde Asyalı üreticilere dayanıyor. Reuters'a göre Tayvanlı Wistron NeWeb Corporation geçen yıl Vietnam'daki bir fabrikada Starlink için yönlendiriciler ve diğer ağ donanımları üretmeye başlarken, aralarında Tayvanlı üreticiler Universal Microwave Technology, Shenmao Technology ve Chin-Poon Industrial'ın da bulunduğu diğer tedarikçiler de operasyonlarının bir kısmını Vietnam ve Tayland'a taşımaya başladı. Vietnam ve Tayland, Trump'ın gümrük vergilerinden en çok etkilenen ülkeler arasında yer alıyor ve her biri sırasıyla yüzde 46 ve yüzde 36'lık vergilerle karşı karşıya. Özellikle Vietnam'a yönelik gümrük vergileri SpaceX'in orada planladığı operasyonları sekteye uğratabilir: Vietnamlı yetkililer geçen eylül ayında SpaceX'in ülkeye 1,5 milyar dolarlık bir yatırım yapacağını söylemişti ancak bu yatırımın amacı ve ilerleme durumu net değil.

Bir de SpaceX'in ve diğer pek çok ABD imalat şirketinin bel bağladığı hammaddeler ve nadir toprak metalleri var. Tedarik zinciri analiz firması RapidRatings'in yönetim kurulu başkanı James Gellert, “SpaceX, geliştirme ve üretim faaliyetlerinin çoğunu içselleştirme konusunda oldukça iyi bir iş çıkardı ancak hala tarifelerden etkilenen ülkelere maruz kalan çok sayıda tedarikçileri var. SpaceX gibi yüksek teknoloji ürünlerinin yapımında kullanılan ve çok fazla alternatif sağlayıcıya sahip olmayan bazı bileşenler veya unsurlar var ve bu nedenle maliyetler katlanarak arttığında bu yoğunlaşma riski daha da artıyor” diye konuştu. 

Johns Hopkins'ten Tinglong Dai bu elementlerden birinin, SpaceX'in roket tahrik sistemlerinde ve diğer ABD havacılık ve savunma şirketlerinde kullanılan mıknatıslarda kritik bir bileşen olan gümüşi bir metal olan samaryum olduğunu söyledi. Montana Maden ve Jeoloji Bürosu'na göre ABD samaryum ithalatının büyük kısmını Çin'den yapıyor. Cuma günü Çinli yetkililer samaryum ve diğer altı nadir toprak elementinin ihracatı için lisans gerekeceğini açıkladı; bu minerallerin ihracatçılarının Çin Ticaret Bakanlığı aracılığıyla ihracat lisansı başvurusunda bulunmaları gerekecek.

Tedarik zinciri sorunlarının yanı sıra SpaceX, yabancı hükümetlerin Trump'a ve dolayısıyla Musk'a nasıl baktığı konusunda da endişelenmek zorunda: Starlink uydu internet işi 125'ten fazla ülkede mevcut ancak bu ülkeler SpaceX ile iş yapmaya devam etmek zorunda değil. Örneğin Kanada'da Ontario Başbakanı Doug Ford geçen ay yaptığı açıklamada Trump'ın ticaret savaşına tepki olarak Starlink ile yapılan 68 milyon dolarlık sözleşmeyi feshedeceğini söyledi. Novaspace'den Maxime Puteaux, “Bu durum, ticaret gerilimlerinin tırmandığı bir ortamda SpaceX'in uluslararası anlaşmalarının kırılganlığının altını çiziyor. Siyasi bağlantılar, düzenleyici onayları ve uluslararası ortaklıkları etkileyebilir” dedi. 

xAI (Musk'ın hissesinin değeri: 42 milyar dolar)

Elon Musk'ın yapay zeka şirketi kısa süre önce sosyal medya sitesi X ile birleşerek yapay zeka işine 80 milyar dolar değer biçen 113 milyar dolarlık bir birleşme gerçekleştirdi. 2023 yılında kurulan xAI, Memphis'te 100 binden fazla Nvidia GPU'ya sahip devasa bir süper bilgisayar kümesinin oluşturulmasını finanse etmeye yardımcı olan yatırımcılardan 12 milyar dolardan fazla para topladı. xAI, büyümesinin ikinci aşaması için Memphis'te geçen ay 80 milyon dolara satın aldığı 100 dönümlük bir arazide ikinci bir devasa veri merkezi inşa etmeyi planlıyor. Trump'ın gümrük tarifeleri yürürlükte olduğu için bu, olması gerekenden daha maliyetli olacak.

Michigan Eyalet Üniversitesi'nde tedarik zinciri yönetimi profesörü olan Jason Miller'ın analizine göre ABD'deki veri merkezleri yurtdışından, özellikle de Trump'ın gümrük vergilerinden sert bir şekilde etkilenen Çin, Tayvan ve Vietnam'dan gelen parçalara (elektrikli ekipmanlar, bilgisayarlar, bilgisayar parçaları) ihtiyaç duyuyor. Miller, “Uzun lafın kısası, bu tarifeler, özellikle de Çin'le yaşanan bu tırmanma sarmalı, veri merkezlerinin operasyon için donatılmasının fiyatını önemli ölçüde artıracak” dedi.

Cato Enstitüsü'nde teknoloji politikası araştırmacısı olan Matt Mittelsteadt, tarifelerin küresel yapay zeka yarışında ABD'ye nasıl mal olacağına ilişkin Forbes'a verdiği demeçte, xAI gibi firmaların, tüm sunucuları barındıran depoların yapımında kullanılan çelik ve alüminyum gibi emtiaların artan maliyetleriyle de mücadele etmek zorunda kalacağını söyledi. Mittelsteadt, “Yapay zeka söz konusu olduğunda, diğer tüm sektörlerde olduğu gibi, bu da büyük bir darbe olacaktır” ifadelerini kullandı.