Musk’ın SpaceX’i Bezos’un Blue Origin’inden nasıl daha hızlı büyüdü?

Donald Trump ABD'nin 47. başkanı olarak yemin ettiğinde, milyarderler Elon Musk ve Jeff Bezos'un Kongre Binası Rotunda'da töreni izleyecek seçkin devlet adamları arasında yer alması bekleniyor.  Ancak söz konusu uzay rekabeti olduğunda Bezos'un Blue Origin'i Musk'ın SpaceX'i ile aynı odada bulunmuyor.

Blue Origin, Bezos'un e-ticaret devi Amazon'dan elde ettiği servetle şirketi kurmasından 25 yıl sonra, 16 Ocak’ta ilk roketini uzaya fırlattı. Musk'ın ondan iki yıl sonra kurduğu SpaceX'in uzaya ulaşması ise sadece altı yıl sürdü. Geçen yıl 133 roketi başarıyla fırlatarak üçüncü çeyrekte dünya çapında yörüngeye yerleştirilen yük kütlesinin yüzde 85'inden fazlasını oluşturdu.

Bu, kısmen şirketlerini nasıl finanse ettiklerine dayanan keskin zıt yaklaşımların bir sonucu. Yakın zamana kadar Blue Origin'i sadece servetinden finanse eden Bezos, roket teknolojisini geliştirmek için bilinçli bir tempo izledi. Başarısızlığı her zaman mevcut bir tehlike haline getiren daha sınırlı bir sermayeye sahip olan Musk, daha çok klasik bir Silikon Vadisi yaklaşımını benimsedi: Hızla başarıız ol ve öğren. 

Quilty Space analistlerinden Caleb Quilty, “Mühendisler SpaceX'te gerçekten çok çalışıyorlar ve sonra tükeniyorlar. Blue Origin çok daha fazla istikrar sunuyor. Yıllar geçtikçe biraz fazla istikrarlı olduğu anlaşıldı” dedi. Yatırım şirketi Space Capital'in yönetici ortağı Chad Anderson'a göre Bezos Blue Origin'e 14,6 milyar dolar yatırdı. Musk'ın ilk roketi Falcon 1'i geliştirmek için SpaceX'e 100 milyon dolar yatırdığı ve kurucularından olduğu ilk şirketi Zip2'nin 307 milyon dolarlık satışından ve ikinci şirketi PayPal'ın 1,5 milyar dolarlık satışından elde edilen geliri kullandığı biliniyor.

Daha çok devlet işi aldı

Ancak Musk, Pentagon'un fırlatma sözleşmelerinden ve NASA'dan da güçlü bir destek aldı. 2006 yılında NASA, şirketin itici gücü haline gelen daha güçlü bir roket olan Falcon 9'u geliştirmesi için 278 milyon dolar verdi. Ardından 2008 yılında NASA, daha düşük maliyetle hizmet verebilecekleri iddiasıyla özel uzay şirketlerini teşvik etme çabasının bir parçası olarak SpaceX'e Uluslararası Uzay İstasyonu'na kargo taşıması için 1,6 milyar dolarlık bir anlaşma yaptı. Blue Origin de önemli NASA anlaşmalarını kazandı ancak bunlar sadece son birkaç yılda oldu.

Büyük devlet sözleşmelerinin güvenilirliği, özel müşterileri ve dış yatırımcıları çekmeye yardımcı oldu: Toplamda SpaceX en az 9,5 milyar dolar topladı. Bu Musk'a sadece yüzde 42'lik bir hisse bıraktı. Ancak aralık ayındaki son özel hisse satışı itibariyle yatırımcıların SpaceX'in değerini 350 milyar dolara çıkarmasıyla Musk'ın hisseleri 147 milyar dolar değerine ulaştı. Forbes'un tahminine göre toplam net serveti 434 milyar dolar ve bu onu dünyanın en zengin insanı yapıyor. Bezos 239 milyar dolarla ikinci sırada yer alıyor.

Amaçları aynı

Musk ve Bezos'u aynı amaç motive etti: Yeniden kullanılabilir roketlerle uzaya ulaşmanın maliyetini düşürerek insanlığın yıldızlara doğru hareket etmesini sağlamak. Ancak SpaceX'in hızlı temposuyla ünlü olduğu yerde, Blue Origin teknolojisini geliştirmek için daha metodik bir yaklaşım benimsedi.

SpaceX 2017'de 18 Falcon 9 fırlatırken 2022'de 60'a çıkararak temposunu artırırken, Blue Origin'in başlangıçta 2020'de uçması planlanan rakip New Glenn roketi gecikmelerle boğuşmaya devam etti. 2021 yılında Blue Origin, New Shepard roketiyle ilk mürettebatlı yörünge altı uçuşunu gerçekleştirerek turistleri uzayın sınırına götürecek bir hizmet başlattı. Ancak SpaceX, bir yıl önce NASA astronotlarını çok daha öteye, Uluslararası Uzay İstasyonu'na taşıyarak bunu çoktan başarmıştı. Bezos en azından bir konuda Musk'ı geride bırakmış olmakla övünebilir. Musk henüz roketlerinden biriyle uçmamışken o ilk New Shepard uçuşundaydı.

CEO’yu kovdu

Eski bir çalışan Forbes'a yaptığı açıklamada, 2021 yılında Amazon'un CEO'luğundan istifa ettikten sonra Bezos'un Blue Origin'de daha fazla zaman geçirmeye başladığını ve yavaş tempodan giderek daha mutsuz olduğunu söyledi. Adının açıklanmaması koşuluyla konuşan çalışan, “Bir dizi ölçüt oluşturmaya çalıştı. “Bu işe yaramayınca hayal kırıklığına uğradı ve sonunda CEO'yu kovdu” dedi.

Geçen yıl Amazon'dan şirkete katılan yeni CEO Dave Limp yönetiminde Blue Origin, New Glenn'i ilk uçuşuna hazırlama ve United Launch Alliance'ın Vulcan roketi tarafından da kullanılan güçlü Be-4 motorlarının üretimini iki katına çıkardı. Blue Origin'in uzaya ilk adımını atması çeyrek yüzyıl sürmüş olsa da SpaceX'in ancak yörüngeye ulaştıktan sonra kademeli olarak bir araya getirdiği toplu roket fırlatmaları için altyapı oluşturdu.

Morgan Stanley analistleri SpaceX'in geçen yıl 14.2 milyar dolar gelir elde ettiğini ve bunun yüzde 65'inin Starlink'ten geldiğini tahmin ediyor. Sadece Starlink'in 2030 yılında 48 milyar dolar gelir getireceğini ve 16 milyar dolarlık toplam net gelirin yüzde 83'ünü oluşturacağını öngörüyorlar.

Blue Origin için beklentiler bu kadar net değil. Amazon'un Kuiper ağı da dahil olmak üzere Starlink'e rakip uydu takımyıldızları inşa eden şirketler için sağlıklı bir fırlatma sözleşmesi defteri var. ABD hükümeti Blue Origin'i ulusal güvenlik uydularını fırlatmak için kullanmak istiyor ve son üç yılda NASA'dan fon aldı: Ay'a iniş aracı inşa etmek için 3,4 milyar dolar ve ticari bir uzay istasyonu geliştirmek için 172 milyon dolar. Bezos'un nihai hedefi Blue Origin'i kullanarak üretimin gezegen dışına taşındığı ve Dünya'nın çevresel olarak restore edilebildiği bir uzay ekonomisi yaratmak.