Marmara’yı müsilaj yeniden sardı: Balıkçılar sezon sonu 500 milyon lira kayıp bekliyor

Halk arasında deniz salyası olarak bilinen müsilaj 2021’de Marmara’nın yüzeyini sarmasının ardından yüzeye döndü. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı müsilajın 23 Ekim 2024’te Marmara’da yeniden görülmeye başladığını söyledi. Sarı’nın incelemelerine göre 5 Aralık’ta müsilaj güneyden kuzeye tüm Marmara’yı kapladı. 23 Aralık itibarıyla da Çanakkale Boğazı’ndan Kuzey Ege’ye doğru geçişi kaydedildi. 

Müsilaj yoğun olduğu bölgeleri aktaran Sarı, “En son geçen hafta Kuzey Ege’nin akvaryumu olarak bildiğimiz Saroz Körfezi’nde de çok yoğun şekilde müsilaj kaydına rast geldik. Şu anda müsilaj Marmara Denizi’nin yüzeyi ile 30 metre derinliği arasında ve Kuzey Ege’nin Bozcadada, Gökçeada çevreleri ile Saroz Körfezi’nde örümcek ağı gibi bütün denizi sarmış durumda” dedi.

60 metre derinlikte oksijen kritik seviyede

Dört yıl sonra yeniden görülen müsilajın en büyük etkileri ekolojik. Bu durumdan en fazla zararı deniz dibi canlılarının gördüğünü belirten Sarı, “Denizin dibinde kaçamayan pina, mercan, istiridye, sünger, deniz çayırları gibi denizin akciğerleri dediğimiz türleri boğuyor. Onların hem nefes almasını hem beslenmesini engelliyor. Deniz çayırlarının fotosentez yapmasını engelliyor. Onların üstünü battaniye gibi örtüyor. Suyun içindeki çözünmüş oksijeni tüketiyor” dedi. 

Sarı son yapılan bilimsel çalışmalara göre Marmara Denizi’nin 60 metre altında oksijenin kritik seviye olarak belirtilen 2 miligram litrenin altına düşmüş durumda olduğunu belirtti. Yani ekolojik etkileri şu anda bütün boyutlarıyla bölgeyi etkisi altına almış durumda. 

“Baharda yüzeye daha çok çıkacak”

Müsilajın deniz yüzeyinde görülmesine neden olan 3 etken var: Fitoplankton denilen bitkisel canlıların aşırı çoğalması, deniz sıcaklığının yükselmesi ve buna bağlı olarak bakteriyel aktivitelerin artması ve denizdeki endüstriyel ve evsel atıklar nedeniyle oluşan kirlilik. Ancak Prof. Dr. Sarı dört yıldır müsilajın denizin dibinde varlığını koruduğunu bu nedenle sıcaklıklar yükselmeden yüzeye çıktığını söyledi. 

Müsilaj Kıyıdan Uzakta da Yüzeye Çıkmaya Başladı!

Görüntüyü bir balıkçımız iletti. Marmara Adası Tekirdağ arası. Kıyıdan uzak ve derin bir bölge. 3 Şubat 2025 tarihi itibarıyla açıklarda da müsilaj yüzeyde. Sular ısındıkça dahaok yüzeye çıkacak, ekolojik ve ekonomik kayıplar… pic.twitter.com/AnUVuzXybZ

— Mustafa SARI, Prof. Dr. (@profmustafasari) February 3, 2025

Sarı, “Baharda yüzeye daha çok çıkacak. Şu anda iki haftadır Gemlik, Mudanya kıyıları, Çanakkale Boğazı ve Marmara’nın çevresindeki liman, marina içi bölgelerde müsilaj yüzeyde. Suların ısınmasıyla birlikte daha çok yüzeye çıkacak. Aşağıda, suyun dipinde çok yoğun müsilaj olduğu için onların bir kısmı doğal olarak suyun yüzeyine çıkıyor. Suların ısınmasıyla beraber müsilaj oluşumu artacağı için dibe çöküşlerde daha yoğun olacak hem de yüzeyi kaplama etkisi daha büyük olacak. Müsilaj sadece yüzeye çıktığında sorun değil müsilaj bir sonuç. Sonuçlar nedenler değişmeden değişmez. Müsilaj denizle kurduğumuz yanlış ilişkinin bir sonucu. Dört yıldır biz söyledik bunu: Müsilaj tekrar gelecek diye. Dört yıl içinde yüzeyde gördüğümüz şekliyle değil ama farklı boyutlarda diplerde zaten müsilaj vardı” diye konuştu.

22 maddelik eylem planı ne oldu?

2021 yılında görülen yoğun müsilajın ardından Marmara Denizi, Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edildi. 6 Haziran 2021’de gerçekleştirilen Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Toplantısı'nın ardından Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 22 maddelik bir eylem planı hazırlandığını duyurdu. Peki geçen 4 yılda bu plan uygulanabildi mi?

O dönem kurulan Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu’nda da yer alan Sarı yapılan çalışmalara ilişkin, “Eylem planı çok taraflı ve harika bir katılım süreciyle hazırlandı. Aynı anda 5 bin kişinin online katıldığı çalıştaylar yapıldı. Sonunda 22 maddeden oluşan Marmara Denizi Eylem Planı, Çevre Bakanımız, 7 ilin belediye başkanı ve 7 ilin valisi tarafından imzalandı. Yani herkesin imzası var bu planda. Hedefimiz neydi? Müsilajın oluşması için üç temel etken var. Birincisi deniz suyu sıcaklıklarındaki artış, bu iklime bağlı genellikle. Biz bunu kontrol edemiyoruz. Diğeri Marmara’nın ikili durağan yapısı. İkili bir su sistemi var Marmara’da. Yüzeyde Karadeniz suları, dipte Akdeniz suları var. Bu yapı Marmara’yı müsilaja uygun hale getiriyor. Bunu da değiştiremiyoruz. Üçüncü tetikleyici ise Marmara’nın kirlilik yüküydü. Kirlilik yükünü azaltmamız gerekiyordu. Bu 22 eylemlik planın ruhu da kirlilik yükünü azaltmakla ilgiliydi. 14 madde doğrudan bununla ilgiliydi. Marmara Denizi’nini özel çevre koruma alanı ilan ettik, doğru yaptık. Deşarj limitlerine sınırlama getirdik doğru yaptık. Gemilere ilişkin yasal sınırlama getirdik, bilim kurulu oluşturuldu, stratejik plan hazırlandı. Bunların hepsi çok doğru şeylerdi. Ancak bunların hepsi kağıt üzerinde yapılan planlamalar. Biz Marmara’nın kirlilik yükünü azaltamadık” bilgisini verdi.

“Kirliliği azaltmada yüzde 1’lik bile ilerleme sağlayamamışız"

2021 yılında evsel atıkların ileri biyolojik arıtmadan geçirme oranının yüzde 51 olduğunu belirten Sarı, 2024 Haziran’a gelindiğinde bu oranın sadece yüzde 51,7’ye çıktığını ifade etti. Sarı, “Yani kağıt üstünde mükemmel işler yapmışız. Hedeflerimizi tutturmuşuz. Ama esas hedefimiz olan kirlilik yükünü azaltmada yüzde 1’lik bir ilerleme bile sağlayamamışız, sadece yüzde 0,7’lik ilerleme sağlayabilmişiz. Şimdi müsilaj oluşmasına neden şaşırıyoruz ki?” dedi. 

“Ekonomik olarak en çok balıkçılar etkileniyor”

Müsilajın bir de ekonomik etkisi var. Şu anda Marmara’da balıkçılar için av sezonu devam ediyor ancak yoğun müsilaj nedeniyle balıkçılar avlanamıyorlar. Sarı, “Şu anda balıkçılar ağlarını attıklarında çekemiyorlar, ağın gözlerini müsilaj kaplıyor. Büyük balıkçılar, büyük tekneler kaçtılar. Kuzey Ege’ye gittiler. Ancak küçük balıkçıların gidecek yeri yok. Şu anda müsilaj ekonomik olarak en çok balıkçıları etkiliyor. Ancak bahar aylarında yüzeyde daha fazla artmasıyla birlikte Marmara’nın çevresindeki turizm tesisleri de bu durumdan etkilenecek. Buralara insanlar gelmek istemeyecek. Hemen hızlıca şu anda hem ekolojik hem ekonomik etkilerini azaltacak, telafi edecek tedbirler alınması gerekiyor” ifadelerini kullandı.

“Balıkçıların giderleri yüzde 276 arttı”

Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği (Sür-Koop) Başkanı Ramazan Özkaya, müsilaj nedeniyle Marmara’da balık avcılığının bitme noktasına geldiğini söyledi. Özkaya, “Balıkçılar denize ağlarını atıyorlar, müsilaj hepsine yapıştığı için ağlar kaldırılamıyor. Yani Marmara’da balıkçılık yapılamıyor. Müsilaj olduğu zamanlarda balıkçığımız gelir kaybı yüzde 55, gider artışı da yüzde 276. Çünkü balıkçıların ağları, tekneleri zarar görüyor. Bunlar gideri artırıyor” diye konuştu. 

Sezon sonu kayıp beklentisi 500 milyon lira

Eğer müsilajın sona ermesi için harekete geçilmezse Marmara’da balıkçılığın tamamen biteceği uyarısını yapan Özkanaya, “Marmara’da yakalanan balıklar Türkiye’nin yüzde 12’sini oluşturuyor. Bu da 1 milyar 83 milyon gibi bir gelir kaynağına denk geliyor. Henüz 2024 verileri resmi olarak yok elimizde ama şu an Marmara’da balıkçılık yapmıyor. Bu sezon için yüzde 55 gelir kaybı olduğunu düşünürsek bunun 500 milyon lirası artık balıkçıya gelir olarak dönmüyor” dedi. 

Acil olarak harekete geçilmesi için çağrıda bulunan Özkaya şunları söyledi: Müsilajın oluşmasında balıkçılar olarak bizim bir katkımız yok fakat ekonomik olarak en büyük zararı gören biziz. Bütün kurumlar, belediyeler katılarak, Çevre Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı bir araya gelerek kimse ötekileştirilmeden oturup müsilaj için önlem alması lazım. Evet zamanında toplantılar yapıldı ama bunların kamulaştırılması lazım. Bizim yapabileceğimiz bir şey varsa biz hazırız. Bu zararı biz tek başımıza çekemeyiz. Ekonomik olarak doğrudan biz etkilendiğimiz için bize bir destek planı sağlanması lazım.